BÓKASAFN „LÖGBERGS“
FANGINN Í ZENDA
ÞRIGGJA MÁNAÐA ÞÁTTUR ÚR ÆFISÖGU
TIGINBORINS ENGLENDINGS.
EFTIR
ANTHONY HOPE
WINNIPEG
PRENTSMIÐJA LÖGBERGS
1908
I. KAPITULI.
"Hvenær skyldi sá dagur koma, að þú takir þér
eitthvað fyrir hendur, Rudolf?" sagði kona bróður
míns.
"Kæra Rósa mín," svaraði eg og lagði frá mér
eggjaskeiðina, "hvers vegna ætti eg að fara að taka
mér eitthvað fyrir hendur? Lífskjör mín eru hin
þægilegustu. Tekjur mínar hrökkva hér um bil til
að bæta úr öllum þörfum mínum (þú veizt reyndar,
að enginn hefir alveg nógar tekjur). Margur mundi
vilja skifta við mig á stöðu minni í þjóðfélaginu: Eg
er bróðir Burlesdon lávarðar, og mágur allra yndislegustu
konu, frúarinnar hans. Það er svei mér
nóg."
"Þú ert orðinn tuttugu og níu ára," sagði hún,
og enginn skapaður hlutur liggur eftir þig, nema að
þú hefir – "
"Flakkað um? Það er satt. Ættfólk mitt þarf
ekki að vinna."
Rósu féllu þau alls ekki sem bezt þessi ummæli
mín, því að það er á allra vitorði (og þess vegna
skaðlaust að minnast á það), að þó að hún sé bæði
fríð sýnum og vel gefin í alla staði, þá er ætt hennar
heldur smærri, en Rassendyllanna. En auk þess, að
hún var glæsileg kona, var hún líka stórrík, og Robert
bróðir minn var svo hygginn að setja það ekki fyrir
sig af hvaða ættum hún var. Og um ættgöfgina er
það að nokkru leyti satt, sem Rósa sagði næst.
"Þessar stóru ættir eru venjulega verri en hinar."
Nú strauk eg upp hár mitt. Eg vissi við hvað
hún átti.
"En hvað mér þykir vænt um að Robert er dökkhærður,"
sagði hún.
Í þessu kom Robert inn (hann fer á fætur klukkan
7 og tekur til starfa fyrir morgunverð). Hann leit
snögt til konu sinnar. Hún var orðin dálítið rjóð á
vangann, og hann klappaði henni á kinnina.
"Hvað er að, góða mín?" sagði hann.
"Hún er að hnýta í mig af því að eg hefi ekkert
fyrir stafni og er rauðhærður," sagði eg þóttalega.
"Hann getur nú reyndar ekki við því gert, þó
hann sé rauðhærður," sagði Rósa.
"Það kemur fram í ættinni öðru hvoru," sagði
bróðir minn, "og nefið líka. Rudolf hefir hlotnast
hvorttveggja."
"Eg vildi óska, að það kæmi aldrei fram," sagði
Rósa og roðnaði enn meira en áður.
"Mér þykir ekki nema vænt um það," sagði eg,
stóð á fætur og hneygði mig fyrir myndinni af
Amalíu barónsfrú.
Mágkonu minni gramdist þetta.
"Eg yrði fegin, ef þú tækir þessa mynd í burtu
Robert," sagði hún.
"Góða mín!" sagði hann.
"Skárra er það nú," sagði eg.
"Hún kynni þá kannske að gleymast," sagði
Rósa.
"Varla – meðan Rudolf er hér," sagði Robert
og hristi höfuðið.
"Hvers vegna ætti hún að gleymast?" spurði eg.
"Rudolf!" hrópaði mágkona mín og kafroðnaði.
Eg skellihló, og hélt nú áfram að gera mér gott
af egginu mínu. Eg þóttist nú loksins vera búinn að
ráða við mig hvað eg ætti að gera (ef eg gerði nokkuð).
Og til að eyða þessu umtalsefni – og auðvitað
líka til að ergja mágkonu mína ofurlítið meira – sagði
eg:
"Mér þykir fremur vænt um það en hitt, að eg
skuli vera Elphbergur."
Þegar eg les sögur, þá er eg vanur að hlaupa yfir
skýringarnar. En nú, þegar eg byrja sjálfur á
sagnaritun, kemst eg ekki hjá því að skjóta inn í
skýringum. Það verður ekki af sér keypt að skýra
frá því, hvers vegna mágkonu mínni var svo illa við
nefið og hárið á mér, og hvernig á því stóð, að eg
kallaði mig Elphberg. Því að, þó Rassendyllarnir
hafi verið göfug ætt um marga mannsaldra, þá mun
virðast svo í fljótu bragði, sem enginn ættliður þar
geti með réttu miklast af því, að vera blóðböndum
tengdur við Elphbergana, sem enn þá tiginættaðri
eru, né hafi heimild til að telja sig konungborinn.
Því hvaða samband var milli Rúritaníu og Burlesdon,
eða hallarinnar í Streslau eða kastalanum í Zenda og
nr. 305 Park Lane W.?
Jæja,– eg verð að játa það, að eg má til að ýfa
upp sjálft hneykslið, sem mín kæra frú Burlesdon
vill láta fyrnast sem fyrst. Árið 1733, er Georg II.
sat á konungsstóli, og friður var í ríkinu, – því konungurinn
og prinzinn af Wales voru enn ekki farnir
að leiða hesta sína saman, kom prinz nokkur í kynnis
ferð til ensku hirðarinnar. Síðar er hann kunnur orðinn
í sögunni. Því að hann varð Rúdolf hinn Þriðji
í Rúritaníu. Prinzinn var maður hár vexti og fríður
sýnum (vera má, að hann hafi verið kvæntur, en eg
get ekki um það borið), en einkennilegur af því, að
hann var óvenjulega langnefjaður, hánefjaður og
beinnefjaður, og hár hans þykt, mikið og dumbrautt.
Þetta neflag og háraliturinn hafa alt af verið sérkenni
Elphberganna. Hann dvaldi um hríð á Englandi
og fékk þar hinar beztu viðtökur, en hvarf þaðan
nokkuð skyndilega. Hann háði þar einvígi (það
var talið honum til gildis, að hann notaði sér ekki
ættgöfgi sína til að komast undan því), við aðalsmann
nokkurn er mikið kvað að um þær mundir, ekki
að eins fyrir kosti þá er hann sjálfur hafði til að bera,
heldur og fyrir það, að hann átti konu forkunnar
fríða. Í einvígi þessu særðist Rudolph prinz hættulega,
en varð þó græddur aftur. Og er hann var orðinn
ferðafær skaut rúritaníski sendiherrann honum
undan og kom honum burt úr ríkinu. Aðalsmaðurinn
særðist ekki í viðureigninni; en vegna þess að
hráslaga veður var morguninn, sem þeir áttust við,
sýktist hann af aðkælingu, og af því að hann komst
ekki til heilsu aftur, dó hann sex mánuðum eftir burtför
Rudolfs prinz, án þess að hafa haft færi á að
segja neitt um barn það, er kona hans fæddi, tveim
mánuðum síðar, og erfði tignarnafn og auðæfi Burlesdon-ættarinnar.
Kona hans var Amalía barónsfrú,
og það var myndin af henni, sem mágkona mín
vildi láta færa burt úr gestasalnum í Park Lane.
Maður hennar var James fimti Burlesdon-jarl og
tuttugasti og annar í barónatölu Rassendyllanna, einn
lávarðanna ensku og riddari af sokkabandsorðunni.
En það er af Rudolf að segja, að hann sneri aftur til
Rúritaníu, kvæntist þar, og hafa afkomendur hans
setið þar að völdum síðan í beinan karllegg hver fram
af öðrum, alt til þessa dags. Að síðustu skal eg geta
þess, að ef yður verður gengið inn í myndasal Burlesdon-ættarinnar,
og þér virðið fyrir yður þær fimtíu
myndir, af ættfólkinu á síðastliðinni öld, sem þar eru,
þá munuð þér sjá, að fimm eða sex myndirnar, þar
á meðal myndina af jarlinum þeim sjötta í röðinni,
einkennir langt, hátt og beint nef, og þykt og mikið
dumbrautt hár; þessir fimm eða sex menn hafa og
allir verið bláeygðir, en Rassendyllarnir eru aftur á
móti venjulegast dökkeygðir.
Þetta er skýringin, sem eg varð að skjóta inn í,
og mér þykir vænt um að hafa lokið henni af. Það
er ætíð dálítið óþægilegt að þurfa að benda á bletti á
heiðarlegum ættum, en ættarmótið getur verið sú
mesta hneykslunarhella, sem hægt er að hugsa sér.
Það gerir alla yfirhylmingu gagnslausa og setur
stundum þau mörk á lávarðaættirnar, sem eiga þar
alls ekki heima.
Eins og lesendurnir hafa orðið varir við, virtist
helzt sem mágkona mín vildi skella skuldinni á mig
fyrir það, hvernig eg var ásýndum. Eg má til að
kenna það skorti hjá sjálfri henni á því, að byggja á
hugsunarréttum rökum, með því nú er það ekki framar
leyft að tileinka kvenþjóðinni þann skort. Af ytra
útliti mínu fanst henni svo sjálfsagt að ætla, að eg
hefði þá innri eiginlegleika til að bera, sem eg tel mig
öldungis saklausan af. Og þessa ályktun sína reyndi
hún að styðja með því, að sýna fram á hve gagnslausu
lífi eg lifði. En hvað sem því líður, þá hafði
eg skemt mér vel um daginn og aflað mér töluverðrar
þekkingar. Eg hafði gengið á almenna skóla og háskóla
á Þýzkalandi, og talaði þýzku öldungis jafnvel
sem ensku. Í frönsku var eg einnig furðu sleipur.
Ofurlítið hafði eg líka lært í ítölsku og kunni að
blóta á spánsku. Eg var, að því er eg veit bezt, vanur
og þolinn skilmingamaður, þó að eg væri ekki afburða
fimur. Til reiðar gat eg haft hverja skepnu,
sem bak var á, og hræddist ekki nokkurn skapaðan
hlut. Ef mér er fundið það til foráttu, að eg fékst
ekki við nein nytsemdar störf, þá hefi eg engu til
þess að svara öðru en því, að foreldrar mínir hefðu
getað látið það vera að veita mér tvö þúsund punda
árstekjur og hvikula stöðu.
"Munurinn á þér og Robert er sá," sagði mágkona
mín, sem talar oft (blessunin sú arna) á ræðupöllunum,
en oftar þó eins og hún væri stödd þar),
"að hann gegnir skyldum þeim, sem staða hans leggur
honum á herðar, en þú lætur nægja, að horfa á
tækifærin, sem bjóðast þér."
"Hygginn maður notar ætíð tækifærið, þegar
það býðst, kæra Rósa mín," svaraði eg.
"Þvættingur," sagði hún og hristi höfuðið; svo
bætti hún við eftir litla þögn: "Sir Jacob Borrodaile
hefir t.d. boðið þér stöðu, sem þú ert prýðisvel fallinn
til."
"Eg þakka hjartanlega!' tautaði eg.
"Hann ætlar eftir sex mánuði í sendiherraför, og
Robert segist vera viss um að hann taki þig fyrir aðstoðarmann.
Taktu því, Rudolf. Gerðu það fyrir
mig."
Þegar mágkona mín fer svona að mér, hniklar
brýrnar, kreistir saman hendurnar, og umhyggjusemin
fyrir öðrum eins slæpingja og mér, sem hana varðar
þó eiginlega engu, skín henni úr augum, þá fæ eg
ætíð samvizkubit. Þar að auki fanst mér það ekki
ólíklegt, að eg mundi geta haft einhverja skemtun af
því, ef eg tæki stöðuna, sem á var minst, svo eg
sagði:
"Systir mín góð! Ef ekkert óvænt kemur fyrir
því til hindrunar næstu sex mánuði, og Sir Jacob
býður mér að fara með sér, þá skal hundur heita í
haus minn, ef eg fer ekki með honum."
"En hvað þú ert góður drengur, Rudolf! Nú
þykir mér vænt um þig!"
"Hvert ætlar hann að fara?"
"Hann veit það ekki enn. Þú mátt samt reiða
þig á, að ferðin verður skemtileg."
"Þín vegna skal eg fara, frú mín góð," sagði eg,
"þó að þetta væri aldrei nema auðvirðileg betliför.
Eg er vanur að láta verða af því, sem eg ætla mér."
Eg var nú búinn að lofa þessu. En sex mánuðir
eru býsna langur tími, óendanlega langur að því er
manni virðist stundum, og vegna þess það var ekki
fyr en að þeim liðnum, að eg átti í vændum að taka
við fyrirhugaða starfinu (eg býst við, að aðstoðarmenn
séu starfsamir; en eg veit það reyndar ekki,
því að eg varð aldrei aðstoðarmaður Sir Jacobs, eða
nokkurs annars manns), þá fór eg að hugsa mig um
hvernig bezt væri að verja þessum tíma. Mér kom
þá alt í einu í hug, að eg skyldi bregða mér til Rúritaníu.
Það virtist kannske undarlegt að eg skyldi
ekki hafa farið til þess lands fyrri; en faðir minn
hafði (þrátt fyrir dulinn velvildarhug til Elphberganna,
er lýsti sér í því, að hann hafði látið mig, næstelsta
son sinn, heita eftir Rudolf, Elphbergnum alkunna)
alt af verið því mótfallinn að eg færi þangað,
og eftir andlát hans hafði bæði bróðir minn og Rósa
fylgt þeirri stefnu, sem komin var í hefð hjá ættinni,
að djúp ætti að vera staðfest milli okkar og þess
lands. En eftir að mér hafði nú dottið í hug að fara
til Rúritaníu, fyltist eg óviðráðanlegri löngun að fara
þangað. Eins og allir vita, eru fleiri rauðhærðir og
langnefjaðir en Rúritaníu konungarnir, og gamla
sagan virtist mér öldungis ófullnægjandi ástæða til að
hindra mig í að koma til þessa merkilega konungsríkis.
Það ríki var orðið frægt í sögu Evrópu, og
líkindi voru til að þess mundi enn verða að nokkru
getið, undir stjórn nýja konungsins, sem sagt var að
væri ungur maður og mikilhæfur. Það skar úr um
för mína þangað, að eg sá þess getið í "Times", að
Rudolf fimti ætti að verða krýndur í Streslau að
þrem vikum liðnum, og að þá ætti að verða meira en
lítið um dýrðir þar. Eg afréði þá strax að fara
þangað og vera viðstaddur, og fór að búa mig undir
ferðina. En vegna þess að það var hvorki vani minn
að segja vandamönnum mínum út í æsar um ferðir
mínar, og af því að eg bjóst líka við að þeim mundi
ekki getast vel að áforminu, lét eg í veðri vaka, að
eg ætlaði mér til Tirol – þangað var eg oft vanur að
fara – og jók á gremju Rósu með því að segja, að
eg ætlaði að kynna mér stjórnfræðileg og þjóðfræðileg
vandamál þeirrar merkisþjóðar, er þar ætti heima.
"Vera má," sagði eg drýgindalega, "að einhver
árangur verði af þessari ferð."
"Við hvað áttu?" spurði hún.
"Ja, eg á við," svaraði eg tómlátlega, "að þar
muni vera nægilegt verkefni, sem áður hefir ekki verið
sint um, til að –"
"Ætlarðu að skrifa bók?" spurði hún og klappaði
saman höndunum. "Væri Það ekki gaman,
Robert?"
"Það er ekkert á móti því til að afla manni álits
í stjórnmálum til að byrja með," sagði bróðir minn,
sem satt að segja hefir gert margar atrennur til að
auka álit sitt með því móti. "Ancient Theories" og
"Modern Facts eftir Burlesdon" og "The Ultimate
Outcome" eftir ungan stjórnmálamann, eru allar
eftir þenna fræga höfund.
"Eg er á því, að þú hafir rétt fyrir þér, Robert
bróðir," sagði eg.
"Jæja, lofaðu því þá, að þú skulir gera þetta,"
sagði Rósa.
"Nei, eg ætla ekki að lofa því; en ef eg fæ nægilegt
tilefni til þess, þá skal eg gera það."
"Það er meir en nóg." sagði Robert.
"Eg held hann verði ekki ráðalaus með efnið,"
sagði hún ísmeygilega.
En það mátti einu gilda. Hún fékk mig ekki
til að lofa neinu frekara. Og satt að segja hefði eg
þorað að veðja stórfé um það, að aldrei kæmi til þess
að sagan af leiðangri mínum mundi nokkurn tíma
komast á prent eða nokkur penni mundi skemmast af
að rita hana. Á því sést bezt, hve lítið maður veit um
hið ókomna; því nú er eg seztur við að rita, og skrifa
nú bók, sem er engu því svipuð, sem eg hefi ritað áður,
þó að hún verði ekki líkleg til að afla mér álits í
stjórnmálum, og sé Tyrol að öllu óviðkomandi.
Eg býst heldur ekki við, að hún falli Burlesdonbarónsfrúnni
vel í geð, ef eg sýndi henni handritið.
En mér dettur það heldur ekki í hug.
II. KAPITULI
William frændi minn var vanur að segja, að enginn
gæti farið svo um Parísarborg, að hann stæði þar
ekki við sólarhring. Eg vissi, að hann talaði af
margra ára lífsreynslu, og eg lét ummæli hans sannast
á mér og ásetti mér að dvelja í höfuðborginni
tuttugu og fjórar klukkustundir á leið minni – til
Tyrol. Eg hitti George Featherley á sendiherraskrifstofunni,
og við snæddum saman miðdegisverð
hjá Durans, og fórum svo um kveldið í leikhús. Að
því búnu fengum við okkur kveldverð, og fórum svo
til Bertram Bertrands, sem var maður töluvert skáldmæltur
og tíðindamaður "The Critic" í París. Hann
bjó í snotrum herbergjum, og sátu hjá honum nokkrir
kátir piltar, reykjandi og rabbandi. Eg furðaði
mig samt á því, að Bertram sýndist vera fremur daufur
í bragði og eins og utan við sig, svo að þegar allir
gestirnir voru farnir nema við tveir, fór eg að hnýsast
eftir hverju það sætti, að hann var svona daufur
í dálkinn. Hann fór fyrst undan í flæmingi, en að
lokum fleygði hann sér aftur á bak á legubekk og
sagði:
"Mér er sama Þó eg segi ykkur Það. Eg er ástfanginn
– ákaflega ástfanginn!"
"Því betri verða ástarljóðin þín," sagði eg eins
og til að hughreysta hann.
"Hann ýfði hranalega á sér hárið með hendinni
og reykti í ákafa. George Featherley stóð hjá, sneri
bakinu að arninum og brosti ertnislega.
"Maður kannast við vinskapinn þann," sagði
hann. "Eg held þér sé betra að gefa hana upp á bátinn,
Bert. Hún fer burt úr París á morgun."
"Eg veit það!" hreytti Bertram fram úr sér.
"Það mundi svo sem hvorki gera til né frá, þó að
hún dveldi hér lengur," svaraði George hlífðarlaust.
"Hún lítur stærra á sig en svo, að hún geri sér blaðasnápa
að góðu, kunningi."
"Fjandinn hafi hana!" tautaði Bertram.
"Mér mundi þykja meira gaman að umræðunum,
ef eg vissi, um hverja þið eruð að tala," varð mér
að orði.
"Antoinette Mauban," sagði George.
"De Mauban!" öskraði Bertram.
"Hó! hó!" sagði ég, og hjó eftir de-inu. Þér
er þó víst ekki alvara, Bert–"
"Getið þið ekki séð mig í friði?"
George hringlaði í peningunum, sem hann hafði í
vasanum, brosti hæðnislega að aumingja Bertram og
sagði ísmeygilega:
"Það veit enginn. En eftir á að hyggja, Bertram,
þá rakst ég á stórmenni eitt við húsdyrnar hennar
að kveldlagi fyrir nokkru – sjálfsagt mánuði síðan
í minsta lagi. Varst þú aldrei var við hann? Það
var hertoginn af Streslau."
"Jú, eg held það," tautaði Bertram.
"Sérlega álitlegur maður, sýndist mér."
Það var vandalaust að sjá að ummæli George
um hertogann voru sögð í því skyni að særa aumingja
Bertram enn meira, svo að ég þóttist geta ráðið
í að hertoginn mundi hafa heiðrað Madame de Mauban
með vináttu sinni. Hún var ekkja, rík og fríð sýnum
og metorðagjörn að því er sagt var. Það var ekki
ósennilegt, ef hún leit eins stórt á sig sem George
hafði gefið í skyn, að hún ætlaði sér þann mann, er
Bertram komst að engu leyti til jafns við, og var konungborinn
í beinan karllegg, því að hertoginn var
sonur hins látna Rúritaníu-konungs; af i, og hálfbróðir nýja konungsins. Hann
hafði verið eftirlætisbarn föður síns, og það hafði
mælst miðlungi vel fyrir, að hann var gerður að hertoga,
og kendur við sjálfa höfuðborgina. Móðir
hans hafði verið góð kona, af lágum stigum.
"Er hann í París núna?" spurði eg.
"Ónei. Hann er kominn heim til sín, til að vera
viðstaddur krýninguna. Ég þori samt að segja, að
hann er ekkert ánægður yfir þeirri athöfn. En
blessaður Bert, þú mátt ekki láta hugfallast! Honum
dettur ekki í hug að ganga að eiga Antoinettu hina
fögru – að minsta kosti kemur ekki til þess, nema
aðrar fyrirætlanir hans fari forgörðum. En samt
getur skeð að hún – "George þagnaði og bætti við
hlæjandi: "Það er erfitt að slá hendinni á móti blíðu
konungættaðra manna – þú veizt það, Rúdolf."
"Þú ættir að skammast þín," sagði eg, stóð upp
og fór, og skildi Bertram garminn eftir í höndum
George, en fór heim og háttaði.
Daginn eftir fylgdi George Featherley mér á
járnbrautarstöðina, og þar keypti eg mér farseðil til
Dresden.
"Ætlarðu að fara að skoða myndir þar." spurði
George kýmnislega.
George er frámunalega málgefinn, og ef eg hefði
sagt honum, að eg ætlaði til Rúritaníu, þá mundi
fregnin hafa verið komin til Lundúna að þrem dögum
liðnum og eftir viku til Park Lane. Ég var rétt
í þann veginn að svara spurningu hans játandi, þegar
hann rauk frá mér alt í einu og losaði mig við að
ljúga að sér. Eg horfði á eftir honum og sá, að hann
tók ofan fyrir tígulegri og velbúinni konu, er kom í
þessum svifum frá farseðla-skrifstofunni. Hún leit
út fyrir að hafa tvo um þrítugt, var há vexti, dökkhærð,
og fremur holdug að sjá. Eg sá, að George gaf
mér hornauga meðan hann var að tala við konuna,
og var ekki laust við að hégómagirnd minni væri misboðið,
því að eg þóttist vita, að eg mundi hafa verið
miður sjálegur þar sem eg stóð dúðaður í loðkápu,
með klút um hálsinn (því að nístingskaldur Aprílstormur
var) og hafði barðastóran ferðahatt á
höfði, sem slútti yfir augu mér og eyru. Að stundarkorni
liðnu kom George til mín.
"Þú fær skemtilegan förunaut," sagði hann.
"Gyðjan hans Bertrams verður þér samferða, hún
Antoinetta de Mauban. Hún ætlar til Dresden eins
og þú – og vafalaust til að skoða myndir þar líka.
Það er dálítið undarlegt, að sem stendur langar hana
þó ekkert til að kynnast þér."
"Eg mæltist alls ekki til þess, að eg yrði gerður
henni kunnugur," svaraði eg afundinn.
"En eg bauð henni samt að kalla á þig, og kynna
ykkur, en hún sagði: "Einhvern tíma seinna." En
við skulum ekkert vera að ergja okkur yfir því, því
að skeð geti að lestin rekist á og þér gefist færi á að
bjarga henni og ná í hana frá hertogannm af Streslau!"
En hvorugt okkar Madame de Mauban lenti í járnbrautarslysi.
Eg get sagt eins glögt frá ferðum
hennar sem mínum, því að eftir að eg hafði verið
um kyrt eina nótt í Dresden, kom hún inn í sömu lest
og eg fór með. Eg þóttist sjá það á henni, að hún
vildi ekki láta ónáða sig, og eg forðaðist því að gera
það eins og gefur að skilja, en eg sá að hún ætlaði
að verða mér samferða alla leið, og notaði því tækifærið
að virða hana fyrir mér, þegar eigi varð eftir
því tekið.
Þegar við komum að landamærum Rúritaníu
(þar starði tollheimtumaðurinn svo fast og lengi á
mig, að eg fullvissaðist enn betur en áður um það
hve líkur eg væri Elphbergunum) keypti eg dagblöðin
og sá þar fréttir, sem snertu ferðalag mitt. Einhverra
orsaka vegna, er eigi var getið, og virtist eiga
að halda leyndum, hafði krýningunni verið flýtt fyrir
skemstu svo að athöfnin átti að standa eftir tvo
daga. Það var uppi fjöður og fit um alt landið og
vafalaust mikill mannsöfnuður kominn til Streslau.
Þar voru öll gistihús og híbýli full af fólki. Eg mátti
því eiga það víst, að mér mundi ganga erfitt að ná
þar í húsaskjól, og sjálfsagt greiða afarverð fyrir, ef
eitthvert væri falt. Eg ásetti mér því að hinkra við í
Zenda, sem var lítill bær, fimtíu mílur vegar frá
höfuðborginni, og tíu mílur frá landamærunum.
Lestin, sem eg var í, kom þangað að kveldi. Næsta
deginum, sem var þriðjudagur, ætlaði eg að verja til
þess, að skoða mig um þar á hæðunum, því mikið var
látið af fegurðinni þar, og sjá kastalann, er svo miklar
sögur gengu um. Á miðvikudagsmorguninn ætlaði
eg svo með lestinni til Streslau og sama kveldið
aftur til Zenda og vera þar um nóttina.
Fyrir því steig eg út úr vagninum í Zenda, og
þegar lestin skreið fram hjá stöðvapallinum, sá eg að
kunningjakona mín, Madame de Mauban, sat inni í
henni; Hún ætlaði vafalaust til Streslau, og hafði því
verið fyrirhyggjusamari en eg um að útvega sér þar
herbergi. Eg brosti, er mér kom til hugar, hve
George Featherley mundi hafa furðað mjög á því, ef
hann hefði vitað hve lengi við höfðum orðið samferða.
Mér var tekið mæta vel á veitingahúsinu. Það
var heldur lítið, á við veitingastaði til sveita, og stýrði
því gömul feitlagin kerling ásamt tveimur dætrum
sínum. Þetta voru rólyntar og góðar manneskjur,
sem virtust engu láta sig skifta öll ósköpin; sem á
gengu í Streslau. Hertoginn var eftirlætisgoð gömlu
konunnar, því að nú var hann, samkvæmt fyrirmælum
hins látna konungs, sá er réði yfir landeignunum
við Zenda og kastalanum þar. Sá kastali gnæfði tígulega
efst á hæðunum þar fyrir dalstafni, á að gizka
mílu vegar frá veitingahúsinu. Gamla konan lét ekki
á því standa að gefa í skyn að henni félli það illa, að
hertoginn sæti ekki á konungsstóli í stað bróður hans.
"Við þekkjum Michael hertoga vel," sagði hún.
"Hann hefir allatíð átt aðsetur hér í nágrenninu við
okkur. Sérhver íbúanna í Rúritaníu þekkir hann.
Konungurinn er mönnum aftur á móti lítt kunnur.
Hann hefir dvalið svo lengi erlendis. Tíundi hver
maður hér þekkir hann ekki í sjón."
"Og nú er sagt," mælti önnur unga stúlkan, "að
hann hafi rakað af sér skeggið, svo að enginn þekki
hann framar."
"Rakað af sér skeggið!" hrópaði móðir hennar.
"Hver segir það?"
"Hann Jóhann, ráðsmaður hertogans. Hann
hefir séð konunginn."
"Já, nú skil eg! Konungurinn heldur til um
þessar mundir á skothúsi hertogans hér í skóginum.
Þaðan fer hann beint til Streslau til að láta krýna sig
á miðvikudagsmorguninn."
Mér þótti fróðlegt að heyra þetta, og ásetti mér
að fara gangandi daginn eftir áleiðis til skothússins,
til að reyna að sjá konunginn í svip. Gamla konan
hélt áfram að masa og sagði:
"Eg vildi óska að honum dveldist svo við þessar
veiðar – þær, vínið og eitt í viðbót (ónefnt af mér),
er sagt að honum sé fyrir öllu – og hefði það fyrir,
að hertoginn okkar yrði krýndur á miðvikudaginn.
Þetta vildi eg fegin, og mér er sama hver heyrir það."
"Gáðu að hvað þú segir, mamma," hrópuðu dætur
hennar.
"Það eru fleiri með sama sinni sem eg!" tautaði
móðir þeirra þrákelknislega.
Eg fleygði mér niður á stóran hægindastól, og
hló dátt að því, sem gamla konan sagði síðast.
"Eg segi fyrir mig." sagði yngri dóttirin, ljóshærð,
broshýr stúlka, "að eg hata Michael svarta! Eg
held með rauðhærðum Elphberg, mamma! Það er
sagt að konungurinn sé rauðhærður, eins og refur eða
eins og –"
Hún leit til mín og hló ertnislega og kinkaði
kolli til systur sinnar.
"Margur maðurinn hefir bölvað rauðkollunum
þeim," tautaði gamla konan – og mér datt James
fimmti Burlesdon jarl í hug.
"En aldrei nein kona!" sagði unga stúlkan.
"Ójú, mörg konan líka, þegar það var orðið um
seinan," svaraði gamla konan alvarlega, en dóttir
hennar roðnaði og þagði við.
"Hvernig stóð á því, að konungurinn fór hingað?",
spurði eg til að rjúfa þessa ömurlegu þögn sem
varð. "Eg tók svo eftir að hertoginn réði fyrir þessum
um landeignum."
"Hertoginn bauð honum hingað, maður minn, og
bauð honum að hvíla sig hér þangað til á miðvikudaginn.
Sjálfur er hertoginn í Streslau að undirbúa
alt undir komu konungsins þangað."
"Eru þeir vinir?"
"Já, mestu vinir," sagði gamla konan.
Laglega stúlkan mín, ljóshærða, hristi höfuðið;
hún lét ekki sitja lengi á sér, en tók aftur til máls og
sagði:
"Ójá, þeir eru álíka vinir og tveir menn eru vanir
að vera, sem báðir eru að hugsa um sama embættið
og sömu konuna."
Gamla konan varð sótsvört í framan af vonzku;
en nú fór eg að verða forvitinn, svo að áður en hún
fékk tóm til að álasa dóttur sinni spurði eg:
"Svo þeir eru að hugsa um sömu konuna báðir.
Hver er hún, sú ungfrú?"
"Það er á allra vitorði, að Michael svarti –
kannske eg kalli hann hertogann, mamma – vildi gefa
sál sína til að mega ganga að eiga frænku sína, Flavíu
prinzessu, en hún er drotningarefnið."
"Eg segi það satt," sagði eg, "að mig er farið
að taka sárt til hertogans. En ef maður er svo óheppinn,
að vera yngri bróðirinn, þá verður sá hinn
sami að gera sér það að góðu, og hirða molana, sem
falla af borði hins eldra, og þakka sínum sæla fyrir
að fá það," og svo ypti eg öxlum brosandi, er eg
mintist hlutskiftis sjálfs mín. Og um leið flaug mér
Antoinette Mauban í hug, og ferð hennar til Streslau.
"Michael svarti hefir lítið haft," tók stúlkan til
máls, og lét gremju móður sinnar ekki á sig fá, en í
því að hún fór að tala, heyrðist þunglamalegt fótatak,
og ruddalega var tekið til orða og sagt í ógnandi
rómi:
"Hver talar um Michael svarta, í hans eigin
borg?"
Stúlkan rak upp óp, bæði af því hún varð smeik
og þótti að öðrum þræði vænt um að sjá komumann,
að því er eg hélt.
"Ætlarðu að segja eftir mér, Jóhann?" spurði
hún.
"Þetta hefirðu upp úr þvaðrinu í þér," sagði
gamla konan.
"Hér er gestur kominn, Jóhann." sagði húsmóðirin,
og aðkomumaður hrifsaði af sér húfuna. Rétt
á eftir varð hann mín var, og þótti mér kynlegt, að
hann hopaði ofurlítið aftur á bak, eins og hann hefði
séð eitthvert furðuverk.
"Hvað gengur að þér, Jóhann?" spurði eldri
stúlkan. "Þetta er ferðamaður, sem ætlar að verða
við krýninguna."
Maðurinn var nú búinn að ná sér, en hann starði
á mig fast og grunsamlega.
"Gott kveld," sagði eg.
"Gott kveld, herra minn," tautaði hann og starði
enn á mig, en yngri stúlkan fór að hlæja og sagði:
"Þetta er liturinn, sem við þig á! Hann hefir
verið að horfa á hárið á yður, herra minn. Þessi
háralitur er ekki tíður á mönnum hér í Zenda."
"Eg bið yður fyrirgefningar," sagði maðurinn
stamandi. "Eg bjóst ekki við að hér væri neinn gestur."
"Látið hann fá glas af öli til að drekka velfarnaðarminni
mitt; svo ætla eg að bjóða ykkur góða nótt,
og þakka kvenfólkinu fyrir gott atlæti, og skemtilegar
viðræður."
Að svo mæltu stóð eg á fætur, hneigði mig ofurlítið
og sneri til dyranna. Yngri stúlkan brá við til að
lýsa mér, og karlmaðurinn vék sér frá til að lofa mér
að komast fram hjá sér, en starði þó enn á mig. Um
leið og eg fór fram hjá honum spurði hann.
"Heyrið þér, herra minn, þekkið þér konunginn?"
"Eg hefi aldrei séð hann," svaraði eg, "en eg býst
við að sjá hann á miðvikudaginn."
Hann sagði ekkert fleira, en eg fann glögt að
hann horfði á mig þangað til dyrnar luktust á eftir
mér. Á leiðinni upp stigann leit hún um öxl, glettna
stúlkan, sem fylgdi mér til herbergis, og sagði
"Jóhanni okkar gezt aldrei að neinum manni, sem
sama háralit hefir og þér."
"Honum gezt líklega betur að háralit eins og yðar,"
sagði eg.
"Eg átti við háralit á karlmönnum," sagði hún
flírulega.
"Hvað þá?" spurði eg og tók við ljósastjakanum,
"er nokkuð komið undir háralit karlmanna?"
"Ónei, en mér þykir vænt um háralitinn yðar –
það er rauða hárið Elphberganna."
"Það er ekki meira komið undir háralit karlmanna
en þessu," sagði eg og rétti henni um leið eitthvert
lítilræði.
"Guð blessi yður!" sagði hún.
"Amen!" sagði eg og skildi við hana.
En eigi að síður hefi eg nú komist að raun um,
að það er töluvert komið undir háralit karlmanna
stundum.
III. KAPITULI.
Eg var ekki svo ósanngjarn að ímynda mér, að
ráðsmaður hertogans hefði ímugust á mér vegna
þess hvernig hárið á mér var litt; en þó að eg hefði
nú haldið það, þá hefði eg hlotið að falla frá því,
þegar eg sá hve vel og vingjarnlega hann tók mér um
morguninn. Hann hafði heyrt, að eg ætlaði til Streslau,
og kom til mín þegar eg sat að morgunverði, og
sagði mér að systir sín, er gift var efnuðum iðnaðarmanni
í höfuðborginni, hefði boðið sér herbergi að
heimili sínu. Hann kvaðst hafa tekið því þakksamlega,
en sæi nú fram á, að hann hefði ekki tóm til að
fara þangað. Nú sagði hann, að mér væri velkomið,
ef eg gæti gert mér þetta lítilfjörlega herbergi að
góðu (er hann sagði hreint og þrifalegt), að nota það
í sinn stað. Hann lét vel yfir gestrisni systur sinnar,
og var fjölorður um óþægindin, sem væru að mannfjöldanum
í Streslau, og hve erfitt yrði ferðalagið
þangað og þaðan. Eg tók boði hans hiklaust, og
hann fór að símrita systur sinni meðan eg var að taka
saman föggur mínar og búa mig undir að leggja á
stað með lestinni. En hugur minn stóð þó til skógarins,
og skothússins, og með því að káta kunningjastúlkan
mín sagði mér, að járnbrautarstöð væri rétt
við þjóðveginn, réð eg af að senda flutning minn rakleitt
þangað, sem Jóhann hafði sagt mér að systir sín
byggi, og fara gangandi áleiðis til Streslau. Jóhann
var kominn burtu og vissi ekkert um þessa breytingu
á fyrirætlunum mínum; en vegna þess að hún var ekki
önnur en sú, að það drægist dálítið að eg kæmi á fund
systur hans, fanst mér óþarft að fást um að gera
honum það kunnugt. Sú góða kona, systir hans,
mundi engar áhyggjur hafa mín vegna.
Eg snæddi morgunverð snemma, kvaddi veitingahúsfólkið,
er hafði sýnt mér svo gott atlæti og
lofaði að koma við hjá því er eg héldi aftur heimleiðis.
Svo lagði eg á stað upp hæðirnar til kastalans,
og þaðan til skógarins hjá Zenda. Í hægðum mínum
gekk eg á hálfri klukkustund til kastalans. Hann
hafði verið víggyrtur í fyrri daga, og gamla fangaturninum
var enn vel við haldið og hinn reisulegasti.
Á bak við hann var önnur álma af kastalanum forna,
og aftan við þá álmu var snotur höll, með nýtízkusniði,
er látni konungurinn hafði látið reisa, og var
nú sveitabústaður hertogans af Streslau. Umhverfis
allar gömlu kastalabyggingarnar lá djúpur skurður
og greindi hann höllina frá þeim. En yfir hann lá
vindubrú milli gömlu og nýju bygginganna, og var
eigi auðið að komast inn í gamla kastalann neina aðra
leið en yfir brú þessa. Að höllinni sjálfri lá breið og
falleg gata. Þetta var ágætis bústaður. Þegar Michael
svarta fýsti að fá heimsóknir, gat hann dvalið í
höllinni; en ef hann kynni að vilja draga sig í hlé, og
firrast aðsóknir gesta, þá þurfti hann ekkert annað
en að ganga yfir brúna og láta vinda hana upp, og þá
var ónáandi til hans nema með nægum herafla og
stórskotaliðskosti. Eg hélt leiðar minnar þaðan, og
var þess fullviss, að þó að aumingja Michael svarti
ætti hvorki kost á að eignast ríkið eða prinzessuna, þá
væri bústaður hans eigi óálitlegri en hvaða prinz sem
vera skyldi í Evrópu.
Innan skamms kom eg inn í skóginn, og reikaði
áfram í fulla klukkustund í skugga trjánna, svalandi
og hressandi. Eikurnar teygðu saman limið yfir
höfði mér, og sólargeislarnir hrundu niður um það
eins og skínandi demantar, og varla fyrirferðarmeiri.
Eg var hugfanginn af þessum yndislega stað, og
þegar eg kom að tré einu föllnu, settist eg niður, hallaði
mér upp að því, rétti frá mér fæturnar, og tók í
næði að dást að kyrlátri skógarfegurðinni, reykjandi
góðan vindil. Og þegar vindillinn var reyktur og eg
hafði (að því er eg held) dást að fegurðinni sem mig
lysti, hné eg í ofur væran blund, og sinti hvorki um
lestina til Streslau né kvöldskuggana, sem færðust
nær. Það hefði líka gengið glæp næst, að láta sér
detta í hug járnbrautarlest í öðrum eins stað. Í þess
stað fór mig að dreyma það, að eg væri kvæntur
Flavíu prinzessu og byggi í kastalanum í Zenda, og
reikaði á daginn um rjóður skógarins með ástmey
minni. Það var indæll draumur. Mér þótti sem eg
væri rétt að því kominn að þrýsta eldheitum kossi á
yndislegu varirnar á prinzessunni, þegar eg heyrði
einhvern kalla (mér fanst fyrst það vera eitt atriðið
í draumnum) hátt og ruddalega:
"Ja, hver skollinn! Ekki þyrfti nema að raka
hann, þá þekti hann enginn frá konunginum!"
Þessi uppástunga sýndist nægilega vitlaus til að
vera draumur. Ekki nema það þó, að gera úr mér
einveldishöfðingja með því að raka af mér yfirskeggið,
sem var bæði mikið og teygt upp á við endarnir
eins og á keisara! Eg þóttist ætla að kyssa prinzessuna
í annað sinn, en komst þá að þeirri niðurstöðu,
(og þótti hvergi gott), að eg væri vaknaður.
Þegar eg opnaði augun, sá eg tvo menn standa
hjá mér og horfa á mig forvitnislega. Báðir voru í
skotmannabúningi og héldu á byssum. Annar var
fremur lágur vexti en þrekinn vel. Höfuðið á honum
var stórt og hnöttótt og granaskeggið farið að grána.
Augun voru ljósblá, og ofurlítið blóðhlaupin. Hinn
var grannvaxinn og ungur að aldri, meðalmaður á
hæð, dökkur yfirlitum, fallegur á velli og bar sig vel.
Eg gat mér þess til, að eldri maðurinn væri gamall
hermaður, en hinn maðurinn væri vanur að umgangast
fólk af betra tægi, og væri ekki óvanur hermannalífinu
heldur. Síðar komst eg að raun um að eg hafði
farið býsna nærri um þetta.
Eldri maðurinn nálgaðist mig, og gaf hinum
yngri merki um að fylgja sér. Hann gerði það og
ypti hattinum kurteislega um leið. Eg spratt á fætur.
"Þeir eru líka jafnir á vöxt," heyrði eg hinn eldri
tauta, er hann hafði mælt hæð mína, þrjár álnir og
tvo þumlunga, með augunum. Svo snart hann húfu
sína, að hermanna sið og ávarpaði mig þannig:
"Viljið þér segja mér nafn yðar?"
"Vegna þess að þið hafið orðið fyrri til að hefja
kunningsskapinn, finst mér viðurkvæmilegt að þið
segið mér nöfn ykkar fyrst," sagði eg brosandi.
Ungi maðurinn færði sig ofurlítið nær brosti ljúfmannlega
og sagði:
"Þetta er Sapt ofursti, og eg heiti Fritz von Tarlenheim;
við erum báðir í þjónustu Rúritaníu-konungs."
Eg hneigði mig, tók ofan og svaraði:
"Eg heiti Rudolf Rassendyll, og er ferðamaður
frá Englandi. Eg hefi verið í herliði Hennar Hátignar,
drotningar minnar, um eitt eða tvö ár."
"Þá erum við allir hjörvabræður," svaraði Tarlenheim,
og rétti mér hönd sína, en eg tók í hana
hiklaust.
"Rassendyll! Rassendyll!" tautaði Sapt ofursti.
Svo kom alt í einu svipbreyting á greindarlega andlitið
á honum.
"Hvað þá?" hrópaði hann. "Eruð þér einn Burlesdonanna?"
"Bróðir minn er Burlesdon lávarður," svaraði eg.
"Hárið á yður kemur upp um yður," svaraði
hann, brosti í kampinn og benti á berhöfðaðan kollinn
á mér. Hefir þú ekki heyrt söguna um það, Fritz?"
Ungi maðurinn leit til mín, eins og hann vildi
bera í bætifláka fyrir mig. Hann sýndi nærgætni, sem
mágkona mín hefði dáðst að. Til að sýna honum, að
eg tæki þetta ekki nærri mér sagði eg brosandi:
"Hún virðist vera mönnum kunn hér, sagan sú,
eigi síður en heima fyrir hjá okkur."
"Kunn!" endurtók Sapt. "Ef þér dveljið hér,
nokkra daga mun ekki nokkur karlmannsræfill í allri
Rúritaníu efast um sannleika sögunnar og engin kona
heldur."
Mér fór ekki að verða um sel. Ef mér hefði
verið það ljóst, hve skýrt skráða ættartölu eg hefði
meðferðis, þá hefði eg hugsað mig æðilengi um áður
en eg hefði lagt á stað til Rúritaníu. En nú var
eg samt kominn þangað.
Í þessum svifum heyrðist kallað hátt inni í skóginum
á bak við okkur:
"Fritz, Fritz! Hvar ertu maður?"
Tarlenheim hrökk við og sagði í fáti:
"Það er konungurinn, sem er að kalla!"
Gamli Sapt brosti aftur í kampinn.
Rétt á eftir kom ungur maður hlaupandi fram
úr skóginum og nam staðar hjá okkur. Þegar eg sá
hann rak eg upp óp af undrun og hann hopaði líka
aftur á bak forviða þegar hann sá mig. Að undanteknu
yfirskegginu á mér og tíguleik þeim er staða
hans krafðist, að undanteknu því, segi eg ennfremur,
að hann væri nærri hálfum þumlungi lægri en eg (eða
minna en það), gat Rúritaníu-konungurinn hafa verið
Rudolf Rassendyll, og eg Rudolf konungur.
Um stund stóðum við hræringarlausir og störðum
hvor á annan. Síðan tók eg aftur ofan og hneigði
mig virðulega. Konungurinn varð fyrri til máls og
sagði undrandi:
"Ofursti – Fritz – hver er þessi maður?"
Eg var í hann veginn að svara, þegar Sapt ofursti
gekk fram á milli mín og konungsins, og fór að
tala við Hans Hátign í lágum hljóðum. Konungurinn
beygði sig ofan að Sapt, og leit til mín öðru hvoru
meðan hann hlustaði á það, sem Sapt var að segja.
Eg virti hann nákvæmlega fyrir mér. Það var satt,
við vorum undarlega líkir, þó mér dyldist ekki, að
svipmunur var að sumu leyti. Konungurinn var heldur
holdugri í andliti en eg, og andlitið ofurlítið bungu
vaxnara fram á við, og mér fanst munnurinn á honum
lýsa minni staðfestu (eða þráa), en samankipruðu
varirnar á mér. En þrátt fyrir þenna óverulega mun,
vorum við svo dæmalaust líkir að eftir því hlaut að
verða tekið á augabragði.
Sapt hætti að tala, en konungurinn var hinn alvarlegasti.
En svo fóru munnvikin á honum honum að dragast
ofur hægt út á við, nefbroddurinnað teygjast niður
(öldungis eins og nefbroddurinn á mér stundum),
glampi kom í augun, og svo, skal eg segja ykkur, rak
hann upp óstöðvandi hlátur, svo undir tók í skóginum
og gaf til kynna hve glaðlyndur maður hann var.
"Komið sæll, frændi!" hrópaði hann, færði sig
nær mér og hélt áfram að hlæja. "Þér verðið að fyrirgefa,
þó mér brygði kynlega við. Maður býst ekki
við að sjá tvöfalt um þennan tíma dags; felst þú ekki
á það, Fritz?"
"Eg verð að biðja yður að fyrirgefa flakk mitt
hér," sagði eg. "Eg vona að Yðar Hátign misvirði
það ekki við mig?"
"Nei, alls ekki, og þér getið einnig glatt yður við
að vera líkur konunginum," svaraði hann hlæjandi;
"hvort sem mér þykir það betur eða ver; og í tilbót
ætla eg að geta þess, að eg er fús að gera yður hvaða
greiða sem eg get. Hvert eruð þér að fara?"
"Til Streslau, herra konungur. Eg ætlaði að
vera við krýninguna."
Konungurinn leit til vina sinna; hann var enn
brosandi, þó að svo sýndist sem honum væri ekki
alls kostar rótt. En samt gat hann ekki bælt hláturinn
lengi niðri.
"Fritz, Fritz!" hrópaði hann, "eg vildi gefa þúsund
kórónur fyrir að sjá svipinn á Michael bróður,
þegar hann sér okkur rauðhöfðana!" og svo rak hann
upp skellihlátur á ný.
"Í alvöru talað," mælti Fritz von Tarlenheim,
"þá er eg í efa um hvort það sé hyggilegt að Mr.
Rassendyll fari til Streslau nú um þessar mundir."
Konungurinn kveikti í vindlingi.
"Hvað finst þér, Sapt?" spurði hann.
"Hann má ekki fara," tautaði gamli karlinn.
"Eg skil þig, ofursti, þú átt við að eg verði í
skuld við Mr. Rassendyll, ef –"
"Ónei, þér megið ekki snúa svona út úr fyrir
mér," svaraði Sapt og tók stærðar-reykjarpípu upp
úr vasa sínum.
"Það er ekkert meira um þetta að ræða, herra
konungur," sagði eg. "Eg fer brott úr Rúritaníu í
dag."
"Nei, fari það gangandi; þér skuluð hvergi fara.
Mér er það fylsta alvara. Þér skuluð snæða kveldverð
með mér í kveld, og látum svo skeika að sköpuðu.
Engar vífilengjur. Þér hittið ekki ókunna ættingja daglega."
"Það verður ekki íburðarmikill kveldverður, sem
við snæðum í kveld," sagði Fritz von Tarlenheim.
"Eg held síður – þar eð þessi nýi frændi verður
gestur okkar," svaraði konungur, og þegar Fritz ypti
öxlum mælti hann enn fremur: "Eg ætla að minnast
þess hve snemma við lögðum upp, Fritz."
"Það ætla eg líka að gera í fyrra málið," svaraði
gamli Sapt og þeytti þykkum reykjarstrokum út úr
sér.
"Einmitt það, gamli Sapt minn, hygginda maðurinn,"
mælti konungur. "Komið nú, Mr. Rassendyll,
en eftir á að hyggja, hvaða skírnarnafn var yður
gefið?"
"Sama og Yðar Hátign," svaraði eg og hneigði
mig.
"Jæja, það sýnir, að fólkið hefir ekki skammast
sín fyrir okkur. Komið þá, Rudolf frændi. Hér
eigum við reyndar ekki þak yfir höfuðið, en minn
kæri bróðir Michael hefir léð okkur húsaskjól, og við
tökum okkur bessaleyfi, að hýsa yður." Að svo
mæltu tók hann um handlegginn á mér, gaf förunautum
sínum merki að fylgja sér, og hélt á stað með mig
í vesturátt inn í skóginn.
Við héldum áfram í rúman hálfan klukkutíma,
og konungurinn reykti vindlinga og masaði allan tímann.
Hann hafði mjög gaman af að heyra sagt frá
ætt minni, og hló hjartanlega, þegar eg sagði honum
frá myndunum í myndasal okkar, er bæru háralit
Elphberganna, og enn meir, þegar hann fékk að vita,
að eg hefði farið, til Rúritaníu með leynd.
"Svo þér hafið orðið að heimsækja hinn illræmda
frænda yðar á laun," sagði hann.
Rétt þegar við komum út úr skóginum, sáum við
fram undan okkur lítið og óásjálegt skothús. Það
var einlyft, eins konar sumarbústaður, bygt einvörðungu
úr tré. Þegar við nálguðumst það kom á móti
okkur maður, smár vexti í viðhafnarlitlum einkennisbúningi.
Enga aðra manneskju sá eg þar nema
gamla feitlægna konu, er eg fékk síðar að vita, að var
móðir Jóhanns ráðsmanns hertogans.
"Jæja, Jósef, er miðdegisverðurinn tilbúinn?"
spurði konungur.
Þjónninn kvað já við, og við settumst að dýrindis
krásum. Borðhaldinu er bezt lýst með þeim
hætti, að konungurinn snæddi hraustlega, Fritz von
Tarlenheim hæversklega, gamli Sapt græðgislega.
Eg er vanur að geta tekið vel til matar míns; konungur
varð þess var og líkaði honum það vel.
"Við erum allir matmenn, Elphbergarnir," sagði
hann. "En hvað er þetta? Við snæðum þurbrjóstaðir.
Vín, Jósef!, komdu með vín, maður. Heldurðu
að við séum gripir, Jósef, og getum snætt án drykks?
Heldurðu að við séum nautgripir, Jósef?"
Þegar Jósef hafði fengið þessa áminningu hraðaði
hann sér að stafla flöskum á borðið.
"Munið eftir morgundeginum," sagði Fritz.
"Já, morgundeginum!" sagði Sapt gamli.
Konungurinn tæmdi glas sitt í botn og drakk
minni "Rúdolfs frænda". Hann kallaði mig það af
kurteisi eða í gamni; og eg drakk aftur minni "Elphbergs
rauða", og hló hann dátt að því.
Hvað svo sem um kjötkrásirnar var að segja, þá
var vínið sem við drukkum hreinasta afbragð, og
við neyttum þess eftir því. Einu sinni ætlaði Fritz
að stöðva drykkjuna og tók um hönd konungs.
"Hvað þá?" hrópaði konungurinn. "Minstu Þess,
Mr. Fritz, að þú verður að leggja á stað á undan mér,
og eg fæ að hvíla mig hér tveim stundum lengur en þú."
Fritz sá að eg vissi ekki við hvað hann átti.
"Ofurstinn og eg," sagði hann, "förum héðan
klukkan 6; við ríðum niður til Zenda og komum aftur
með lífvörðinn að sækja konunginn klukkan átta. Að
því búnu ríðum við allir á stað til járnbrautarstöðvarinnar."
"Fari sá lífvörður til fjandans!" tautaði gamli
Sapt.
"Það er mjög kurteislegt af bróður mínum, að
bjóða mér, að heiðra mig með að lána mér hermenn
sína til fylgdar mér," sagði konungurinn. "Við skulum
halda áfram drykkjunni frændi minn. Komdu
með aðra flösku maður"
Eg fékk aðra flösku, eða réttara sagt nokkurn
hluta úr flösku, því að meiri hlutinn af henni rann
með miklum hraða niður kokið á Hans Hátign. Fritz
hætti nú alveg að telja úr um drykkjuna, en lét í þess
stað teljast á að drekka, og eigi leið á löngu unz við
vorum allir orðnir svo druknir, að eigi var á það
bætandi. Konungurinn fór að rausa um það, hverju
hann ætlaði að koma til leiðar í framtíðinni, Sapt
gamli um hverju hann væri búinn að afkasta, Fritz
um einhverja fallega stúlku eða stúlkur og eg um þá
ágætis kosti, er Elphberga-konungsættin væri búin.
Við þvöðruðum allir í einu, og fórum bókstaflega eftir
þeim ummælum Sapts, að láta morgundaginn bera
umhyggju fyrir sér sjálfan.
Loksins setti konungur glas sitt á borðið, hallaði
sér aftur á bak á stólnum og sagði:
"Eg er búinn að drekka nóg."
"Fjarri sé það mér að mótmæla konunginum,"
sagði eg.
Og það var dagsanna, sem hann sagði – svo
langt sem það náði.
Meðan eg var að tala, kom Jósef og setti einkennilega,
gamla, tágumriðna flösku á borðið fyrir
framan konunginn. Hún hafði legið svo lengi í einhverjum
dimmum kjallara, að helzt virtist eins og
hún þyldi ekki að koma í ljósbirtuna.
"Hans tign hertoginn af Streslau bað mig að bera
konunginum þetta vín, þegar konungurinn væri orðinn
leiður á öllum öðrum vínum, og biðja konunginn
að drekka þessa flösku fyrir sakir ástar þeirrar, er
hann ber til bróður síns."
"Fallega gert, Michael svarti!" sagði konungurinn.
"Upp með tappann, Jósef. Fari hann bölvaður.
Ímyndaði hann sér kannske, að standa mundi á því að
eg gerði flöskunni hans skil?"
Flaskan var opnuð, og Jósef fylti glas konungsins.
Konungurinn dreypti í það. Síðan leit hann á
okkur með alvörusvip, samboðnum þessari stundu og
ástandi hans sjálfs og sagði:
"Herrar mínir, vinir mínir – Rúdolf, frændi
minn (sagan er bannsett hneyksli Rúdolf, eg segi það
satt) – allir hlutir standa ykkur til boða, alt að helmingi
Rúritaníu. En biðjið mig ekki um deigan dropa
úr þessari guðdómlegu flösku. Hana ætla eg að
drekka fyrir minni slægðar – slægðarormsins hans
Michael svarta, bróður míns."
Að svo mæltu greip konungurinn flöskuna og
setti hana á munn sér, tæmdi hana í botn og fleygði
henni frá sér, og svo hné höfuð hans niður á hendur
honum á borðinu.
Og við drukkum, biðjandi konunginum blíðra
drauma, og meira man eg ekki af því sem gerðist
það kveld. Enda mun þetta nægja.
IV. KAPITULI.
Mér er jafn-ókunnugt um það, hvort eg svaf eina
mínútu eða heilt ár. En eg vaknaði skjálfandi; hár
mitt, andlit og fötin var rennandi blautt af vatni, og
uppi yfir mér stóð Sapt gamli. Hann brosti háðslega
og hélt á tómri vatnsfötu í hendinni. Fritz von Tarlenheim
sat uppi á borðinu rétt við hliðina á honum,
gulbleikur í framan eins og afturganga, með svarbláa
tauma neðan við augun.
Eg spratt upp bálreiður.
"Þetta kalla eg grálegt gaman," hrópaði eg.
"Látið ekki svona, maður. Við höfum ekki tíma
til að jagast núna. Það var ómögulegt að vekja yður
öðruvísi. Klukkan er fimm."
"Sapt ofursti, eg skal þakka yður," – tók eg til
máls og sauð í mér bræðin, þó að ónota hrollur væri
reyndar í skrokknum á mér.
"Rassendyll," greip Fritz fram í, fór ofan af
borðinu og tók um handlegginnn á mér, "lítið þér á!"
Konungurinn lá endilangur á gólfinu. Andlitið
á honum var jafnrautt hárinu, og hann dró þungt andann.
Sapt gamli, ruddinn sá arna, sparkaði hranalega
í hann. En konungurinn hrærði sig ekki og ekki kom
nein óregla á andardrátt hans. Eg sá, að vatnið lak
af hári hans og andliti eins og á mér.
"Við erum nú búnir að eyða hálfri klukkustund
að fást við hann," sagði Fritz.
"Hann, drakk þrisvar sinnum meira en hver okkar,"
tautaði Sapt.
Eg kraup niður og tók á lífæðinni á honum.
Æðaslátturinn var einkennilega daufur og hægur.
Við litum hver framan í annan, þessir þrír.
"Skyldi svefnlyf hafa verið í síðustu flöskunni?"
spurði eg lágt.
"Eg veit ekki," svaraði Sapt.
"Við verðum að ná í lækni."
"Það er enginn læknir nær en tuttugu mílur héðan,
og þúsund læknum mundi ekki takast að koma
honum til Streslau í dag. Eg sé glögt hvernig þetta
fer. Hann rumskar ekki næstu sex klukkustundirnar,"
mælti Fritz von Tarlenheim.
"En krýningin?" hrópaði eg kvíðafullur.
Fritz ypti öxlum. Eg var farinn að sjá, að það
var kækur hans, þegar eitthvað kom fyrir.
"Við verðum að gera orð um, að hann sé veikur,"
sagði hann.
"Eg býst við því," sagði eg.
Sapt gamli var eins og nýsleginn túskildingur.
Hann hafði kveikt í pípunni sinni og púðraði nú í
ákafa.
"Ef hann verður ekki krýndur í dag," sagði hann,
"þá verður hann aldrei krýndur. Eg þori að veðja
hverju sem er um það."
"En hvernig í ósköpunum stendur á því."
"Öll þjóðin hefir safnast saman til að taka á
móti honum; helmingur herliðsins – og Michael
í fylkingarbroddi. Eigum við að gera orð um, að
konungurinn sé fullur?"
"Að hann sé veikur," sagði eg til að bæta úr.
"Veikur!" endurtók Sapt og hló kuldahlátur.
"Mönnum er helzt til kunnugt um veikindi hans.
Hann hefir verið 'veikur' áður!"
"Við verðum að eiga það á hættu hvað menn
halda," sagði Fritz í ráðaleysi. "Eg skal fara með
boðin, og reyna að bæta úr skák, eftir því sem hægt
er."
Sapt brá upp hendinni.
"Segið mér," sagði hann, "haldið þið að konunginum
hafi verið gefið svefnlyf?"
"Eg held það," svaraði eg.
"Og hver byrlað það?"
"Bölvaður hundurinn hann Michael svarti," sagði
Fritz og gnísti tönnum.
"Ójá," sagði Sapt, "svo að hann yrði krýndur
sjálfur. Þér þekkið ekki okkar góða Michael, Rassendyll
minn. Heldur þú Fritz, að Michael verði
ráðalaus með konungsefnið? Stendur ekki helmingur
lýðsins í Streslau með öðrum keppinaut? Ef konungurinn
lætur ekki sjá sig í Streslau í dag, þá gengur
ríkið honum úr greipum. Eg er eins viss um það,
og að guð er uppi yfir mér. Eg þekki Michael
svarta."
"Við getum flutt hann þangað," sagði eg.
"Hann er heldur ekki ósnotur ásýndum núna,"
hreytti Sapt út úr sér.
Fritz von Tarlenheim fól anditið í höndum sér.
Konungurinn dró þungt andann og hraut hátt. Sapt
rak fótinn í hann á ný og sagði:
"Fyllihundur! En samt er hann Elphbergur og
sonur föður síns, og heldur vildi eg stikna í helvíti,
en að Michael svarti setjist í hásætið hans!"
Við þögðum allir stundarkorn. Svo hnyklaði
Sapt brýrnar, tók út úr sér pípuna og sagði við mig:
"Þegar maður fer að eldast, fer maður að trúa á
forlög. Forlögin sendu yður hingað. Og forlögin
senda yður nú til Streslau."
Eg hrökk við. "Drottinn minn!" varð mér að
orði.
Fritz leit upp. Ákefð og undrun skein úr svip
hans.
"Það er ómögulegt!" tautaði eg. "Eg hlyti að
þekkjast."
"Það er áhætta, en víst er það ekki," sagði Sapt.
"Ef þér látið raka yður, þori eg að segja, að þér
þekkist ekki. Eruð þér hræddur?"
"Herra minn!"
"Sláið þá til, kunningi; en líf yðar liggur við, ef
þér þekkist, – og líf mitt – og Fritz þarna líka. En
ef þér þorið það ekki, þori eg að sverja yður það, að
Michael svarti verður seztur í hásæti í kveld, og konungurinn
kominn í fangelsi, eða gröf sína."
"Konungurinn mundi aldrei fyrirgefa mér
þetta," sagði eg stamandi.
"Erum við konur? Hver skyldi skeyta um fyrirgefningu
hans?"
Klukkudingullinn tifaði fram og aftur, fimtíu,
sextíu, sjötíu sinnum, og eg stóð hugsandi allan þann
tíma. En þá býst eg við að svipbreyting hafi komið
á andlitið á mér, því að Sapt gamli greip um hönd
mína og hrópaði:
"Ætlið þér kannske að fara?"
"Já, eg ætla að fara," sagði eg og leit niður á
konunginn, sem lá endilangur á gólfinu.
"Í nótt," sagði Sapt lágt, verðum við að vera í
höllinni. En þegar við erum orðnir einir, stígum við
þér og eg á bak hestum okkar. – Fritz verður að vera
þar eftir og halda vörð um herbergi konungsins, –
ríðum hingað á harða spretti. Konungurinn verður
þá viðbúinn – Jósef skýrir honum frá öllu – og
hann verður at ríða með mér aftur til Streslau, en
þér þveitið á stað til landamæranna, eins og fjandinn
sé í hælunum á yður."
Eg skildi þetta alt á augabragði og kinkaði kolli.
"Þetta getur kannske hepnast,"sagði Fritz. Nú
fyrst var farin að vakna hjá honum ofurlítil von.
"Já, ef ekki kemst upp um mig," sagði eg.
"Ef að kemst upp um yður," sagði Sapt, "þá ætla
eg að senda Michael svarta norður og niður á undan
mér; eg sver það við allar helgar vættir. Setjist niður
á stólinn þarna, maður!"
Eg hlýddi.
Hann þaut út úr herberginu og kallaði: "Jósef!
Jósef!" Eftir drykklanga stund var hann kominn
aftur, og Jósef með honum. Jósef kom með krukku
með volgu vatni, sápu og rakhníf. Hann titraði af
hræðslu þegar Sapt sagði honum hvað í ráði væri, og
bað hann að raka mig.
Alt í einu tök Fritz viðbragð og hrópaði:
"En lífvörðurinn! Þeir hljóta að þekkja hann
Þeir hljóta að þekkja hann!"
"Ónei. Við ætlum ekki að bíða eftir neinum lífverði.
Við ríðum til Hofban og náum í lestina þar.
Þegar lífvörðurinn kemur verður fuglinn floginn."
"En konungurinn."
"Konungurinn verður í vínkjallaranum. Eg
ætla að bera hann þangað núna."
"En hvernig fer, ef þeir skyldu finna hann?"
"Það kemur ekki til mála. Hvernig ættu þeir
að geta fundið hann? Jósef tekur af heim skriðið."
"En –"
Sapt stappaði niður fætinum.
"Við gerum þetta ekki að gamni okkar", öskraði
hann. "Herra minn trúr! haldið þið að eg viti ekki
um áhættuna? En þó að þeir fyndu konunginn, þá
er hann engu ver kominn, heldur en ef hann verður
ekki krýndur í Streslau í dag."
Að svo mæltu reif hann opna hurðina, beygði sig
áfram og lyfti konunginum upp. Eg hafði ekki búist
við að hann væri svona fílsterkur. En þegar hann
var að þessu sáum við að móðir Jóhanns stóð frammi
í ganginum. Hún stóð kyr ofurlitla stund, svo sneri
hún sér á hæl, og hvarf ofan stigann, án þess að láta
sjá á sér nein undrunarmerki.
"Skyldi hún hafa heyrt það?" sagði Fritz.
"Eg skal loka túlanum á henni," tautaði Sapt
reiðulega, og fór svo ofan með konunginn í fanginu.
Eg settist niður á hægindastól og sat þar í leiðslu
þangað til Jósef var búinn að klippa og nauðraka af
mér yfirskeggið keisaralega, og eg var orðinn jafn
skegglaus sem konungurinn. Og þegar Fritz sá mig
stundi hann feginsamlega og hrópaði:
"Hamingjunni sé lof! Eg þori að segja, að
okkur hepnast þetta!"
Klukkan var nú orðin sex, og við máttum engan
tíma missa. Sapt ýtti mér á undan sér inn í herbergi
konungs, og eg færði mig í snatri í ofursta-búning
eins lífvarðarforingjans. Eg hafði þó tóm til að
spyrja Sapt um hvað hann hefði gert við gömlu konuna
meðan eg var að troðast í stígvélin konungsins.
"Hún sór og sárt við lagði, að hún hefði ekki
heyrt neitt," sagði hann, "en til að vera viss um hana
batt eg hana á höndum og fótum og hnýtti vasaklút
fyrir munninn á henni. Svo lokaði eg hana inni í
kolakjallaranum, rétt við hliðina á konunginum
Jósef gætir þeirra beggja."
Eg fór að skellihlæja, og Sapt gamli gat ekki
heldur stilt sig um að brosa.
"Eg ímynda mér," sagði eg, "að þeir búist við
að okkur hafi grunað að brögð væru í tafli, þegar
Jósef segir þeim að konungurinn sé farinn. Það er
svo sem enginn efi á því, að Michael svarti á enga
von á að sjá hann í Streslau í dag."
Eg setti hjálm konungs á höfuð mér. Sapt gamli
rétti mér sverð konungs, og horfði svo á mig fast og
lengi.
"Guði sé lof, að hann rakaði af sér skeggið!"
hrópaði hann.
"Hversvegna gerði hann það?" spurði eg.
"Vegna þess að Flavía prinzessa fann að því, að
skeggið á honum stingi hana í kinnina, þegar honum
þóknaðist allra frændsamlegast að kyssa hana. En
komið nú. Við verðum að ríða á stað."
"Er alt trygt hér?"
"Ekkert er trygt neinsstaðar," sagði Sapt, "en
við getum ekki gert það tryggara."
Fritz kom nú til okkar. Hann var kominn í
kafteins-búning, sömu hersveitar og búningur minn
var. Að fjórum mínútum liðnum var Sapt kominn í
búning sinn. Jósef kallaði nú til okkar og sagði að
hestarnir biðu okkar. Við stukkum á bak og þeystum
á stað. Leikurinn var byrjaður. Hvernig skyldi
hann fara?
Í hressandi morgunkælunni skýrðust hugsanir
mínar, og eg gat nú fest mér í huga alt, sem Sapt
sagði mér. Hann var einkennilegur maður. Fritz
mælti varla orð frá munni, og reið áfram eins og sofandi
maður. Sapt nefndi konunginn ekki á nafn, en
fór strax að segja mér mjög nákvæmlega fyrri hluta
æfisögu minnar, frá ættingjum mínum, venjum, háttum,
göllum, vinum, félögum og þjónum. Hann skýrði
mér frá hirðsiðum við Rúritaníu-hirðina, og lofaði að
vera mér jafnan nærstaddur, og gefa mér bendingar
um sérhvern þann, sem eg ætti að þekkja, og gera mér
skiljanlegt hverskonar heiður eg ætti að sýna hverjum
einum.
"Vel á minnst," sagði hann, "eg býst við að þér
séuð kaþólskur?"
"Ónei," svaraði eg.
"Guð styrki mig, hann er þá vantrúarmaður!"
tautaði Sapt og svo fór hann að skýra mér frá venjum
og helgisiðum kaþólskrar trúar mjög nákvæmlega.
"Sem betur fer, verður þess ekki vænzt, að þér
vitið mikið" sagði hann, "því að konungurinn er
þektur að því að vera lítt fróður og kærulaus um þau
efni. En þér verðið að vera bljúgur og blíður við
kardinálann. Við vonumst til að vinna hann á okkar
mál, vegna þess að Michael og hann hafa átt í stöðugum
erjum um valdaforráð."
Við vorum nú komnir að járnbrautarstöðinni.
Fritz hafði nú vaxið svo kjarkur, að hann gat tilkynt
stöðvar-formanninum að konungurinn hefði breytt
ferðaáætlun sinni, og furðaði hann ekki lítið á því.
Lestin lagði á stað. Okkur var skipað inn í einn
bezta vagninn, og Sapt hallaði sér þar út af í einum
legubekknum og hélt áfram að gefa mér leiðbeiningar.
Eg leit á úrið mitt – það var reyndar úrið konungsins.
Klukkan var orðin átta.
"Skyldu þeir þá hafa farið að skygnast eftir okkur."
sagði eg.
"Eg vona, að þeir finni konunginn ekki," sagði
Fritz kvíðafullur, og í þetta skifti ypti nú Sapt öxlum.
Lestin hélt vel áfram, og þegar eg leit út um
gluggann klukkan hálf tíu, sá eg turna stórborgarinnar.
"Þetta er höfuðborgin yðar, drottinn minn,"
sagði Sapt gamli og brosti gletnislega. Svo hallaði
hann sér áfram og drap fingri á lífæðina á mér. "Hún
er heldur í tíðara lagi," sagði hann í harðneskjulegum
rómi, sem honum var laginn.
"Eg er ekki steingervingur," svaraði eg.
"Þér munuð samt duga vel," sagði hann og kinkaði
kolli. "En eg er hræddur um að hann Fritz, þarna
hafi fengið köldusótt. Blessaður Fritz heltu í þig úr
flöskunni þinni, maður, í öllum hamingjubænum!"
Fritz fór að ráðum hans.
"Við komum klukkustund fyr en til var ætlazt."
sagði Sapt. "Við gerum orð á undan okkur um að
Hans Hátign sé kominn, því að hér verður enginn
fyrir að taka á móti okkur nú. Og á meðan –"
"Og á meðan," sagði eg, "verður konungurinn
að snæða morgunverð, ef hann á ekki að drepast úr
hungri."
Hláturinn sauð í Sapt gamla og hann rétti mér
höndina.
"Þér eruð sannur Elphberg," sagði hann. Svo
þagnaði hann, leit til okkar og sagði rólega: "Guð
gefi að við fáum að lifa næstu nótt!"
"Amen!" sagði Fritz von Tarlenheim.
Lestin nam staðar. Fritz og Sapt hlupu út berhöfðaðir
og opnuðu hurðina fyrir mér. Eg rendi niður
munnvatni mínu til að draga úr herpingnum, sem
var í hálsinum á mér, þrýsti hjálminum vel ofan á
höfuðið og (eg skammast mín ekki að segja frá því)
stundi upp stuttri bæn til guðs. Því næst steig eg út
á vagnstöðvapallinn í Streslau.
Rétt á eftir komst alt í uppnám: sumir komu
hlaupandi, með hattana í höndunum, og þutu burt
aftur; aðrir fylgdu mér í matsalinn, og enn aðrir
stigu á bak hestum sínum og riðu alt hvað af tók til
herstöðvanna, dómkirkjunnar, og til aðseturstaðar
Mihcaels hertoga. Og þegar eg var að ljúka við að
drekka úr kaffibollanum mínum kvað við glaðvær
hreimur allra kluknanna í borginni, og þytur hermanna
lúðraflokksins hljómaði fyrir eyrum mér.
Rudolf konungur fimti var kominn til Streslau,
höfuðborgar sinnar! Og úti var hrópað hátt:
"Lifi konungurinn!"
Bros lék Sapt gamla um varir.
"Lifi þeir báðir!" hvíslaði hann. "Verið hughraustur,
vinur!" og eg fann að hann tók þétt utan
um hnéð á mér.
V. KAPITULI.
Eg fór út úr matsalnum, og út á vagnstöðvapallinn.
Rétt á eftir gengu þeir Fritz von Tarlenheim
og Sapt ofursti. En eg gáði þó að því áður, að
marghleypa mín væri tiltæk og að sverðið væri laust
slíðrunum. Flokkur glaðværra liðsforingja og ættgöfugra
manna stóð þar og beið mín. Fremstur var
hávaxinn maður, hniginn að aldri, margkrossaður, og
hinn hermannlegasti. Hann bar gula og rauða tignarmerki
Rúritaníu-rósarinnar rauðu, – er einnig
skreytti nú bringu mína óverðuga.
"Strakencz marskálkur," hvíslaði Sapt, og eg
vissi að eg stóð nú frammi fyrir nafnfrægasta herforingjanum
í herliðinu rúritanska."
Að baki marskálksins stóð lágvaxinn, grannur
maður, í áburðarmiklum litklæðum, dökkum og hárauðum.
"Kanzlari konungsríkisins," hvíslaði Sapt.
Marskálkurinn heilsaði mér með nokkrum virðulegum
orðum, og fór að skýra mér frá afsökun, sem
hertoginn af Streslau sendi. Það var látið heita svo,
að hertoginn hefði orðið alt í einu svo lasinn, að hann
hefði ekki getað farið á járnbrautarstöðina, en hann
æskti leyfis að fá að heilsa upp á Hans Hátign í dómkirkjunni.
Eg lét hrygð mína í ljósi, og tók afsökunum
marskálksins mjög blíðlega, og heilsaði svo fjöl
mörgum mikilsmetnum höfðingjum. Engan virtist
gruna neitt, og fann eg að mér fór að vaxa hugur og
hjartslátturinn, sem eg hafði haft, minkaði. En Fritz
var enn fölur, og höndin á honum skalf eins og laufblað,
þegar hann rétti marskálkinum hana.
Innan skamms skipuðu menn sér í fylkingu og
var síðan gengið til dyranna á stöðinni. Þar steig eg
á bak hesti mínum, og marskálkurinn hélt í ístaðið.
Borgara-stéttar höfðingjarnir sneru til vagna sinna,
og nú lagði eg á stað til að halda innreið mína í borgina.
Á hægri hönd mér reið marskálkurinn, en Sapt
(sem rétt hafði til þeirrar virðingar, því að hann var
æðsti aðstoðar-herforingi minn) á vinstri.
Streslau borg er bæði forn og ný. Breiðir gangstígar með nýtízkusniði og íbúðarhús liggja beggja
megin við mjóu, bugðóttu, einkennilegu göturnar í
gömlu borginni. Heldra fólkið býr utan til í þeim
hluta borgarinnar, en nær miðju eru sölubúðirnar. En
aftan við búðirnar, sjálegar að framanverðu, eru fjölbygð
bakstræti og óþrifaleg, þar sem snauður, byltinga
gjarn, (og að mörgu leyti) glæpsamlegur lýður á
heima. Þjóðfélagslega niðurröðunin var öldungis
með sama hætti, í hinum borgarhlutanum, eftir því
sem Sapt hafði sagt mér, en sá partur borgarinnar
kom mér meira við. Borgarbúar í nýja borgarhlutanum
fylgdu konunginum, en eftirlætisgoð þeirra, sem
í gömlu borginni bjuggu, var Michael hertogi af
Streslau. Hann var dýrðlingur þeirra og á honum
bygðu þeir allar vonir sínar.
Dýrðlegt var um að sjá, er við fórum eftir aðalgötunni,
og um flötina stóru, þar sem konungshöllin
stóð. Þar var eg mitt á meðal velunnara minna.
Öll húsin voru skreytt rauðum litum, flöggum og
einkunnarorðum. Beggja megin strætanna voru upphækkuð
sæti, og eg reið þar á milli og hneigði mig til
beggja handa, en fagnaðaróp og blessunar hljómuðu
alt umhverfis og vasaklútar voru hvervetna á lofti.
Allar svalir húsanna voru alskipaðar kvenfólki, sem
klappaði saman höndum, kinkaði kolli og rendi til
mín hlýjum augum. Helliskúr rauðra rósa steyptist
yfir mig; eitt blómið festist í makkanum á hesti mínum;
og eg tók það og festi það á yfirhöfn mína.
Marskálkurinn brosti kuldalega. Eg hafði verið að
gefa honum hornauga öðru hvoru, en hann var of
kaldlyndur til að láta það sjást, hvort hann væri mér
hlyntur eða ekki.
"Rauða rósin er Elphberganna, marskálkur,"
sagði eg gáskalega og kinkaði kolli.
Eg hefi skrifað "gáskalega", og virðist það ef
til vill kynlegt. En sannleikurinn var sá, að í mér
var nokkurskonar eldmóður. Þá stundina fanst mér
– já, virtist ekki geta hjá því farið – að eg væri konungurinn.
Því leit eg aftur með sigurbros, á vörum
uppá svalirnar Þar sem allar blómarósirnar stóðu
... og brá þá í brún. Því að þaðan starði niður til
mín fallega samferðakonan mín, hún Antoinette de
Mauban, og brosti drembilega; eg sá að henni brá
líka, hún bærði varirnar, beygði sig áfram og starði
fast á mig. En eg náði mér fljótt, og leit djarflega
framan í hana líka, og þuklaði eftir marghleypu
minni. Setjum svo að hún hefði æpt upp: "Þetta er
ekki konungurinn!". Jæja, við héldum nú samt fram
hjá, en rétt á eftir sneri marskálkurinn sér við í söðlinum
og gaf merki með hendinni. Hermennirnir
hringfylktu þá um okkur, svo að múgurinn komst
hvergi nærri mér. Við vorum að fara úr borgarhlutanum
mínum yfir í borgarhluta Michaels hertoga.
Þetta atferli marskálksins sýndi orðum ljósara,
hversu ástatt var í borginni. En ef það átti fyrir
mér að liggja að verða konungur, þá ætlaði eg að láta
mér farast hlutverk mitt sæmilega.
"Hvað á þessi tilbreyting að þýða, marskálkur?"
spurði eg.
Marskálkurinn fór að japla gráa granaskeggið
sitt.
"Það er hyggilegra, konungur!" tautaði hann.
Eg stanzaði hest minn.
"Látið þessa menn framan við okkur halda
áfram þangað til þeir eru komnir fimtíu skref á undan
okkur. En þú, marskálkur, Sapt ofursti og vinir
mínir, skuluð bíða hér þangað til eg hefi riðið fimtíu
skref héðan. Og gætið þess að enginn sé í nánd við
mig. Eg ætla að láta þjóð mína sjá, að eg ber fult
traust til hennar."
Sapt tók um handlegginn á mér. Eg hristi hann
af mér. Marskálkurinn hikaði við.
"Hefirðu ekki skilið mig?" spurði eg; hann japlaði
aftur gráa granaskeggið og gaf svo skipunina.
Eg sá að Sapt gamli brosti í kampinn en hristi þó höfuðið
yfir mér. Ef eg hefði verið drepinn þarna á götum
Streslau borgar um hábjartan daginn mundi Sapt
hafa átt úr vöndu að ráða.
Eg ætti líklega að geta þess, að allur búningur
minn var drifhvítur nema stígvélin. Eg hafði silfurhjálm
á höfði og gilt flúrið og breiða rósarbandið
rauða skar vel af á brjósti mínu. Eg mundi ekki hrósa
konunginum sem sæmdi, ef eg slepti ekki allri hæversku
og segði, að eg hafi verið mjög svo glæsilegur
ásýndum. Múgnum fanst það líka, því að þegar
eg reið fram einsamall um óhreinu, líttskreyttu,
skuggalegu strætin í gömlu borginni, þá heyrðist
fyrst óánægju kliður, því næst fagnaðaróp og kona
nokkur kallaði út um glugga, sem var uppi yfir matsöluhúsi,
viðkvæðið gamla: "Ef hann er rauður, þá
er hann sá rétti!" og eg brosti við og tók ofan hjálminn
svo að hún þyrfti ekki að efast um rétta litinn, og
aftur gall við fagnaðaróp mannfjöldans.
"Hann er fölari en hann er vanur," sagði einn.
"Þú mundir vera fölleitur, ef þú lifðir eins og
hann," var svarið, svo virðulegt sem það var.
"Hann er hærri en eg hélt," sagði annar.
"Það hafa verið allra myndarlegustu kjálkar
undir skegginu," sagði sá þriðji.
"Myndirnar af honum eru ekki nærri nógu fallegar,"
sagði lagleg stúlka og gerði sér far um að láta
mig heyra það. Vitanlega var það tómt smjaður.
En að undanteknum þessum velvildarmerkjum
tók þorrinn af fólkinu á móti mér með þögn og illúðlegu
augnaráði, og myndir af mínum kæra bróður
prýddu flestalla glugga – og var það nokkuð napurt
að heilsa konunginum þannig. Mér þótti vænt um að
hann hafði komist hjá að sjá þá ógeðfeldu sjón.
Hann var maður örgeðja, og gat skeð, að hann hefði
eigi borið slíkt með jafnmikilli stillingu sem eg.
Loksins komumst við til dómkirkjunnar. Eg sá
þá í fyrsta sinni stóru gráu framhliðina á henni,
prýdda mörg hundruð myndum, og á henni einhverja
fallegustu eikarhurð, og dyraumbúning í Evrópu, og
þá fékk eg alt í einu eftirþanka af dyrfsku minni.
Eg sá alt eins og í þoku, þegar eg steig af baki. Eg
sá þá ógerla marskálkinn og Sapt, og skartbúnu
prestaþyrpinguna, sem beið mín. Og mér var nærri
dimt fyrir augum þegar eg gekk inn eftir kirkjugólfinu
og orgelhljómur barst mér að eyrum. Eg leit
varla á neinn í þeim prúðbúna mannsöfnuði sem fyrir
var. Eg gat naumast þekt kardínálann, jafnvöxtulegur
og hann var, þegar hann stóð upp úr erkibiskupsstól
sínum að heilsa mér. En þó voru þarna inni tvö
andlit, sem eg sá glögglega. Annað var fölleitt, yndislegt
stúlkuandlit, er ljómandi fallegt elphbergst hár
(því á kvenfólki er það ljómandi fallegt) liðaðist um.
Hitt var karlmannsandlit, og þóttist eg geta ráðið af
þeim svarrauðu vöngum, svarta hári og dökku augunum,
sem lágu langt inn í höfðinu, að eg hefði loks
fengið af sjá framan í bróður minn, Michael svarta.
Og þegar hann sá mig, urðu svarrauðu kinnarnar á
honum fölar á einu vetfangi, og hjálmur hans féll
glamrandi ofan á gólfið. Alt til þeirrar stundar ímynda
eg mér að hann hafi ekki trúað því að konungurinn
væri í raun og veru kominn til Streslau.
Eg man fátt af því, sem gerðist næst. Eg kraup
framan við altarið og kardínálinn smurði höfuð mitt.
Síðan stóð eg upp og rétti fram höndina og tók við
Rúritaníu-kórónunni og setti hana á höfuð mér. Því
næst sór eg konungseiðinn gamla; og (ef eg hefi
syndgað þá, býst eg við að mér verði fyrirgefið það)
neytti síðan hins heilaga sakramentis þarna frammi
fyrir þeim öllum. Að því búnu kváðu við tónar
kirkjuorgelsins mikla og marskálkurinn kvaddi til kallara,
að auglýsa konungsvalið, og þá var búið að krýna
Rúdolf konung fimta, og hangir nú skýr mynd af
þessum hátíðlega atburði í borðsalnum mínum. Myndin
af konunginum þar er mjög svo sæmileg.
Nú gekk stúlkan fölleita með fallega hárið fram.
Tveir slóðaberar fylgdu á eftir henni. Hún nam staðar
rétt hjá mér og kallari hrópaði:
"Hennar konunglega hátign, Flavía prinzessa!"
Hún hneigði sig ofurlítið, tók hönd mína og
kysti á hana. Eg var dálitla stund í vafa um, hvað eg
ætti að gera. En svo dró eg hana að mér og kysti
hana tvisvar á kinnina, en hún kafroðnaði. Og í
sömu svifum ýtti hans tign kardínálinn sér fram hjá
Michael svarta, kysti á hönd mína og afhenti mér bréf
frá páfa, og er það fyrsta og síðasta skeytið, sem eg
hefi fengið frá höfði kirkjunnar.
Næstur kom hertoginn af Streslau. Eg þori að
ábyrgjast, að hann skalf í hnjáliðunum, og hann leit
til beggja handa eins og flóttamaður. Hann fölnaði
ýmist eða roðnaði, og hönd hans titraði, þegar hann
rétti hana að mér og eg fann glögt þegar hann snerti,
hana, að varir hans voru þurrar og skorpnar. Eg leit
til Sapt gamla. Hann brosti í kamp. Síðan leysti eg
hiklaust af hendi skyldu þá, er á mér hvíldi samkvæmt
hinni furðulegu stöðu minni nú. Eg tók utan
um minn kæra Michael og kysti hann á kinnina. Eg
held að okkur hafi báðum þótt vænt um, þegar það
var búið.
Engin efa- eða grunsemdar-mörk gat eg séð á
svip prinzessunnar eða nokkurs annars. Þó hefðu
menn strax getað sagt, eða eftir dálitla umhugsun,
hefðum við staðið þarna hvor hjá öðrum, hvor okkar
væri konungurinn. En samt dugði nú hve líkir við
vorum, og eg stóð þarna í fulla klukkustund, finnandi
til jafnmikillar þreytu og lífsleiða eins og eg
hefði verið konungur alla æfi mína. Allir kystu
hönd mína, og sendiherrarnir heilsuðu mér eins og
þeim er títt, meðal þeirra Tophan lávarður. Margoft
hafði eg dansað að heimili hans, Grossvenor Square.
Hamingjunni sé lof, að gamli maðurinn virtist starblindur
eins og leðurblaka, og þekti mig alls ekki.
Síðan lögðum við á stað út á strætin og til hallarinnar,
og eg heyrði, að Michael svarta voru æpt árnaðaróp.
En Fritz sagði mér að hann hefði nagað
neglur sínar stúrinn á svipinn og jafnvel vinir hans
hefðu haft orð á því, að hann hefði átt að berast betur
af. Nú var eg kominn í vagn minn og þar við
hliðina á mér sat Flavía prinzessa, en einhver ruddi
hrópaði þá:
"Og hvenær á brúðkaupið að standa?" en um leíð
og hann slepti orðinu sló annar hann löðrung og æpti:
"Lengi lifi Michael hertogi!" En prinzessan roðnaði
– henni fór afbragðsvel að roðna – og horfði beint
fram undan sér.
Nú var eg í vanda staddur, því að eg hafði
gleymt að spyrja Sapt um það, hvernig vinskap mínum
og hennar væri háttað, eða hve langt væri komið
milli okkar. En svo eg segi rétt eins og var, hefði
eg verið konungurinn, mundi mér hafa þótt því betur,
sem hann hefði verið innilegri. Því að eg er ekki
daufgerður maður, og eg hafði ekki kyst Flavíu
prinzessu árangurslaust. Þetta flaug mér í hug, en
vegna þess að eg var í óvissu, sagði eg ekkert, en eftir
litla stund hafði prinzessan náð sér aftur og sneri
sér nú að mér.
"Veiztu það, Rúdolf," sagði hún, "að þú ert eitthvað
breyttur í dag?"
Þetta var reyndar ekkert undarlegt, en samt var
mér ekkert vel við að heyra bað.
"Þú ert miklu stiltari og óléttúðugri," mælti hún
ennfremur; "þú virðist nærri því sorgbitinn, og mér
sýnist þú holdskarpari. Getur það átt sér stað, að þú
sért farinn að líta ofurlítið alvarlegri augum á lífið
en þú hefir gert?"
Það leit út fyrir að prinzessan hefði sömu skoðun
á konunginum eins og frú Burlesdon hafði á mér.
Eg herti mig upp til að tala við hana.
"Mundi þér þykja vænt um það?" spurði eg
blíðlega.
"Þú veizt um álit mitt í því efni," sagði hún og
leit undan.
"Eg vil á allan hátt reyna að gera þinn vilja,"
sagði eg; nú bæði brosti hún og roðnaði, svo að eg
þóttist viss um að eg spilaði allvel úr spilum konungsins.
Eg hélt því áfram og sagði í fylstu einlægni:
"Eg segi þér það dagsatt, frænka mín góð, að
enginn atburður, sem komið hefir fyrir mig á æfinni,
hefir haft eins miklar verkanir á mig, eins og viðtökurnar,
sem eg fékk í dag."
Hún brosti glaðlega, en rétt á eftir kom alvörusvipur
á hana og hún spurði í lágum hljóðum:
"Tókstu eftir Michael?"
"Já," svaraði eg; "hann skemti sér ekki vel."
"Vertu varkár!" sagði hún. "Þú hefir engar –
alls engar – gætur á honum. Þú veizt þó –"
"Já, eg veit, að hann keppir eftir því, sem mér
hefir hlotnazt," svaraði eg.
"Já. Varaðu Þig!"
Mér er ekki hægt að réttlæta það, sem eg sagði
næst, því að eg gekk þar lengra fyrir hönd konungsins,
en eg hafði nokkra heimild til; eg held að það
hafi verið henni að nokkru leyti að kenna hvernig eg
hljóp á mig. Eg sagði:
"Og ef til vill keppir hann líka eftir öðru, sem
mér hefir ekki hlotnast enn þá, en eg vona að eg muni
öðlast einhvern tíma."
Þessu var mér svarað, og ef eg hefði verið konungurinn,
mundi mér hafa sýnst heldur gefið undir
fótinn með því:
"Hefirðu ekki tekið þér nægilega ábyrgð á herðar
á einum degi, frændi minn?"
Hó! hó! Bumm! bumm! Við vorum komin til
hallarinnar. Fallbyssuskot kváðu við og bumbur
voru barðar. Raðir þjóna stóðu og biðu og eg leiddi
prinzessuna upp marmarariðið, og tók formlega við
eignarrétti á heimkynni forfeðra minna, því að eg var
krýndur konungur, og settist nú niður við sjálfs mín
borð. Prinzessan sat mér á hægri hönd, en til hægri
handar henni Michael svarti, og á vinstri hönd mér
hans tign kardínálinn. Á stólbaki við mig stóð Sapt,
og við borðsendann sá eg Fritz von Tarlenheim tæma
kampavínsglas sitt í botn heldur í fyrra lagi.
Eg var í vafa um, hvað Rúritaníu konungurinn
skyldi gera.
VI. KAPITULI.
Við vorum komnir í búnings-herbergi konungs –
Fritz von Tarlenheim, Sapt og eg. Eg fleygði mér
niður í hægindastól, yfirkominn af þreytu. Sapt
kveikti í pípu sinni. Hann lét enga ánægju á sér
heyra yfir því, hve vel okkur hefði hepnast þetta
glæfralega fyrirtæki okkar, en sjá mátti samt á svip
hans, að honum þótti vel hafa tekist. Hepni okkar,
og ef til vill góða vínið líka hafði gert Fritz von Tarlenheim
að nýjum manni.
"Já, þetta hlýtur að verða yður heldur en ekki
minnisstæður dagur!" sagði hann. "Eg segi það satt
að eg vildi feginn mega vera konungur einn sólarhring!
En þér verðið að gæta þess, Rassendyll, að
láta ástina ekki hlaupa með yður í gönur. Mig furðaði
ekkert á því, þó að Michael svarti væri enn svartari
en hann er vanur. Þið þurftuð svo margt að
skrafa saman, prinzessan og þér."
"Sleppum stúlkunni!" tautaði Sapt. "Eruð þér
tilbúinn að leggja á stað?"
"Já," svaraði eg og stundi við.
Klukkan var fimm, og klukkan tólf átti eg aftur
að vera orðinn Rúdolf Rassendyll og ekkert meira.
Eg mintist á það í spaugi.
"Þér megið vera hamingjunni þakklátur, ef þér
verðið þá ekki Rúdolf heitinn Rassendyll," sagði
Sapt harðneskjulega. "Mér finst satt að segja, að
höfuðið dingla hálf laust á hálsinum á mér
hverja mínútu, sem þér dveljið í borginni. Vitið þér
það, vinur minn, að Michael hefir fengið fregnir frá
Zenda? Hann fór einn inn í herbergi til að lesa
skeytið – og þegar hann kom út aftur var líkast því
sem hann væri ekki með sjálfum sér."
"Eg er tilbúinn," sagði eg, því að þessar fréttir
juku drjúgum á brottferðarfýsn mína.
Sapt settist niður.
"Eg verð að rita leyfisbréf handa okkur, svo að
við komumst út úr borginni. Michael er nú hæsta ráð
hér, eins og þér vitið, og við megum búast við því, að
heft verði för okkar. Þér verðið að undirskrifa leyfisbréfið."
"Mér hefir aldrei verið kend skjalafölsun, herra
ofursti."
Sapt tók þá bréfmiða upp úr vasa sínum.
"Þarna er undirskrift konungsins," sagði hann,
"og hér er tvíritunar-blaðsnepill. Þó að þér getið
ekki komið Rúdolfs-nafninu á pappírinn, þá get eg
það."
"Þér hafið fengið víðtækari fræðslu í uppeldinu,
heldur en eg," svaraði eg. "Það er bezt þér skrifið
það."
Það var dálagleg fölsun, sem hann páraði upp,
gamli maðurinn.
"Jæja, Fritz," sagði hann, "nú gengur konungurinn
til sængur. Hann er þreyttur. Engum verður
því leyft að fara inn til hans, fyrir klukkan níu í fyrra
málið. Skilurðu það – engum?"
"Eg skil það," svaraði Fritz.
"Michael gæti komið, og heimtað að sjá konunginn
tafarlaust."
"En þú verður að svara því, að engum
verði leyft Það nema fæddum prinzum."
"Michael reiðist af því," sagði Fritz hlæjandi.
"Skilurðu það sem eg sagði?" spurði Sapt aftur.
"Ef herbergisdyrnar verða opnaðar meðan við erum
burtu, þá verður þú ekki lifandi til að segja okkur frá
því sem gerst hefir."
"Eg þarf ekki á neinni fræðslu um það að halda,
ofursti," svaraði Fritz dálítið snúðugt.
"Klæðið yður í þessa kápu," mælti Sapt og sneri
sér að mér, "og setjið húfu á höfuðið á yður. Undirforingi
minn ríður með mér til skothússins í nótt."
"Það er hængur á þessu," sagði eg. "Enginn
hestur ber mig fjörutíu mílur í fleng."
"Ójú, eg veit af hestum, sem geta það, einum
hérna og öðrum á skothúsinu. Eruð þér fullbúinn?"
"Já, eg er tilbúinn," sagði eg.
Fritz rétti fram höndina.
"Verið þið sælir, ef við skyldum ekki sjást aftur,"
sagði hann.
"Fjandinn hafi volið í þér, Fritz!" tautaði Sapt.
"Komið nú!"
"Hann gekk ekki að dyrunum, heldur að leynihurð
í tréveggnum.
"Meðan gamli konungurinn lifði, þá voru mér
þessar leiðir kunnar," sagði hann.
Eg fór á eftir honum og við gengum á að gizka
tvö hundruð skref eftir mjóum gangi. Þá komum við
að eikarhurð. Sapt lauk henni upp. Við fórum út
um dyrnar og komum þá út á stræti, þar sem umferð
var lítil. Það stræti var á hallarbaki. Þar beið okkar
maður með tvo hesta. Annar var jarpur, mesti
stólpagripur, að sjá; hinn var brúnn, og þreklegur
líka. Sapt benti mér að fara á bak þeim jarpa. Við
stigum á bak þegjandi og riðum á stað. Það var glaðværð
mikla að heyra í borginni, en við lögðum leiðir
okkar um göturnar þar sem kyrrast var. Eg hafði
brett upp kápukraganum, svo að lítt varð séð í andlit
mér; en húfan sem eg hafði huldi hárið á mér, margumrædda,
fullkomlega. Eftir tilmælum Sapts beygði
eg mig áfram á hestinum, og reið svo boginn í baki,
að eg vona að fyrir mér liggi ekki að sitja svo álútur
á hesti nokkurn tíma síðar. Við riðum eftir
langri, mjórri akbraut og mættum fáeinum mönnum,
sem á gangi voru, á leiðinni; þegar við riðum áleiðis
heyrðum við dómkirkju-klukkurnar enn klingja og
bjóða konunginn velkominn. Klukkan var orðin hálf
sjö, og það var bjart enn þá. Loks komum við að
hallargarðinum og hliðinu á honum.
"Hafið vopn yðar tiltæk," hvíslaði Sapt. "Við
verðum að þagga niður í verðinum ef hann ætlar að
verða hávær."
Eg tók um skeftið á skammbyssunni minni. Sapt
kallaði til dyravarðarins. Lánið var með okkur. Lítil
stúlka á fermingaraldri kom til dyranna.
"Fyrirgefið, herra minn, faðir minn er farinn til
að sjá konunginn," mælti hún.
"Honum hefði verið sæmra að vera hér," sagði
Sapt við mig hlæjandi.
"En hann sagði, að eg mætti ekki ljúka upp fyrir
neinum."
"Sagði hann það, stúlka mín?" sagði Sapt og
steig af baki. "Fáðu mér þá lykilinn."
Stúlkan hélt á honum. Sapt gaf henni krónu,
"Hér er leyfisbréf frá konunginum um að láta
okkur fara burtu úr borginni. Sýndu föður þínum
það. Opnaðu hurðina undirforingi."
Eg hljóp til, og báðir ýttum við upp hurðinni,
sem var feikilega þung, teymdum hestana út og lokuðum
aftur.
"Eg kenni í brjósti um dyravörðinn, ef Michael
kemst að því, að hann hefir ekki verið hér. Jæja,
kunningi, nú hefst leiðangurinn fyrir alvöru. Við
megum ekki ríða of hart meðan við erum nærri borginni."
En eftir að við vorum komnir út úr borginni,
vorum við samt í tiltölulega lítilli hættu, því að flestir
voru innan borgar og voru að skemta sér; og nú
greiddum við ferðina því meir sem skygði. Hesturinn,
sem eg reið, var ágætis-skepna og bar mig vel og
léttilega. Veðrið var ljómandi gott, og tunglið kom
upp snemma. Við töluðum lítið saman á leiðinni, og
aðallega um það, hvernig ferðin sóttist.
"Gaman væri að vita, hverskonar skeyti það hefir
verið, sem hertoganum var sent," sagði eg einu
sinni.
"Ójá, Það væri nógu gaman að vita það," svaraði
Sapt.
Við áðum hálfa klukkustund til að láta gefa
hestunum og fá okkur ofurlitla hressingu. Eg þorði
ekki að fara inn í veitingahúsið, en beið úti í hesthúsinu
hjá hestunum. Síðan lögðum við á stað aftur og
vorum komnir eitthvað tuttugu og fimm mílur, þegar
Sapt stöðvaði hest sinn alt í einu.
"Hlustið!" hvíslaði hann.
Eg lagði við hlustirnar. Æðilangt á eftir okkur
heyrðum við í kveldkyrðinni – klukkan var rétt hálftíu –
hófdyn. Hljóðið barst til okkar með vindinum
allhvössum sem stóð á eftir okkur. Eg leit til Sapt.
"Höldum áfram!" hrópaði hann og rak sporana
í síðurnar á hesti sínum, svo að hann fór á harðastökk.
Þegar við námum næst staðar til að hlusta eftir hófdyninum,
heyrðum við hann ekki, og við hægðum þá
ferðina. En brátt heyrðum við hann aftur. Sapt
stökk af baki, lagði vangann niður að jörð og hlustaði.
"Þeir eru tveir á ferð," sagði hann. "Þeir eru
ekki nema eina mílu á eftir okkur. Hamingjunni sé
lof að vegurinn er bugðóttur og vindstaðan okkur í
vil."
Við héldum áfram og fórum hart. Það virtist
sem við drægjum vel undan þeim. Við vorum komnir
inn í jaðarinn á skóginum hjá Zenda, og bæði vegna
trjánna og þess, hve vegurinn var krókóttur, sáum við
ekkert til þeirra, sem eftir okkur sóttu, en þeir sáu
okkur ekki heldur.
Eftir hálfrar stundar reið komum við að gatnamótum.
Sapt stöðvaði hest sinn.
"Vegurinn, sem við eigum að fara, liggur til
hægri," sagði hann. "Það er vegurinn til kastalans,
sem til vinstri liggur. Það eru hér um bil átta mílur
hvora leiðina. Farið af baki."
"Þeir ná okkur," sagði eg.
"Farið af baki," sagði hann bystur; eg hlýddi.
Skógurinn óx fast við veginn beggja megin.
Við teymdum hesta okkar inn í skógarþyknið, bundum
vasaklúta okkar fyrir augun á þeim og biðum þar
hjá þeim.
"Viljið þér komast að því, hverjir þeir eru?"
sagði eg lágt.
"Ójá, og hvert þeir eru að fara," svaraði hann.
Eg sá að hann hélt á skammbyssu í hendinni.
Hófdynurinn færðist nær og nær. Tunglið var
nú alveg komið upp, og skein í heiði. Sást því gerla
til mannaferða um veginn. Jarðvegurinn þarna var
þur og harður, og engin för sáust eftir okkur.
Þarna koma þeir," hvíslaði Sapt.
"Það er hertoginn!"
"Eg bjóst við því," svaraði hann.
Það var hertoginn, og með honum var þreklegur
maður, sem eg þekti vel. Síðar vildi svo til, að hann
fékk töluverð kynni af mér. Það var Max Holf,
bróðir Jóhanns ráðsmanns, og tryggur þjónn hertogans.
Þegar þeir komu á móts við okkur, stöðvaði
hertoginn hest sinn. Sapt krókbeygði fingurinn
ánægjulega að skammbyssugikknum. Eg held að
hann hefði viljað gefa tíu ár af æfi sinni fyrir að fá
að skjóta. Og hann hefði átt eins hægt með að skjóta
Michael svarta þarna, eins og að hitta hænu inni í
hænsnagirðingu á bóndabýli. Eg tók um handlegginn
á honum. Hann kinkaði kolli og gaf til kynna,
að hann væri mér samþykkur; hann var ætíð fús á að
brjóta bág við vilja sinn, ef skyldan heimtaði það.
"Hvora leiðina?" spurði Michael svarti.
"Til kastalans, göfugi herra," svaraði förunautur
hans. "Þar fáum við að vita alt með sannindum."
Hertoginn var ofurlitla stund á báðum áttum.
"Mér fanst endilega að eg heyrði hófdyn," sagði
hann.
"Eg er hræddur um, að það hafi ekki verið, göfugi
herra"
"Því ættum við ekki að fara til skothússins?"
"Eg er hræddur um, að þar sé lögð gildra fyrir
okkur. Ef alt er í góðu lagi, þá er ónauðsynlegt að
fara til skothússins. En ef eitthvað er að, þá er það
að ganga í gildru."
Rétt í þessu fór hestur hertogans að hneggja.
Við vöfðum jafnskjótt kápunum okkar um höfuð
hestanna, og héldum þeim þannig, að við gátum miðað
byssum okkar á hertogann og förunaut hans. Ef
þeir hefðu rekist á okkur, mundu þeir hafa látið lífið,
eða verið teknir fastir.
Michael beið enn stundarkorn. Svo sagði hann:
"Jæja, það er best að við höldum til Zenda!" og
um leið rak hann sporana í síðurnar á hesti sinum og
hleypti á stað.
Sapt brá byssunni á loft og miðaði á eftir honum,
og svo átakanleg eftirsjá skein út úr svip hans,
að eg mátti taka á allri stillingu minni til að reka ekki
upp skellihlátur. Við biðum þar sem við vorum í tíu
mínútur.
"Þér sjáið, að hann hefir fengið fregnir um, að
alt sé í góðu lagi," sagði Sapt.
"Og við hvað er átt með því?" spurði eg.
"Við góðar fréttir," svaraði Sapt og ygldi sig.
"Hann hefir fengið þær frá Streslau, en óljósar hafa
þær verið."
Því næst stigum við á bak, og riðum svo hart sem
hestarnir komust, en þeir voru orðnir þreyttir mjög.
Við mæltum ekki orð frá munni þessar átta mílur,
sem eftir voru af leiðinni. Hugir okkar voru fullir
eftirvæntingar. "Alt er í góðu lagi!" Hvað fólst í
því? Var alt í góðu lagi að því er við kom konunginum?
Loks sáum við heim að skothúsinu. Við hvöttum
hestana sporum í síðasta sinni og riðum að hliðinu á
stökki. Alt var Þar kyrt og hljótt. Engin lifandi sál
sást úti. Við stukkum af baki í flýti. Sapt greip um
handlegginn á mér.
"Lítið þér á," sagði hann og benti til jarðar.
Eg leit niður. Rétt við tærnar á mér lágu fimm
eða sex silkivasaklútar, rifnir og tánir í smádruslur.
Eg leit spyrjandi framan í Sapt.
"Eg batt kerlinguna, móður Jóhanns með þeim,"
sagði hann. "Bindið hestana og komið svo."
Engin fyrirstaða varð á, að við kæmumst inn í
húsið. Við fórum inn í herbergið, þar sem við höfðum
setið að veizlunni síðasta kveldið. Matarleifarnar
voru þar enn þá, og nóg af tómum flöskum.
"Komið!" hrópaði Sapt, og nú sá eg í fyrsta
sinni að hann var farinn að gugna, þó kjarkur hans
væri makalaus.
Við hlupum niður stigann ofan í kjallarann.
Dyrnar á kolakjallaranum stóðu upp á gátt.
"Þeir hafa fundið kerlinguna," sagði eg.
"Þér hefðuð átt að geta séð það á vasaklútunum,"
svaraði hann.
Við komum svo að dyrunum á vínkjallaranum.
Þær voru lokaðar; með sömu ummerkjum eins og
þegar við skildum við þær um morguninn.
"Komið, alt er í góðu lagi," sagði eg.
Sapt stundi upp blótsyrði. Hann varð náfölur
og benti á gólfið. Framan við dyrnar var gólfið rauðlitað.
Og var auðséð að rauði vökvinn hafði runnið
undir þrepskjöldinn og storknað þar. Sapt lét fallast
upp að veggnum. Eg tók í hurðarsnerilinn. Dyrnar
voru lokaðar.
"Hvar skyldi Jósef vera?" tautaði Sapt.
"Hvar skyldi konungurinn vera?" sagði eg.
Sapt tók upp flösku, og setti hana á munn sér.
Eg hljóp aftur upp í borðsalinn og sótti skörung
frá eldstónni. Eg lét svo hvert höggið af öðru ríða
á dyrnar í ósköpum og skaut síðast skammbyssuskoti
í skrána. Loks lét skráin undan og dyrnar luktust
upp.
"Komið með ljós," sagði eg; en Sapt studdist
enn upp við vegginn.
Hann var vitanlega sorgmæddari en eg, því að
hann hafði mist húsbónda sinn. En hræddur var
hann ekki. Eg held enginn hafi nokkurn tíma
brugðið honum um bleyðiskap; en óvissan um það,
hvað kynni að vera inni í kjallaranum, var svo ægileg,
að eigi var að undra þó að maður fölnaði við að
hugsa til þess. Eg fór þá sjálfur og sótti einn silfur
ljósastjakann upp á borðinu í borðsalnum og kveikti
ljós; og þegar eg fór ofan lak heitt vaxið niður á
höndina á mér, því að eg var meir en lítið skjálfhentur;
eg get því ekki ámælt Sapt ofursta þó að hann
væri hrærður.
Eg fór að kjallaradyrunum. Rauði liturinn á
gólfinu virtist öllu dekkri þegar inn fyrir hurðina
kom. Eg steig tvö skref inn eftir gólfinu og hélt
ljósinu hátt. Eg sá þar fullan kassa af vínflöskum.
Eg sá kongulær skríða um veggina. Eg sá líka tvær
tómar flöskur liggja á gólfinu. Og loks sá eg, úti í
einu horninu liggja mannslíkama. Handleggirnir
voru réttir langt út og hárauður skurður yfir þverar
kverkarnar. Eg gekk að líkinu og kraup á kné við
hliðina á því og bað til guðs fyrir sálu þessa trygga
þjóns. Þetta var líkið af Jósef, litla þjóninum, er
látið hafði líf sitt fyrir konunginn.
Eg fann, að komið var við öxlina á mér. Eg leit
við og sá Sapt. Hann starði á mig óttasleginn.
"Konungurinn! Guð minn góður! Konungurinn!"
sagði hann lágt í höstum rómi. Eg lýsti nákvæmlega
um allan kjallarann.
"Konungurinn er hér ekki," svaraði eg.
VII. KAPITULI.
Eg tók utan um Sapt, og studdi hann upp úr
kjallaranum, og lagði aftur hurðina á eftir mér, þegar
við fórum út. Við sátum þegjandi uppi í borðsalnum
stundarkorn. Svo strauk Sapt hendinni sem
snöggvast um augun, stundi þungt og var þá búinn
að ná sér aftur. Klukkan uppi yfir eldstónni sló eitt,
og þá stappaði Sapt fætinum í gólfið og sagði:
"Þeir hafa náð konunginum!"
"Já," svaraði eg; "alt var í góðu lagi! eins og
sagt var í fréttunum, sem Michael svarta bárust.
Það hefir hlotið að vera tilfinnanleg stund fyrir
hann, þegar heiðursskotin kváðu við í morgun í
Streslau og verið var að fagna yfir komu konungsins.
Hvenær skyldi hann hafa fengið fréttirnar?"
"Hann hefir sjálfsagt fengið þær um morguninn,"
svaraði Sapt. Þeir hljóta að hafa sent honum
skeytin áður en fregnin um komu yðar til Streslau
var komin til Zenda – eg býst við, að það hafi verið
sent frá Zenda."
"Og hann hefir vitað þetta allan daginn," hrópaði
eg. "Eg er þá svei mér ekki sá eini, sem hefi
þurft að halda á stillingunni í gærdag! Hvað
skyldi hann hafa ímyndað sér, Sapt?"
"Stendur ekki á sama um það? En hvað skyldi
hann ímynda sér nú, kunningi?"
Eg spratt á fætur.
"Við verðum að snúa aftur og kalla saman alla
hermenn, sem við náum í Streslau," sagði eg. "Við
ættum að geta verið komnir áleiðis til móts við
Michael um hádegi."
Sapt gamli tók upp pípuna sína og kveikti í
henni með hægð, á kertinu, sem alt af rann niður á
borðið.
"Vera kann að verið sé að myrða konunginn,
meðan við sitjum hér!" sagði eg.
Sapt reykti um hríð þegjandi.
"Fari hún bölvuð, kerlingarskrattinn!" tautaði
hann eftir litla stund. "Hún hefir einhvern veginn
vakið athygli þeirra. Eg sé nú hvernig í öllu liggur.
Þeir hafa komið hingað til að ná í konunginn – og –
þeim hefir einhvern veginn tekist að finna hann. Ef
þér hefðuð ekki farið til Streslau, þá væruð bæði þér
og Fritz liðin lík."
"En hvað haldið þér um konunginn?"
"Hver getur vitað, hvar hann er niður kominn?"
spurði hann.
"Við skulum leggja á stað," sagði eg; en hann
hrærði sig ekki. Svo rak hann upp skellihlátur, eins
og hann átti vanda til stundum, og sagði:
"Við höfum eiginlega leikið prýðilega á Michael
svarta!"
"Komið nú! komið nú!" sagði eg óþolinmóður.
"Og við skulum leika enn betur á hann, um það
lýkur," mælti hann enn fremur, og kænskubros breiddist
nú yfir hrukkótta, veðurtekna andlitið á honum og
hann japlaði á endunum á granaskeggi sínu." Við
förum aftur til Streslau, kunningi. Konungurinn
skal vera í höfuðborg ríkis síns í fyrramálið."
"Konungurinn."
"Já, krýndi konungurinn!"
"Eruð þér genginn af vitinu?" hrópaði eg.
"Ef við snerum aftur og skýrðum frá brögðum
þeim, sem við höfum beitt, hvað haldið þér að bjóðandi
væri þá í líf okkar?"
"Svona hér um bil það, sem þau væru virði,"
svaraði eg.
"En í konungstignina? Haldið þér að göfugmenni
ríkisins eða alþýðan láti sér það á sama standa
hversu við höfum dregið dár að þeim? Haldið þér,
að þegnarnir muni nokkurn tíma geta unnað konungi,
sem var svo fullur, að ekki var hægt að krýna
hann, og sendi þjón sinn til að vera í sinn stað við
það hátíðlega tækifæri?"
"Honum hafði verið byrlað svefnlyf – og eg
er enginn þjónn."
"Eg skal gera Michael svarta engu betri grikk."
Hann stóð upp, gekk til mín og lagði höndina á
öxl mér og sagði:
"Vinur minn! Ef þér reynist nú mannslega, þá
getið þér enn bjargað konunginum. Snúið við og
setjist í hásæti hans, þangað til hann kemur sjálfur"
"En hertoginn veit – þorpurunum, sem hann
hefir í þjónustu sinni, er kunnugt um –"
"Já, en þeir geta ekkert sagt," svaraði Sapt
sigri hrósandi. "Við höfum þá í hendi okkar!"
"Hvernig eiga þeir að fara að því að koma upp
um yður, án þess að koma upp um sjálfa sig um leið?
"Þetta er ekki konungurinn, því við rændum honum
og drápum þjón hans um leið." Gætu þeir sagt
það?"
Mér duldist ekki, að þetta var satt. Hvort sem
Michael þekti mig eða ekki, varð hann að þegja.
Hvað gat hann gert annað en að láta konunginn lausan?
Og ef hann léti konunginn lausan, hvers mátti
hann þá vænta? Mér fanst margt mæla með því, að
eg sneri aftur; en eg sá þó skjótt vandræðin á því
líka.
"En eg hlýt að þekkjast," sagði eg.
"Getur verið; en nú er hver stundin dýrmæt.
En hvað sem öðru líður, verðum við að hafa einhvern
konung í Streslau. Annars verður borgin í höndum
Michaels eftir einn sólarhring, og væri þá mikið gefandi
fyrir líf konungsins, eða stjórnarvöld honum til
handa? Þér megið til að gera þetta, vinur minn."
"En ef þeir skyldu nú drepa konunginn?"
"Þeir drepa hann, ef þér gerið þetta ekki."
"En ef þeir skyldu nú vera búnir að drepa hann,
Sapt?"
"Ja, þá veit hamingjan, að þér eruð ekki síðri
Elphbergur, en Michael svarti, og þér skuluð verða
stjórnari Rúritaníu. En eg trúi því ekki, að þeir
séu búnir að því enn; og eg býst heldur ekki við því
að þeir geri það, meðan þér sitjið í hásæti. Mundu
þeir vilja drepa hann, til þess að koma yður að?"
Þetta var ofdirfskufull fyrirætlan – jafnvel enn
ofdirfskufyllri en hitt bragðið okkar, sem við höfðum
þegar komið fram; en eg sá samt, að margar ástæður
Sapts voru gildum gögnum studdar. Þar að
auki var eg ungur að aldri, og þótti gaman að tilbreytingu
allri, og nú stóð mér til boða starf, sem eg
býst ekki við að nokkrum manni hafi verið falið áður.
"Eg þekkist," sagði eg.
"Það getur verið," sagði Sapt. "Komið! Til
Streslau! Við verðum annars veiddir hér eins og
rottur í gildru."
"Eg skal reyna það, Sapt," sagði eg loksins.
"Fallega sagt!" svaraði hann. "Eg vona, að
þeir hafi skilið eftir hesta handa okkur. Eg ætla að
fara og gæta að því."
"Við verðum að grafa þennan mannaumingja,"
sagði eg.
"Það er enginn tími til þess," sagði Sapt.
"Eg ætla þá að gera það."
"Bölvaður þrái er í yður," sagði hann og brosti.
"Eg ætla að gera yður að konungi, og – jæja, gerið
það þá. Farið þér að sækja hann meðan eg lít eftir
hestunum. Við getum ekki grafið hann djúpt, en eg
vona, að honum standi það á engu. Aumingja Jósef
litli. Hann var allra heiðarlegasta skinn."
Hann fór út, en eg ofan í kjallarann. Eg tók
upp líkið af Jósef litla og bar það að stiganum og svo
út að húsdyrunum og lagði það niður rétt innan við
dyrnar, því að eg mundi þá eftir að eg þurfti að
finna reku til að geta grafið það. Rétt í því bar
Sapt að.
"Hestarnir eru til; hér er bróðir hestsins, sem
þér riðuð hingað. En þetta verðið þér að láta bíða."
"Eg fer hvergi fyr en búið er að grafa hann."
"Ójú, þér megið til."
"Það verður ekki af því, Sapt ofursti. Ekki
þó öll Rúritanía væri í boði."
"Þér eruð asni!" sagði hann. "Komið þér
hingað."
Hann dró mig að dyrunum. Tunglið var að
ganga undir, en á að gizka þrjú hundruð skref í
burtu sá eg flokk manna koma eftir veginum, sem lá
frá Zenda. Þeir voru sjö eða átta. Fjórir þeirra
voru ríðandi, en hinir gengu. Eg sá, að þeir báru
einhver verkfæri á öxlunum, sem litu út fyrir að vera
graftól.
"Þeir ætla að taka af yður ómakið," sagði
Sapt. "Komið Þér!"
Hann hafði rétt að mæla. Þessi hópur, sem var
á leiðinni, hlutu vafalaust að vera menn Michaels
hertoga, í þeim erindum komnir að nema brott öll
ummerki illverknaðar Þeirra. Eg hikaði nú ekki
framar, en ómótstæðileg löngun greip mig. Eg
benti á líkið af aumingja Jósef litla og sagði við
Sapt:
"Við ættum að hefna hans, ofursti."
"Langar yður til að láta hann fá einhverja samfylgd?
Eg held að of mikið sé í húfi til þess, yðar
Hátign."
"Eg get ekki á mér setið, að gefa þeim einhverja
ráðningu."
Sapt var á báðum áttum.
"Það er ekki hyggilegt. Þér sjáið það sjálfur,
en þér hafið verið góður drengur – og ef við berum
lægra hlut, þá losnum við við allar áhyggjurnar!
Eg skal sýna yður, hvernig á að fara að þessum körlum."
Hurðin féll nærri því að stöfum, og hann lokaði
henni varlega. Síðan snerum við til bakdyranna.
Þar stóðu hestar okkar. Akbraut lá umhverfis alt
skothúsið.
"Hafið þér skammbyssuna tiltæka?" spurði Sapt.
"Nei, eg ætla að láta stálið nægja mér," sagði eg.
"Herra trúr, þér eruð blóðþyrstur í kveld,"
Sagði Sapt og ískraði í honum hláturinn. "Þér skuluð
ráða."
Við stigum á bak, brugðum sverðum okkar og
biðum svo þegjandi ofurlitla stund. Þá heyrðum við
harkið af mannaferðinni á akbrautinni hinu megin
hússins. Þeir námu staðar, og einn hrópaði:
"Svona, sækið hann þá inn!"
"Til!" hvíslaði Sapt.
Við hleyptum hestunum á sprett og hvöttum þá
sporum og vorum á næsta augnabragði komnir mitt á
milli illmennanna. Sapt sagði mér seinna, að hann
hefði drepið einn þeirra og eg trúði honum, en eg
tók ekkert eftir því, hvað hann hafðist að. Eg klauf
í einu höggi hausinn á einum þrjótinum, er reið jörpum
hesti, og maðurinn steyptist til jarðar. Þá var
kominn andspænis mér mikill maður og þreklegur
og eg hafði eitthvert veður af öðrum óvini mínum
hægra megin við mig. Eg sá, að svo búið mátti ekki
standa, og rak sporana í síðurnar á hesti mínum, en
sverðið á mitt brjóstið á mikla manninum. Kúlan,
sem hann sendi mér, þaut við eyrað á mér – og eg
er helzt á því, að hún hafi snert það. Eg ætlaði að
hnykkja að mér sverðinu, en það sat fast, svo að eg
lét það eftir í undinni og hleypti á stað á eftir Sapt
og sá nú að hann var kominn hér um bil tuttugu skref
á undan mér. Eg veifaði hendinni yfir höfuð mér í
kveðju skyni og kipti henni jafnskjótt að mér aftur
og rak upp vein, því að kúla hafði komið í fingurinn
á mér og blóðið fossaði úr sárinu. Sapt gamli sneri
sér við í söðlinum. Svo skaut einhver aftur, en þeir
höfðu enga riffla, og við vorum komnir úr skotmáli.
Sapt fór að hlæja.
"Jæja, eg bar af einum, en þér af tveimur, og
urðuð sár. Jósef litli fær samfylgd."
"Já, sem betur fer, fær hann samfylgd," sagði
eg. Blóðið var nú farið að hitna í mér, og eg gladdist
af því að hafa drepið þá.
"Það er ánægjulegt að leggjast til hvíldar eftir
að hafa afkastað slíku verki!" sagði hann. "En
skyldu þeir hafa þekt yður?"
"Mikli maðurinn þekti mig; þegar eg lagði til
hans heyrði eg hann segja: 'konungurinn'!"
"Ágætt! ágætt! Já, við skulum koma við Michael
svarta og skósveina hans betur, áður lýkur nösum!"
Við stönsuðum ofurlítið og bundum um fingurinn
á mér. Blóðið streymdi úr honum, því að beinið
hafði laskast. Svo riðum við aftur á stað, og fórum
svo hart, sem hestarnir komust. Bardagamóðurinn
rann af okkur og áhyggjurnar út af fyrirætlun okkar
ofdirfskufullri dofnuðu.
Við riðum þungbúnir og þegjandi. Dagurinn
rann upp bjartur og kaldur. Við rákumst á bónda
nokkurn, og fengum hjá honum fóður handa hestunum.
Eg lézt hafa ákafa tannpínu og því bundið fyrir
andlitið. Svo lögðum við á stað aftur og lintum
ekki reiðinni fyr en við sáum til Streslau. Klukkan
var átta eða níu og hlið öll opin, og það voru þau
reyndar alt af nema þegar þeim var lokað sakir
kænskubragða og undirferlis hertogans. Við riðum
inn í borgina í sama stað, sem við höfðum farið út úr
henni kveldið fyrir, og vorum við allir fjórir þjakaðir
og þreyttir, við og hestarnir. Það var jafnvel heldur
kyrrara og þögulla á götunum nú, en þegar við fórum.
Nú voru menn að sofa úr sér rykið, og við
mættum varla nokkurri lifandi sál, fyr en við komum
að hliðum hallarinnar. Hestasveinn Sapts gamla beið
okkar þar.
"Hefir alt gengið vel?" spurði hann.
"Já, alt hefir gengið vel, sagði Sapt, og þegar
maðurinn sá mig, greip hann hönd mína og kysti
hana.
"Konungurinn særður!" hrópaði hann.
"Það er ekkert," sagði eg og steig á bak. "Eg
klemdi fingurinn milli hurðar."
"Þögn – mundu það," sagði Sapt. "En eg þarf
annars ekki að vera að ámálga það við þig, Freyler
minn!"
Hestasveinninn, sem var roskinn maður, ypti
öxlum.
"Allir ungir menn hafa of mikið gaman af að
létta sér of mikið upp á hestbaki, öðru hvoru; því
skyldi konungurinn ekki hafa gaman af því líka?"
sagði hann. Sapt fór að hlæja og lét manninn halda
meiningu sinni um mig óhaggaðri.
"Engum skyldi treysta, framar en þörf gerist,"
sagði Sapt, um leið og hann stakk lykli í skráargatið.
Við fórum svo inn í höllina og stönzuðum ekki
fyr en í búningsherberginu. Þegar við opnuðum
dyrnar, þá sáum við að Fritz von Tarlenheim lá þar
endilangur á legubekk. Svo virtist sem hann hefði
sofið, en vaknað þegar við komum inn. Hann spratt
á fætur, leit snögt á mig, og fleygði sér svo með
gleðisvip á kné frammi fyrir mér.
"Guði sé lof, konungur! Guði sé lof að þér eruð
heill á húfi," hrópaði hann, og rétti upp hönd sína
til að ná í hönd mér.
Eg játa það, að eg var hrærður. Þrátt fyrir
galla konungsins, elskuðu menn hann. Eg gat um
stund ekki komið upp orði, eða hafði ekki brjóst á
að segja aumingja manninum hversu honum hefði
missýnst. En þó að Sapt væri farinn að eldast, var
hann ekki svona tilfinninganæmur. Hann sló á lærið
og hrópaði í mestu kátínu:
"Laglega af sér vikið, kunningi! "Við komum
fram því sem við ætluðum okkur!"
Fritz leit upp forviða. Eg rétti fram hönd
mína.
"Þér eruð særður, konungur," sagði hann.
"Það er ekki nema skinnsprettur," sagði eg,
"en –" Eg þagnaði.
Hann spratt á fætur og starði á okkur undrandi.
Svo tók hann um hönd mína og aðgætti mig vandlega
frá hvirfli til ilja. Eftir litla stund slepti hann
hönd minni og snerist á hæl frá mér.
"Hvar er konungurinn? Hvar er konungurinn?"
hrópaði hann.
"Vertu ekki svona hátalaður, bjálfinn þinn,"
hvæsti Sapt út úr sér. "Konungurinn er hérna."
Nú var barið að dyrum. Sapt greip um höndina
á mér.
"Komið! Verið þér fljótur! Inn í svefnherbergið.
Fleygið af yður höfuðfatinu og drífið yðar
úr stígvélunum. Leggist upp í rúm og breiðið upp
yfir höfuð yðar."
Eg hlýddi því, sem mér var sagt. Rétt á eftir
gægðist Sapt inn brosandi og bugtandi og fylgdi
til mín einstaklega snotrum og virðulegum ungum
herra. Hann kom fast inn að rúmi mínu, hneigði
sig hvað eftir annað og sagði mér, að hann væri einn
þjóna Flavíu prinzessu, og hennar konunglega tign
hefði sent sig þangað í þeim erindum eingöngu, að
spyrjast fyrir um hvernig konunginum heilsaðist, eftir
alt, sem hann hefði orðið að leggja á sig daginn
fyrir.
"Skilið innilegu þakklæti frá mér til frænku
minnar," sagði eg, " og segið hennar konunglegu tign,
að eg hafi aldrei verið frískari á æfi minni."
"Konungurinn hefir sofið í einum dúr í alla
nótt," bætti Sapt gamli við. (Eg var nú farinn að
sjá, að honum var ekki erfitt að bregða fyrir sig ósannindum,
ef á þurfti að halda).
Ungi maðurinn (hann minti mig á Osric í Hamlet)
hneigði sig á ný og fór út. Uppgerðarleiknum
var lokið í þetta sinn, og föla andlitið á Fritz von Tarlenheim
minti okkur aftur á veruleikann; en nú átti
þessi uppgerðarleikur samt að fara að verða verulegur
fyrir okkur.
"Er konungurinn dauður?" spurði hann.
"Guð gefi að svo sé ekki," svaraði eg. "En hann
er í höndum Michaels svarta!"
VIII. KAPITULI.
Það er ef til vil erfitt að vera konungur í raun
og veru; en eg þori að ábyrgjast, að miklu erfiðara er
að þurfa að látast vera það. Daginn eftir fræddi
Sapt gamli mig um skyldur mínar – hvað eg ætti að
gera og hvað eg ætti að vita – og sat eg fullar þrjár
klukkustundir undir þeirri ræðu; að því búnu snæddi
eg morgunverð, og sat Sapt andspænis mér við matborðið
og lét mig vita, að konungurinn drykki ætíð
hvítt vín að morgni dags, og væri þektur að því að
snerta aldrei við beztu réttunum. Síðan kom kanzlarinn
til mín og dvaldi hjá mér næstu þrjár klukkustundirnar.
Eg lét hann vita, að eg hefði meitt mig
svo í fingrinum (sárið eftir kúluna töldum við okkur
happ), að mér væri ómögulegt að skrifa neitt; þá var
nú heldur en ekki farið að spyrja eftir orsökunum,
og lauk svo, að eg "gerði merki mitt" og kanzlarinn
staðfesti það með hátíðlegri viðhöfn. Því næst var
franski sendiherrann leiddur inn til mín, til að flytja
við mig áhugamál sín. Að því er hann snerti gerði
vanþekking mín hvorki til né frá, vegna þess að konungurinn
mundi hafa verið mér jafn ófróður.
Loksins varð eg látinn í friði. Eg kallaði á nýja
þjóninn minn (við höfðum valið mann, sem aldrei
hafði séð konunginn, til að taka við verkum Jósefs
litla), og bað hann að færa mér kognak og sódavatn,
og lét Sapt vita, að eg vildi nú fá að hvíla mig stundarkorn.
Fritz von Tarlenheim var nærstaddur, þegar eg
sagði þetta.
"Hamingjan hjálpi okkur!" hrópaði hann, "við
eyðum tímanum til ónýtis. Væri okkur ekki nær að
jafna um Michael svarta, óþokkann?"
"Hægan, kunningi, hægan," sagði Sapt og hleypti
brúnum. "Það væri reyndar einstaklega ánægjulegt,
en það gæti orðið okkur býsna dýrt spaug. Heldurðu
að Michael léti okkur ná lífi sínu, án þess að hann
dræpi konunginn áður?"
"Og meðan konungurinn er hér í Streslau og situr
í hásæti, get eg ekki séð, hvaða illsakir hann ætti
að troða við Michael bróður sinn elskulegan," sagði
eg.
"Eigum við þá ekkert að gera?"
"Þetta minnir mig, Fritz, á einn enska leikinn
okkar – "The Critic" –, hefir þú séð hann? Eða tvo
menn, miðandi marghleypum hvor á annan, ef þú skilur
það betur. Því að eg get ekki gengið skrokk á
Michael án þess að lenda sjálfur í skömminni."
"En hvað er að segja um konunginn?"
"Og eg segi þér það satt, að ef Michael reynir
að ljósta upp um mig, hlýtur hann að koma upp um
sjálfan sig!"
"Alveg rétt!" sagði Sapt gamli.
"Ef kemst upp um mig," sagði eg, "þá ætla eg að
játa sannleikann, og heyja baráttuna til enda við hertogann;
en nú ætla eg að bíða við og sjá hvað hann
gerir."
"Hann drepur konunginn," sagði Fritz.
"Hann gerir það ekki," sagði Sapt.
"Helmingur sexmenninganna er í Streslau," sagði
Fritz.
"Ekki nema helmingurinn af þeim? Ertu viss
um það?" spurði Sapt með ákefð.
"Já – bara helmingurinn."
"Þá er konungurinn lifandi, því að hinir þrír eru
að gæta hans!" hrópaði Sapt.
"Já – þetta er líklega rétt!" sagði Fritz og glaðnaði
nú yfir honum. "Ef konungurinn væri dauður,
mundu þeir allir vera hér með hertoganum. Vitið þér
ofursti, að Michael er kominn aftur?"
"Já, eg veit það. Fjandinn hafi hann."
"Herrar mínir, herrar mínir," sagði eg, "hverjir
eru sexmenningarnir?"
"Eg býst við, að þér fáið að kynnast þeim innan
skamms," sagði Sapt. "Það eru sex menn, sem
Michael hefir í þjónustu sinni. Þeir fylgja honum
með lífi og sál. Þrír þeirra eru rúritanskir, einn
hinna er Frakki, annar Belgi og þriðji sömu þjóðar
sem þér."
"Enginn Þeirra myndi skirrast við að drepa
mann, ef Michael skipaði svo fyrir." sagði Fritz.
"Kannske þeir drepi mig?" sagði eg.
"Ekkert er líklegra," svaraði Sapt. "Hverjir
þeirra eru hér, Fritz?"
"De Gautet, Bersonin og Detchard."
"Útlendingarnir! Já, tilgáta okkar er vafalaust
rétt. Hann tók þá með sér, en skildi Rúritanana eftir
hjá konunginum. Þetta gerir hann til þess að koma
Rúritönunum í sökina."
"Enginn þeirra hefir þá verið meðal kunningja
okkar hjá skothúsinu," sagði eg.
"Eg vildi að þeir hefðu verð þar." sagði Sapt.
"Þá hefðu þeir ekki framar getað heitið sexmenningar.
Þá hefði nú ekki verið nema um fjórmenninga
að ræða."
Eg var nú búinn að ráða við mig, hvernig eg
skyldi haga mér sem ríkishöfðingi – eg ætla reyndar
ekki að skýra frá hverju einu í því efni, og vil jafnvel
ekki kunngera vildustu vinum mínum það. En eg var
nú einráður í því, hversu eg skyldi haga mér. Eg ætlaði
að ná eins mikilli hylli hjá þegnum mínum eins og
mér væri mögulegt, og samtímis ekki sýna Michael
neina ónáð. Með þessu bjóst eg við að geta dregið úr
fjandskap áhangenda Michaels á mér, svo að helzt liti
út fyrir, ef í hart slægi með okkur opinberlega, að
það væri vanþakklæti hans at kenna, en ekki yfirgangi
mínum.
En eg bjóst ekki við því, at slíkt kæmi fyrir fyrst
um sinn.
Það var líka konunginum sjálfum fyrir beztu, að
eigi kæmi til slíks. En meðan það drógst og alt var á
huldu um mál hans, hafði eg nóg að starfa í Streslau
honum í hag. Eg ætlaði Michael ekki að græða á þeim
drætti!
Eg heimtaði hest minn og reið með Fritz von
Tarlenheim um aðalgötuna í skemtigarði konungsins,
og tók öllum fagnaðarkveðjum, sem mér voru sendar,
með mestu kurteisi. Því næst reið eg um nokkur
stræti í borginni, keypti blóm af fallegri stúlku og gaf
henni gullpening fyrir. Og eftir að eg hafði vakið þá
athygli, er mér líkaði (því að á eftir mér fylgdu þúsundir
manna) reið eg til bústaðar Flavíu prinzessu, og
spurði hvort hún vildi taka á móti mér. Múgnum féll
það einkar vel í geð, og árnaðaróp kváðu við hvaðanæfa.
Prinzessan var mjög vingjarnleg, og kanzlarinn
hafði ekki getað stilt sig um að stinga því að mér, að
því fastara sem eg sækti bónorðið, og því fyr sem trúlofun
okkar yrði heyrinkunn, því meir myndi hylli
þegna minna vaxa. Kanzlarinn hafði enga hugmynd
um, hve torvelt var fyrir mig að fylgja þessu holla og
ágæta ráði hans. En eigi að síður hugði eg, að það
gæti ekki orðið að neinu meini þó að eg liti inn til
prinzessunnar, og á þetta félzt Fritz. Honum virtist
það svo mikilsvarðandi að eg furðaði mig á því, þangað
til hann sagði mér, að honum þætti sjálfum gaman
að koma til híbýla prinzessunnar, og ástæðan til þess
var engin önnur en sú, hve mikið hann langaði til að
sjá móttöku-konu og aldavinkonu prinzessunnar,
Helgu von Strofzin, greifadóttur.
Hirðsiðirnir voru Fritz í vil. Mér var fylgt inn
til prinzessunnar, en hann varð eftir í biðherberginu
með greifadótturinni. Þó að þjónar og annað fólk
væri þar öðru hvoru, þori eg að segja, að þau hafa
getað skrafað eitthvað saman í einrúmi. En eg gaf
mér ekkert tóm til að hugsa um þau, því að nú varð
eg að leika vandasamasta þáttinn í öllum leiknum. Eg
varð að glæða velvild prinzessunnar til mín – og
samt gera það án þess hugur fylgdi máli. Eg varð að
láta sem mér þætti vænt um hana – án þess að þykja
það. Eg varð að biðla til hennar fyrir annan mann
– biðla til konu, sem var fegurri en nokkur önnur, er eg
hafði séð, að því viðbættu, að hún var prinzessa.
Eg herti upp hugann til að byrja á þessu verki, og
varð mér það alls ekki léttara við það, hve vinsamlega
var tekið á móti mér. En hversu mér tókst að leysa
þetta af hendi sést á því, sem hér fer á eftir.
"Þér eru stöðugt að bætast gullin lárber," sagði
hún. "Þú ert eins og prinzinn hans Shakespeare, sem
komst úr álögum við að verða konungur. En eg var
rétt búin að gleyma því að þú ert orðinn ríkishöfðingi,
herra konungur."
"Eg ætla að biðja þig að segja ekkert annað við
mig en það, sem þér býr í brjósti, og nefna mig eingöngu
nafni mínu."
Hún starði á mig stundarkorn.
"Þá er eg kát og upp með mér, Rúdolf," sagði
hún. "En þú ert skelfing breyttur í andliti, eins og eg
mintist á við þig áður."
Mér þótti vænt um, hvað hún gaf mér nákvæmar
gætur, en mér féll ekki vel þetta umræðuefni, svo eg
sagði:
"Eg heyri sagt, að bróðir minn sé kominn aftur.
Veistu það, að hann brá sér burtu?"
"Já, hann er kominn," sagði hún og hleypti brúnum.
"Það sýnist svo vera, sem hann eigi bágt með að
skilja við Streslau," sagði eg brosandi. "En okkur
þykir líka ekki nema vænt um að sjá hann. Því nær
sem hann er, því betra."
Prinzessan leit til mín og glotti gletnislega.
"Hvers vegna, frændi? Er það vegna Þess, að þú
getur þá –"
"Betur vitað, hvað hann hefir fyrir stafni? Getur
verið," sagði eg. "En hvers vegna ertu kát?"
"Eg sagði ekki að eg væri kát," svaraði hún.
"Sumt fólk segir það þó."
"En sumt fólk er líka ósvífið," sagði hún með
þykkju.
"Áttu kannske við, að eg sé einn í þeirra tölu."
"Yðar Hátign gæti ekki verið það," mælti hún ísmeygilega
til að bæta úr, en sagði svo aftur gletnislega
eftir litla þögn: "Nema ef –"
"Nú, nema ef hvað?"
"Nema ef þér segðuð, að eg metti það meira en
fingrasprettu hvar hertoginn af Streslau er."
Eg óskaði þess heitt og innilega, að eg hefði verið
konungurinn í raun og veru.
"Þú lætur þér þá á sama standa um Michael
frænda –"
"Michael frænda! Eg kalla hann hertogann af
Streslau."
"Kallarðu hann ekki Michael, þegar þú átt tal við
hann?"
"Jú, – af því að faðir þinn skipaði mér það."
"Einmitt það? Og ef eg skipa það nú?"
"Skipar þú það?"
"Já, vitanlega! Við verðum öll að vera einstaklega
vingjarnleg við okkar kæra Michael."
"Skipar þú mér ekki líka, að taka á móti vinum
hans?"
"Sexmenningunum?"
"Og nefnir þú þá því nafni?"
"Já, til að fylgja tízkunni. En eg skipa þér ekki
að taka á móti neinum nema þeim, sem þér sýnist."
"Nema þér?"
"Eg bið þig að taka á móti mér. Eg gæti ekki
skipað það."
Í því að eg sagði þetta, kvað við fagnaðaróp úti
á strætinu. Prinzessan hljóp út að glugganum.
"Það er hann!" hrópaði hún. "Það er hertoginn
af Streslau."
Eg brosti, en svaraði engu. Hún gekk aftur til
sætis síns. Við sátum bæði þegjandi stundarkorn.
Fagnaðarópin úti hættu, en eg heyrði fótatak í biðherberginu.
Eg fór svo að tala um hitt og þetta góða
stund. Eg furðaði mig á því, hvað orðið hefði af
Michael, en það virtist ekki koma mér við að grenslast
eftir því. En svo sló Flavía prinzessa alt í einu
saman höndunum og spurði mér til mestu furðu, með
skjálfandi röddu:
"Er það hyggilega gert af þér, að styggja hann."
"Hvað? Hvern? Hvernig skyldi eg hafa stygt
hann?"
"Auðvitað með því að láta hann bíða."
"Góða frænka mín, eg kæri mig ekkert um að láta
hann –"
"Jæja, má hann þá koma inn?"
"Já, auðvitað, ef þú vilt það."
Hún leit einkennilega til mín.
"En hvað þú ert skrítinn," sagði hún. "Vitanlega
gat eg ekki tekið á móti neinum meðan eg var
að tala við þig."
Mikil voru hlunnindin, sem konungurinn átti að
fagna!
"Þetta er afbragðs hirðsiður!" hrópaði eg. "En
eg var alveg búinn að gleyma honum. Og ef eg væri
nú t.d. að tala við einhvern annan, gætir þú þá ekki
fengið að koma inn til mín?"
"Þú veizt þetta eins vel og eg. Mér væri leyft
það, af því að eg er konungborin," svaraði hún og var
enn hissa.
"Eg get aldrei munað þessar ólukkans leiðinda
reglur," svaraði eg með hægð, og bölvaði Fritz heitt í
hljóði fyrir að hafa ekki sagt mér þetta áður. En eg
skal bæta úr þessum klaufaskap mínum."
Eg spratt svo á fætur, opnaði dyrnar snarlega og
fór fram í biðherbergið. Michael sat við borðið og var
heldur en ekki þungbúinn á brúnina. Allir aðrir, sem
viðstaddir voru, stóðu, nema óskammfeilni þrjóturinn,
hann Fritz. Hann sat makráður í hægindastól og var
að daðra við Helgu greifadóttur. Þegar eg kom
stökk hann svo auðmjúklega á fætur, að alveg stakk í
stúf við ókurteisi hans áður. Eg var ekki í neinum
vafa um, að hertoganum geðjaðist alls ekki að Fritz.
Eg rétti fram hönd mína, og Michael tók í hana,
og eg faðmaði hann að mér, og því næst leiddi eg hann
inn í innra herbergið.
"Bróðir minn góður," sagði eg, "ef eg hefði vitað,
að þú varst kominn hefði eg ekki látið þig bíða
eina mínútu, heldur strax beðið prinzessuna að leyfa
mér að leiða þig inn til hennar."
Hann þakkaði, mjög kuldalega samt. Maðurinn
var vel gefinn að mörgu leyti, en honum var ómögulegt
að dylja tilfinningar sínar. Blá-ókunnugur maður
hefði strax séð, að hann hataði mig, og hataði mig
þó enn meira fyrir það, að sjá mig inni hjá Flavíu
prinzessu; samt sem áður er eg viss um, að hann reyndi
að dylja hvorutveggja, og leitaðist ennfremur við að
láta mig halda, að hann tryði því, að eg væri konungurinn.
Eg var reyndar ekki fullviss um það. En
Michael gat ekki trúað því, nema að konungurinn
sjálfur væri svikari, enn slungnari og ofdirfskufyllri
en eg. Og ef hann hefir vitað með vissu, að eg væri
ekki konungurinn, þá er hægt að geta sér nærri, hve
erfitt honum hefir hlotið at falla það, að sýna mér
virðingarmerki og hlusta á mig kalla hann "Michael"
og hana "Flavíu".
"Eg sé, að þér hafið meitt yður í hendinni, konungur,"
mælti hann.
"Ójá, eg var að leika mér við kynblendingshund"
(eg ætlaði að reyna að hleypa upp í honum), "og eins
og þú veizt, bróðir, eru þeir stundum undarlega skapstyggir."
Beiskjubros lék um varir hans og svörtu augun
hans hvíldu á mér stundarkorn.
"En er bitið ekki hættulegt?" hrópaði Flavía óttaslegin.
"Ónei, þetta bit er óskaðlegt," svaraði eg, "en ef
eg hefði leyft honum að bíta mig dýpra, þá gat verið
öðru máli að gegna."
"Var hann ekki strax drepinn?" spurði hún.
"Nei, það er ekki búið enn. Við erum að draga
það til að sjá hvort bitið er nokkuð hættulegt."
"Og ef það skyldi reynast svo?" spurði Michael,
með beiskjubrosi sínu.
"Þá verður hann rotaður, bróðir," sagði eg.
"Eg vona, að þú leikir þér aldrei við hann framar!"
sagði Flavía í bænarrómi.
"Getur bæði verið og ekki."
"Hann gæti bitið aftur."
"Vafalaust reynir hann það," sagði eg brosandi.
En vegna þess að eg var hræddur um að Michael
kynni að segja eitthvað, sem eg hlyti að reiðast af
(því að þó að eg kynni að láta hann skilja það, að mér
væri illa við hann, þá varð eg að sýnast hinn vingjarnlegasti)
fór eg að hrósa honum fyrir það, hve álitleg herdeild hans hefði verið, og hve mikill konunghollustubragur
hefði verið á henni krýningardaginn.
Síðan lýsti eg ánægju minni, með mörgum fögrum
orðum yfir skothúsinu og veiðunum, sem hann hefði
boðið mér til. En hann reis skyndilega á fætur. Hann
gat sjáanlega ekki þolað þetta lengur, og afsakaði það
að hann yrði að fara strax. Þegar hann var kominn
fram að dyrunum sneri hann samt við og sagði:
"Þrjá vini mína langar mjög mikið til að verða
gerðir kunnugir, herra konungur. Þeir eru hér í biðherberginu."
Eg kom undir eins til hans og tók um handlegginn
á honum. Mér var heldur en ekki skemt að sjá
svipinn á honum þá. Við gengum svo einstaklega
bræðralega fram í biðherbergið. Michael gaf merki,
og mennirnir þrír gengu fram.
"Þessir herrar," tók Michael til máls með tígulegri
hæversku, sem eg verð að játa, að hann átti hægt
með að sýna, þegar hann vildi, "eru þeir konunghollustu
og tryggustu þjónar Yðar Hátignar, sem til eru,
og þeir eru einlægir vinir mínir og kærir mér."
"Mér þykir einkar vænt um að sjá þá, jafnt sakir
þess er þú taldir þeim til gildis þín og mín vegna,"
svaraði eg.
Því næst gengu þeir til mín hver á eftir öðrum
og kystu á hönd mína. Fyrstur De Gautet, hár maður
og grannleitur, og hafði hárið greitt beint upp frá enninu
og vaxborið granaskeggið. Næstur honum Belginn,
Bersonin, þreklegur meðalmaður á hæð, hvítur
fyrir hærum (þó hann væri ekki nema liðlega þrítugur),
og síðastur Bretinn Detchard, smáleitur náungi,
með snöggklipt hár og brúnleitur á hörund. Hann
var prýðilega fallegur í vexti, miðmjór og herðabreiður.
Eg gat mér þess til að hann væri frækinn
skilmingamaður, en viðsjálsgripur. Eg talaði ensku
við hann, með ofurlitlum útlenzku-blæ, og eg þori að
ábyrgjast að honum var hlátur í hug, þó að hann leyndi
því.
"Jæja, Mr. Detchard veit þá um leyndarmálið,"
hugsaði eg með mér.
Eftir að eg var laus við bróður minn elskulegan
og vini hans, sneri eg inn aftur til að kveðja frænku
mína. Eg kvaddi hana með handabandi.
"Ætlarðu ekki að lofa mér því, Rúdolf, að vera
varkár." sagði hún lágt.
"Varkár, hvernig þá?"
"Þú veizt það – eg get ekki sagt það. En minstu
þess hve líf þitt er mikils virði –"
"Hverjum?"
"Ja, Rúritaníu."
Var það rétt af mér að fara út í þessa sálma –
eða var það rangt? Eg veit ekki. Hvorttveggja var
ilt og eg þorði ekki að segja henni eins og var.
"Að eins Rúritaníu?" spurði eg blíðlega.
Feimnisroði þaut fram í yndislega andlitið á
henni.
"Og vinum þínum líka," sagði hún.
"Vinum?"
"Og frænku þinni," hvíslaði hún; "auðmjúkum
þegni þínum."
Eg gat engu svarað, en kysti hönd hennar, flýtti
mér út og bölvaði heimsku minni.
Í biðherberginu hitti eg Fritz. Hann kærði sig
kollóttan um þjónana þar, og var farinn að leika
cat's cradle[*] við Helgu greifadóttur.
[* Eins konar leikur, er tveir leika með þráð á
fingrum sér. – Þýð.]
"Fari það grenjandi, eg get ekki allar stundir
haft hugann fastan við brögð og undirferli. Ástin
krefst líka réttar síns."
"Eg er helzt á því líka," sagði eg og Fritz drógst
nú aftur úr og gekk allra virðingarfylst á eftir mér.
IX. KAPITULI.
Ef eg ætti að lýsa venjulegum viðburðum hins
daglega lífs míns, um þetta leyti, mundi mörgum, sem
ókunnir eru hirðlífinu þykja þeir æði lærdómsríkir,
og ef eg skýrði frá ýmsum leyndarmálum þeim, sem
eg komst að, mundi ýmsum stjórnmálamönnum í Evrópu
þykja þau býsna fróðleg. En hvorugt þetta
ætla eg að gera. Leiðindin í frásögninni mundu þá
yfirgnæfa Schyllu og málgefnin Charybdis, og eg sé
að miklu réttara er mér að halda mig að þeim neðansjávar
harmleik, sem leikinn er undir yfirborði rúritaníska
stjórnmálahafsins. Eg ætla samt að geta þess
strax, að leyndarmálið um falskonungdóm minn
komst ekki upp. Eg hljóp á mig. Mér leið mjög
illa stundum og þurfti oft á allri lægni og stillingu
minni að halda, til að bera í bætifláka fyrir gleymsku
mína og undarlegt minnisleysi um að þekkja menn,
sem eg átti að vera þaulkunnugur. En eg slapp allvel
úr þessum kröggum og þakka eg það, eins og eg
hefi áður á vikið, einkanlega takmarkalausri ofdirfsku
öðru fremur. Og þar eð líkingin að ytra útliti var
nægilega mikil, tel eg það fullvíst að miklu auðveldara
hafi verið að vera staðgöngumaður Rúritaníukonungs,
en nábúa míns öðru hvoru megin við mig á
strætinu.
Einu sinni kom Sapt inn í herbergi mitt. Hann
fleygði til mín bréfi og sagði:
"Þetta er til yðar – það er kvenmannshönd á því
sýnist mér. En eg hefi samt fréttir að færa yður, áður
en þér lesið það."
"Hvaða fréttir eru það?"
"Konungurinn er í kastalanum í Zenda," sagði
hann.
"Hvernig vitið þér það?"
"Vegna þess að helmingur sexmenninganna er
þar. Eg hefi aflað mér vitneskju og komist að því,
að þeir eru þar allir, Lauengram, Krafstein og Rúpert
Hentzau ungi; meiri þorparar eru ekki ofanjarðar
hér í Rúritaníu, það segi eg yður satt."
"Nú, hvað á að gera."
"Fritz vill að þér farið til kastalans með riddaralið,
fótgöngulið og stórskotalið."
"Til að slæða í kastalasíkinu?"
"Það yrði líklega það eina, sem gert yrði," svaraði
Sapt hlæjandi, "en lík konungsins mundi jafnvel
ekki finnast þar."
"Eruð þér viss um að hann sé þar?"
"Það er mjög líklegt. Auk þess að þessir þrír
menn eru þar, þá er vindubrúin undin upp og enginn
fær að koma inn í kastalann nema með leyfi Hentzau
unga eða Michaels svarta sjálfs. Við verðum að taka
skriðið af Fritz."
"Eg ætla að fara til Zenda," sagði eg.
"Þér eruð genginn af vitinu."
"Eg fer einhvern tíma."
"Það getur verið. En yður dvelst þar líklega, ef
þér farið."
"Vera má, vinur minn," sagði eg kæruleysislega.
"Hans Hátign er í þungu skapi," sagði Sapt.
"Hvernig ganga ástamálin?"
"Skammist þér yðar og þegið þér!" sagði eg.
Hann starði á mig stundarkorn; svo kveikti hann
í pípu sinni. Það var alveg satt, eg var í slæmu skapi,
og mælti enn fremur önuglega:
"Eg get ekki þvers fótar stigið, án þess að hálf
tylft manna sé á hælunum á mér."
"Eg veit þér segið það satt; eg hefi skipað mönnunum
þetta," svaraði hann rólega.
"Hvers vegna?"
"Ja," sagði Sapt og þeytti út úr sér reykjarstroku,
"Það mundi ekki hafa orðið neitt sérlega óþægilegt
fyrir Michael svarta, ef þér hefðuð horfið. Ef þér
hefðuð dottið úr sögunni, mundi gamli leikurinn, sem
við komum í veg fyrir, hafa verið leikinn – eða þá
hefði verið auðvelt að koma honum í kring."
"Eg get séð um mig sjálfur."
"De Gautet, Bersonin og Detchard eru í Streslau,
og hver þeirra sem væri, mundi ráða yður af dögum
– með jafn fúsu geði eins og eg mundi Michael
svarta, en á töluvert sviksamlegri hátt þó. Hvaða
bréf er þetta?"
Eg braut það upp og las upphátt:
**
"Ef konunginn langar til að vita um málefni,
sem konunginum er mjög áríðandi, þá ætti hann
að fara eftir því, sem honum er bent til í þessu
bréfi. Við endann á Nýjugötu stendur hús og er
víðáttumikil lóð umhverfis það. Súlnagöng
liggja að húsinu, og er í þeim standmynd af
vatnadís. Garður liggur umhverfis lóðina, á
honum er hlið að baka til. Ef konungurinn kemur
einn inn um það hlið klukkan tólf í nótt, beygir
til hægri handar og gengur tuttugu skref,
mun fyrir honum verða sumarhýsi, er sex tröppur
liggja upp að. Ef hann gengur upp tröppurnar
og fer inn, mun hann hitta manneskju, er
mun segja honum það er mjög miklu varðar bæði
að því er líf hans og konungdóm snertir. Tryggur
vinur hans ritar þetta. Hann verður að koma
aleinn. Ef hann skeytir ekkert um að koma,
mun lífi hans hætta búin. Bréf þetta ætti hann
ekki að sýna neinum, því ef hann gerir það, kemur
hann konu, sem elskar hann, á kaldan klaka;
en Michael svarti fyrirgefur ekki.
**
"Nei," sagði Sapt, "en hann getur stílað býsna
snotur bréf."
Eg hafði komist að sömu niðurstöðu, og var í
þann veginn að fleygja bréfinu frá mér, þegar eg
tók eftir því, að eitthvað var skrifað á hina hliðina á
því.
"Bíðum við, það er ekki alt búið enn."
"Ef þér eruð í vafa," (skrifaði bréfritarinn) "þá
skuluð þér spyrja Sapt ofursta–"
"Svei! Svei!" hrópaði hann forviða. "Heldur
hann að eg sé meira flón en þér?"
Eg benti honum að hafa sig hægan:
Spyrjið hann hvaða kona myndi vera líkleg
til að leggja sig mest fram um að hamla því að
hertoginn gangi að eiga frænku sína, og væri því
mest um að gera að aftra því að hann yrði konungur?
Og spyrjið hvort nafn hennar byrji á
– A.
Eg spratt á fætur. Sapt lagði frá sér pípuna.
"Antoinette de Mauban, sem eg er lifandi!"
hrópaði eg.
"Hvernig vitið þér það?" spurði Sapt.
Eg sagði honum hvað eg vissi um konu þessa, og
hvernig eg hefði komist að því. Hann kinkaði kolli.
"Þá eiga þau að öllum líkindum í brösum," sagði
hann og var hugsi.
"Ef hún vildi, gæti hún orðið okkur að miklu
liði," sagði eg.
"Eg er samt helzt á því, að Michael hafi látið
skrifa bréfið."
"Það ímynda eg mér líka, en eg ætla að vita
vissu mína. Eg ætla að fara, Sapt."
"Nei, eg skal fara," sagði hann.
"Þér skuluð fá að fara með mér að hliðinu og
lengra ekki".
"Eg ætla að fara til sumarhýsisins."
"Eg þori að hengja mig upp á að þér farið ekki."
Eg stóð upp og hallaði mér upp að arinhyllunni.
"Sapt, eg treysti þessari konu, og eg ætla að
fara."
"Eg treysti engri konu," svaraði Sapt, "og þér
skuluð ekki fara."
"Annað hvort fer eg til sumarhýsisins, eða á stað
aftur til Englands," sagði eg.
Sapt vissi upp á hár, hve lengi hann mátti þrjóskast
við og hve nær hann varð að láta undan.
"Við eyðum tímanum til ónýtis," mælti eg ennfremur.
"Meðan við látum konunginn vera þar sem
hann er, þá vex hættan með hverjum deginum, sem
líður. Hættan fer sívaxandi meðan eg sit hér við
þenna grímuleik. Við verðum að beita okkur betur;
við verðum að sækja betur en við höfum gert."
"Það verður þá svo að vera," sagði hann og
stundi við.
Og til að fara stutt yfir sögu, þá stigum við Sapt
á bak hestum okkar klukkan hálf ellefu. Fritz varð
eftir á verði, og létum við hann ekki vita hvert við
ætluðum. Nóttin var niðdimm. Eg hafði ekkert
sverð með mér, en marghleypu bar eg á mér, langblaðaðan
hníf og ofurlitla lukt. Við komumst að hliðinu.
Við stigum af baki. Sapt rétti mér hönd sína.
"Eg ætla að bíða hér," sagði hann. "Ef eg heyri
skot, þá skal eg–"
"Bíðið hér. Það er eina vonin fyrir konunginn.
Þér megið ekki stofna yður í hættu."
"Þér hafið rétt að mæla, vinur. Hamingjan fylgi
yður!"
Eg ýtti á garðshurðina. Hún opnaðist og eg
kom inn á flöt vaxna viltum runnum. Milli þeirra lá
grasgróinn stígur og eg hélt eftir honum til hægri
handar, eins og mér hafði verið sagt og fór gætilega.
Eg hafði dregið niður í luktinni og hélt á marghleypunni.
Eg heyrði engan minsta hávaða. Loks sá eg
stóra þústu í myrkrinu fram undan mér. Það var
sumarhýsið. Eg kom að tröppunum og gekk upp eftir
þeim, og þá varð fyrir mér veigalítil og fornfáleg
tréhurð með skellilás fyrir. Eg opnaði hurðina og
fór inn. Þá kom kona hlaupandi á móti mér og
greip um hönd mína.
"Lokið dyrunum," hvíslaði hún.
Eg hlýddi og dró upp ljósið og lýsti í andlit hennar.
Hún var í skrautlegum kveldkjól, og varð fegurð
þessarar dökkhærðu konu furðulega tilkomumikil við
daufa skinið af luktinni. Sumarhýsið var lítið og óálitlegt
herbergi, og ekkert inni í því nema tveir stólar
og ofurlítið járnborð, eins og menn sjá tíðum að notað
er við tedrykkju í görðum úti eða þar sem veitingar
eru seldar undir beru lofti.
"Þér megið ekkert segja," mælti hún. "Við höfum
engan tíma. Heyrið þér! Eg Þekki yður, Mr.
Rassendyll. Eg skrifaði bréfið eftir skipun hertogans."
"Eg bjóst við því," sagði eg.
"Að tuttugu mínútum liðnum koma þrír menn
hingað til að drepa yður."
"Þrír – er það þrenningin."
"Já. Þér verðið að vera farinn þá. Ef þér
verðið ekki farinn þá verðið þér nú í kveld drepinn–"
"Eða þeir."
"Hlustið á mig, hlustið á mig! Þegar búið er að
ráða yður af dögum, þá verður farið með lík yðar til
úthverfis í borginni. Það verður látið finnast þar.
Michael lætur þá strax taka alla vini yðar fasta –
Sapt ofursta og Tarlenheim kaftein fyrsta – setja
hervörzlu um Streslau og senda hraðboða til Zenda.
Þrenningin þar myrðir þá konunginn í kastalanum,
og hertoginn lætur svo setja sig eða prinzessuna
í hásæti – sig fremur, ef hann hefir nægt fylgi til
þess. Hvað sem öðru líður ætlar hann að kvænast
henni, og ná konungsvöldunum, og nafninu rétt á
eftir. Skiljið þér?"
"Þetta er dálaglegt ráðabrugg. En hvernig
stendur á ferðum yðar, frú, eruð þér–"
"Eg er kristin kona – og eg er afbrýðissöm.
Guð hjálpi mér! Ætti eg að horfa upp á það,
hann gengi að eiga hana? Svona, farið þér nú; en
munið eftir því – það þarf eg að segja yður – að
þér eruð hvergi óhultur, hvorki nótt né dag. Þrír lífverðir
fylgja yður. Er ekki svo? En þeim fylgja
aðrir þrír menn. Þrenning Michaels er aldrei lengra
frá yður en tvö hundruð skref. Líf yðar blaktir á
skari ef þeim tekst að hitta yður nokkurn tíma einan.
Svona, farið hér nú! En bíðið þér við. Nú er kominn
vörður við hliðið. Farið nú hljóðlega út, og gangið
á bak sumarhýsinu, og svo beint áfram hundrað skref,
og lá finnið þér stiga sem reistur er upp að garðinum.
Hlaupið upp eftir honum og flýið sem fætur toga."
"En hvað verður um yður?" spurði eg.
"Eg á margt ógert enn. Ef hann kemst að því,
sem eg hefi sagt yður nú, munum við ekki sjást aftur.
Ef ekki, getur verið að eg komi enn fram – En það
skiftir yður engu. Farið þér nú strax."
"En hvað ætlið þér að segja honum?"
"Að þér hafið aldrei komið – að yður hafi grunað
að brögð væru í tafli."
Eg tók um hönd hennar og kysti á hana.
"Frú mín," sagði eg, "Þér hafið unnið konunginum
þægt verk í kveld. Hvar er hann í kastalanum?"
Hún lækkaði röddina og hvíslaði óttafull því sem
hún sagði. Eg hlýddi til með mikilli athygli.
"Þegar komið er yfir vindubrúna verður fyrir
manni rammger hurð. Innan við hana er – Þey!
Hvað er þetta?"
Fótatak heyrðist úti fyrir.
"Þeir eru komnir. Þeir hafa komið fyr en tiltekið
var! Guð minn góður! Þeir hafa komið of
snemma!" stundi hún og varð föl sem nár.
"Mér sýnist," sagði eg, "að þeir hafi komið um
síðustu forvöð."
"Dragið niður í luktinni yðar. Það er op á hurðinni.
Sjáið þér þá?"
Eg lagði augað við opið. Á neðstu tröppunni sá
eg þrjá menn standa. Eg spenti marghleypu mína.
Antoinette kipti í handlegginn á mér.
"Vera má, að yður takist að drepa einn þeirra,"
mælti hún. "En hvernig fer svo."
Svo heyrðist kallað að utan og talaði sá, sem orð
hafði fyrir hinum, ágæta ensku.
"Mr. Rassendyll," var sagt.
Eg svaraði engu.
"Okkur langar til að tala við yður. Viljið þér
lofa því að skjóta ekki fyr en við höfum lokið máli
okkar?"
"Veitist mér sú ánægja að tala við Mr. Detchard?"
spurði eg.
"Nafnið skiftir engu."
"Því er þá verið að gefa mér nafn?"
"Við skulum sleppa því, konungur. Eg hefi boð
að bjóða yður."
Eg horfði stöðugt út um opið á hurðinni. Þrenningin
var nú komin upp í þriðju tröppuna og miðuðu
þeir marghleypum sínum beint á dyrnar.
"Viljið þér leyfa okkur að koma inn? Við heitum
yður griðum við drengskap okkar."
"Trúið þeim ekki," hvíslaði Antoinette.
"Við getum talað saman þó hurðin sé lokuð."
"En þér getið opnað hana og skotið," sagði Detchard,"
og þó að við réðum niðurlögum yðar, kynnuð
þér að geta felt einn okkar. Viljið þér lofa því við
drengskap yðar að skjóta ekki meðan við tölumst
við?"
"Trúið þeim ekki," hvíslaði Antoinette aftur.
Þá flaug mér ráð í hug. Eg athugaði það dálitla
stund. Mér fanst það mundi geta komið að
haldi.
"Eg lofa því við drengskap minn að skjóta ekki
fyr en þið skjótið," sagði eg, "en eg ætla ekki að
hleypa ykkur inn. Standið þið kyrrir úti fyrir og segið
þar það, sem þið hafið að segja."
"Þetta er sanngjarnt," svaraði hann.
Þrenningin steig nú upp á efstu tröppuna og stóð
rétt framan við hurðina. Eg lagði augað vil opið
Eg gat engin orðaskil heyrt, en eg sá höfuðið á Detchard
fast við höfuð annars hærra manns (De Gautet
bjóst eg við).
"Hm! Þeir eru að taka ráð sín saman," hugsaði
eg. Svo kallaði eg til þeirra og sagði:
"Jæja, herrar mínir, hvert er boðið?"
"Fylgd í fullum griðum til landamæranna og
fimtíu þúsund pund ensk."
"Nei, nei," hvíslaði Antoinette svo lágt að eg
heyrði varla. "Þeir svíkja yður."
"Þetta er allvel boðið," sagði eg og horfði stöðugt
út um opið á hurðinni. Þeir stóðu nú allir í
þvögu rétt utan við hurðina.
Þorpurunum þótti nú vænkast ráðið, og eg
skeytti ekkert um ráðleggingar Antoinette. Þeir ætluðu
að koma mér að óvörum meðan eg væri að tala.
"Gefið mér einnar mínútu frest til að hugsa mig
um," sagði eg, og mér heyrðist ekki betur en að þeir
færu að hlæja.
Eg sneri mér að Antoinette og hvíslaði:
"Standið þér fast út við vegginn svo að þér verðið
ekki fyrir skotunum."
"Hvað ætlið þér að gera?" spurði hún óttaslegin.
"Þér skuluð nú fá að sjá það," svaraði eg.
Eg tók um fæturna á litla járnborðinu og lyfti
því upp. Jafn kraftagóðum manni sem mér veittist
það ekki erfitt. Eg hélt borðplötunni fyrir framan
mig og var hún ágætis skjöldur fyrir höfði mér og
efri búknum. Eg stakk luktinni í belti mér og marghleypunni
í hægri vasann. Þá varð eg þess alt í einu
var að hurðin hreyfðist ofurlítið. Það gat annað
hvort verið vindurinn, sem þokaði henni til eða að
einhver þeirra, sem úti voru, væri að reyna að opna
hana.
Eg hopaði eins langt aftur á bak frá dyrunum
eins og eg gat og hélt borðinu fyrir framan mig eins
og eg hefi áður sagt.
"Herrar mínir, eg tek boði ykkar, ef þið leggið
drengskap ykkar við að halda skilmálana. Ef þið opnið
hurðina –"
"Opnið þér sjálfur," sagði Detchard.
"Hurðin opnast út," sagði eg. "Víkið ykkur ofurlítið
frá, herrar mínir, því annars kann eg að reka í
ykkur hurðina þegar eg opna hana."
Eg fór svo og rjálaði ofurlítið við skellilásinn og
laumaðist svo aftur á tánum þangað sem eg hafði
verið.
"Eg get ekki lokið upp; skráin er hlaupin í baklás,"
kallaði eg.
"Þvættingur! Eg skal ljúka upp!" hrópaði Detchard.
"Hvaða bull, Bersonin, því þá ekki? Ertu
hræddur við einn mann?"
Eg brosti í kampinn. Samstundis var hurðinni
hrundið upp. Við skin af lukt, sem þeir höfðu, sá
eg mennina þrjá standa í hópi fyrir utan og héldu
þeir marghleypum sínum uppi tilbúnir að skjóta. Þá
rak eg upp óp og hljóp eins hart og eg gat fram gólfið
og út í dyrnar. Þrjú skot gullu við og skullu á
skjöld minn. Á næsta augnabliki hentist eg út um
dyrnar og borðið skall beint framan á þá. Svo veltumst
við, eg, þeir bölvandi og ragnandi og blessað
borðið mitt – alt í einni þvögu niður tröppurnar og
ofan á völlinn fyrir utan. Antoinette de Mauban æpti
upp, en eg spratt á fætur skellihlæjandi.
De Gautet og Bersonin lágu eins og í roti. Detchard
varð undir borðinu, en um leið og eg stóð upp
velti hann því ofan af sér og skaut aftur. Eg brá upp
skammbyssunni og skaut í flýti. Eg heyrði að hann
bölvaði mér og svo hljóp eg á stað eins og hræddur
héri, hlæjandi á hlaupunum, aftur fyrir sumarhýsið
og stefndi til garðsins. Eg heyrði fótatak á eftir mér,
og sneri mér við og skaut upp á von og óvon. En
svo heyrði eg fótatakið ekki framar.
"Hamingjunni sé lof," sagði eg, "að hún sagði
mér satt um stigann," því að garðurinn var hár og
járnbroddar ofan á honum.
Og stiginn var þarna líka. Eg hljóp upp eftir
honum og komst út úr garðinum á svipstundu. Þegar
eg sneri við sá eg hestana. Svo heyrði eg skot.
Það var Sapt sem skaut. Hann hafði heyrt til okkar,
og stóð nú skapillur í meira lagi við hliðið lokað, og
barði og skaut í lásinn eins og vitlaus maður. Hann
hafði alveg gleymt því, að hann átti engan hlut að eiga
í bardaganum. Eg gat ekki stilt mig um að hlæja að
honum og sagði um leið og eg lagði höndina á öxl
honum:
"Komið nú heim, og göngum til hvílu, gamli vinur.
Eg hefi einstaklega skemtilega teborðs-sögu að
segja yður."
Hann hrökk við og hrópaði: "Þér eruð þá heill á
húfi!" og svo hristi hann hönd mína í ákafa.
"En að hverjum skrattanum eruð hér að hlæja?"
"Að fjórum herrum við teborð," sagði eg og hélt
áfram að hlæja, því að það var ósegjanlega hlægilegt
að sjá kappana þrjá hafa fallið í valinn fyrir eigi
voðalegra vopni en venjulegt teborð er.
En af framansögðu sézt, að eg hélt heit mitt heiðarlega,
og skaut ekki fyr en þeir byrjuðu að skjóta.
X. KAPITULI.
Sú var venja, að lögreglustjórinn sendi mér á
hverju kveldi skýrslu um ástandið í borginni og
hvernig í lýðnum lægi. Enn fremur var getið um
háttalag allra þeirra manna, er lögreglunni hafði verið
falið að hafa gætur á. Eftir að eg kom til Streslau
hafði það verið siður Sapts að lesa skýrslu þessa, og
skýra mér frá öllu því, sem þar var tekið fram, og
markvert var að einhverju leyti. Daginn eftir skærurnar,
sem eg lenti í, í sumarhýsinu, kom hann inn
til mín þegar eg var að spila écarté við Fritz von
Tarlenheim.
"Skýrslan núna í kveld er óvenjulega eftirtektarverð,"
sagði hann og settist niður.
"Hefir nokkurt uppþot orðið ?" spurði eg.
Hann hristi höfuðið brosandi.
"Eg sé hér fyrst," sagði hann, "að hans tign hertoginn
af Streslau hefir farið burt úr borginni (sýnist
svo sem hann hafi farið skyndilega), og með honum
nokkrar undirtyllur hans. Haldið er að hann hafi
ætlað til kastalans í Zenda, en hann og föruneyti hans
fór þjóðbrautina en ekki með járnbrautarlestinni.
Herrarnir De Gautet, Bersonin og Detchard lögðu á
stað síðar, og hafði hinn síðastnefndi borið hönd sína
í fetli. Eigi er það kunnugt, hversu hann hafi særst,
en haldið er að hann hafi háð einvígi, líklega út úr
ástamálum."
"Í því er engin hæfa," sagði eg og var meir en
lítið ánægður yfir að hafa veitt piltinum þenna áverka.
"Þá er næst skýrt frá þessu," sagði Sapt: "Madama
de Mauban, – á henni hafa verið hafðar gætur
samkvæmt skipun —- fór héðan með lestinni. Hún
keypti farbréf til Dresden – "
"Hún er vön að fara þangað," sagði eg.
"Lestin til Dresden kemur við í Zenda." Hann
er athugull náungi skýrsluhöfundurinn. Og takið
eftir þessu: 'Það er ekki sem ákjósanlegast hljóð í
mönnum hér í borginni núna. Konunginum er mjög
álasað' (honum hefir verið sagt, að skýra hárrétt og
einarðlega frá), 'fyrir að herða ekkert á bónorði sínu.
Eftir áreiðanlegum fregnum frá þeim, sem handgengnir
eru hennar konunglegu tign Flavíu prinzessu,
má ætla að hún taki sér það nærri hve konungurinn
sinni lítið um hana. Til eru þeir menn, sem nefna
nafn hennar í sambandi við nafn hertogans af Streslau,
og hefir það orðið til þess að fylgi hertogans hefir
drjúgum vaxið.' Eg sá því ekki önnur ráð, en láta
það berast út, að konungurinn ætlaði að láta stofna til
dansleikjar í kveld, í heiðursskyni við prinzessuna, og
hefir það mælst mjög vel fyrir."
"Þetta eru mér nýjungar," sagði eg.
"Alt er þegar undirbúið," sagði Fritz hlæjandi.
"Eg hefi séð um það."
Sapt sneri sér að mér og sagði með hárri og einbeittri
rödd:
"Þér verðið að biðla til hennar í kveld, heyrið
þér það."
"Mér þykir mjög líklegt að eg geri það, ef eg næ
tali af henni einni," sagði eg. "Haldið þér kannske,
Sapt, að mér falli það erfitt?"
Fritz brosti ofurlítið og sagði svo: "Yður mun
verða það helzt til auðvelt. Sjáið til, mér fellur reyndar
illa að segja yður það, en eg má til. Helga greifadóttir
sagði mér að prinzessunni væri farið að geðjast
einkar vel að konunginum! Síðan um krýninguna
hefði hugur hennar snúist undarlega mikið til hans.
Og það er öldungis satt, henni fellur það mjög
þungt, hve konungurinn skiftir sér lítið af henni."
"Þetta er dálagleg lýgi," hrópaði eg fokvondur.
"Sei, sei! Látið þér ekki svona. Eg þori að
segja, að þér eruð enginn nýgræðingur í ástamálum,
og hafið skjallað marga stelpuna. Það er einmitt það
sem hana langar til." sagði Sapt.
Fritz skildi miklu betur í hve miklum vanda eg
var staddur, því að hann átti unnustu. Hann studdi
hönd sinni á öxl mér, en sagði ekkert.
"Eg held samt að þér ættuð, hvað sem öðru líður,
að biðja hennar í kveld," sagði Sapt með kuldalegu
kæruleysi.
"Guð sé mér næstur!"
"Að minsta kosti verðið þér að tala utan að því
við hana; eg ætla að sjá um að koma frétt um það í
blöðin og láta þess getið að þær hafi við allgóðar
heimildir að styðjast."
"Mér dettur ekki í hug að gera neitt slíkt – og vil
það heldur ekki!" sagði eg. "Eg aftek alveg að eiga
nokkurn hlut í því að draga prinzessuna á tálar."
Sapt horfði greindarlegum augum sínum fast á
mig. Kænskubros færðist yfir andlitið á honum.
"Látum svo vera! Látum svo vera," sagði hann.
"Það er ekki rétt af okkur að leggja fast að yður um
þetta. Þér reynið að blíðka hana dálítið ef þér getið.
Þá er næst að minnast á Michael!"
Fari Michael til fjandans!" sagði eg.
"Hann fer þangað bráðum," svaraði Fritz. "Komið
þér nú með mér útí garð að ganga dálítið."
Sapt þagnaði þá strax. Undir ruddalegu fasi
hans duldist furðulega mikil viðmótslægni og – að
því er eg síðar komst að raun um – mikil þekking á
mannlegu lífi. Hvers vegna lagði hann ekki meira að
mér að koma fram bónorðinu við prinzessuna? Vegna
þess að hann vissi að fegurð hennar og yndisleikur
mundi flýta enn meira fyrir því, en allar hvatningar
af hans hendi – og vegna þess, að því minna sem eg
hugsaði um þetta, því líklegra var að eg gerði það.
Að sjálfsögðu hefir honum ekki dulist það, að þetta
gat orðið prinzessunni til óhamingju, en um það hirti
hann ekkert. Er rétt af mér að leggja honum þetta til
lasts? Ef næðist í konunginn lifandi, þá varð prinzessan
að giftast honum, hvort sem hún vissi um
mannaskiftin eða ekki. En ef ekki tækist að heimta
konunginn heilan? Um það höfðum við aldrei rætt
enn þá. En eg hafði grun um, að ef svo færi, þá ætlaði
Sapt að láta mig sitja í hásæti í Rúritaníu til
dauðadags. Hann hefði heldur viljað vita þar djöfulinn
sjálfan en erkiárann Michael svarta.
Dansleikurinn var hinn viðhafnarmesti. Við
Flavía hófum dansinn; fyrst var quadrille, síðan dönsuðum
við vals. Mörg forvitin augu störðu á okkur,
hvíslinga-kliður heyrðist um allan salinn. Nokkru
síðar var sezt að kveldverði. Undir borðum varð eg
svo ör, er eg las endursvar ástar minnar í augum
prinzessunnar, og barmur hennar hófst blíðuþrunginn
undir viðræðu minni óáheyrilegri, að eg stóð upp úr
sæti mínu mitt á meðal allra þeirra glæsilegu gesta,
sem þar voru saman komnir, svifti af mér "rauðu rósinni",
sem eg bar, og hengdi þetta gimsteinum setta
tignarmerki um háls hennar. Svo settist eg niður
undir miklu lófaklappi og háværum árnaðaróskum;
eg sá Sapt brosa yfir vínglasi sínu og Fritz hleypa
brúnum. Eftir það bar ekkert til tíðinda þangað til
borðhaldinu var lokið; hvorugt okkar Flavíu gat
neitt sagt. Fritz snart mig á öxlina; eg stóð upp, rétti
prinzessunni höndina og leiddi hana út úr borðsalnum
inn í lítið herbergi þar sem kaffi var borið á borð
fyrir okkur. Þjónar og þernur fóru út, og létu okkur
ein eftir.
Gluggarnir á þessu litla herbergi vissu út að garðinum.
Veðrið var yndislegt, svalt og angandi blómilmur
lagði inn um gluggana. Flavía settist niður en
eg stóð frammi fyrir henni; eg átti í stríði við sjálfan
mig, og ef hún hefði ekki litið til mín, er mér næst að
halda að eg hefði unnið sigur í þeirri baráttu. En
hún leit á mig snögt, eins og óviljandi og svo niður
fyrir sig; en blóðið þaut fram í kinnarnar á henni af
því hvernig hún hefði litið til mín og hún dró þungt
andann.
Þið hefðuð átt að sjá hana þá! Eg gleymdi konunginum
í Streslau. Hún var prinzessa, en eg var aðskotadýr
í dularbúningi. Haldið þið að eg hafi munað
eftir því? Ónei, en eg fleygði mér á kné og greip
um hendur hennar. Eg sagði ekkert. Því skyldi eg
hafa átt að segja nokkuð? Blíðu næturómarnir
breiddu ósegjanlega unaðsblæju yfir ástarandvörp
mín er eg þrýsti heitum kossum á varir hennar.
En svo hratt hún mér frá sér alt í einu og hrópaði:
"Gerirðu þetta í einlægni? eða að eins vegna þess
að þú mátt til?"
"Eg geri Það í einlægni," svaraði eg lágt og blíðlega,
"og í einlægni segi eg, að eg elska þig meira en
lífið í brjóstinu á mér – meir en sannleikann – meir
en heiður minn!"
Henni datt ekki í hug að kryfja orð mín til mergjar,
en skoðaði þau sem hugðnæm ofyrði eldmóðgrar
ástar.
Hún hallaði sér að mér og hvíslaði:
"Ó! eg vildi bara, að þú værir ekki konungur!
Þá skyldi eg sýna þér hve mikið eg ann þér! Hvernig
stendur á því, að eg ann þér nú, Rúdolf."
"Nú?"
"Já, – þessa síðustu daga. Eg – eg hefi aldrei
unnað þér fyrri."
Eg varð gagntekinn af metnaði. Það var eg –
Rúdolf Rassendyll – sem unnið hafði ástir hennar!
Eg lagði handlegginn um mittið á henni.
"Unnirðu mér ekki áður?" spurði eg.
Hún leit framan í mig og sagði lágt og brosandi:
"Það hefir líklega verið konungstigninni að
þakka. Eg hefi aldrei orðið þess vör að eg mér þætti
vænt um þig fyr en krýningardaginn."
"Aldrei áður?" spurði eg með ákefð.
Hún hló lágt.
"Það er á þér að heyra, að þig langaði til að eg
segði "já" við þessu," sagði hún.
"Væri það satt, ef þú segðir 'já'?"
"Já," svaraði hún svo lágt, að eg að eins heyrði,
og svo sagði hún rétt á eftir: "Vertu varkár, Rúdolf,
elskan mín! Hann verður afarreiður, þegar hann
fréttir þetta."
"Hvað þá, hann Michael? Ef ekkert væri nú
verra við að eiga, en Michael, þá –"
"Hvað getur verra verið?"
Mér bauðst þarna tækifæri, sem eg greip. Eg
slepti henni, þó að eg ætti bágt með það, og færði mig
frá henni svo sem tvö skref. Mér er enn í fersku
minni þyturinn í vindinum þá úti fyrir í linditrjánum.
En ef eg skyldi nú ekki vera konungurinn." tók
eg til máls, "ef eg væri ótiginn maður –"
Áður en eg gat lokið við setninguna hafði hún
gripið um hendurnar á mér
"Þó að þú værir dæmdur glæpamaður í fangelsinu
hér í Streslau, þá yrðirðu samt konungurinn
minn," sagði hún.
Með andköfum stundi eg: "Guð fyrirgefi mér!"
Eg hélt um hendurnar á henni og sagði aftur:
"Ef eg væri nú ekki konungurinn –"
"Þey, þey!" hvíslaði hún. "Eg á það ekki skilið,
– eg á það ekki skilið, að eg sé tortrygð. Heyrðu,
Rúdolf, er sú kona, sem giftist ástlaust, vön að horfa
á manninn sinn eins og eg horfi á þig?"
Svo fól hún andlitið í höndum sér.
Þannig stóðum við stundarkorn hvort hjá öðru;
eg hélt um mittið á henni, og var þó að hugsa um,
hvað fegurð hennar og leikaraskapur sá, sem eg hafði
flækst inn í, hefði eftir skilið af heiðri mínum og samvizkusemi.
"Flavía," sagði eg með svo einkennilegri og hásri
rödd, að eg þekti varla róm sjálfs mín, "eg er ekki –"
Um leið og eg hóf máls, og hún leit upp á mig,
heyrðist þunglamalegt fótatak í sandinum úti fyrir og
maður kom að glugganum. Flavía rak upp ofurlítið
óp og hopaði frá mér. Setningin sem eg hafði byrjað
á dó á vörum mínum. Sapt stóð utan við gluggann,
beygði sig auðmjúklega, en var þó þungbrýnn í
meira lagi.
"Eg bið margfaldlega fyrirgefningar, herra konungur,
en háæruverðugur kardínálinn hefir nú beðið í
fullan fjórðung stundar eftir að fá að kveðja Yðar
Hátign."
Eg leit fast framan í Sapt og sá, að aðvörunar
og þykkjusvipur var á honum. Eg vissi ekki hve
lengi hann hafði staðið á hleri, en hitt var víst, að
hann hafði komið í opna skjöldu.
"Ekki dugir víst að láta kardínálann bíða lengur,"
sagði eg.
Flavía rétti Sapt höndina. Hún var rjóð í kinnum
og augun tindruðu. En hún þurfti ekki að blygðast
sín fyrir ást sína. Hún sagði ekkert við hann, en
engum manni, er einhverntíma hafði séð konu hrifna,
af ást gat dulist, til hvers hún ætlaðist. Þunglyndislegt
raunabros kom á andlit gamla hermannsins, og
blíðuhreimur var í rödd hans er hann beygði sig áfram,
kysti á hönd hennar og sagði:
"Guð blessi yðar konunglegu tign í sorg og
gleði, í meðlæti og mótlæti.!"
Hann þagnaði og leit til mín, rétti sig upp, stóð
þráðbeinn og hermannlegur og mælti enn fremur:
"En öllum fremur verður manni þó ant um konunginn
– guð blessi Hans Hátign!"
Og Flavía greip um hönd mína, kysti hana og
sagði í hálfum hljóðum:
"Amen! Guð minn góður! Amen!"
Svo snerum við aftur öll saman inn í danssalinn.
Eg neyddist til að veita viðtalsleyfi, og varð því að
skilja við Flavíu; sérhver sá, sem við mig hafði talað,
sneri til hennar. Sapt þokaði sér áfram um miðjan
gestahópinn, og hvervetna sáust bros og heyrðust
hvíslingar, þar sem hann fór. Eg efaðist ekki um að
hann hefði framkvæmt óveglega hótun sína og væri
nú að gera mönnum kunnugt – það sem hann hafði
hlerað. Hann var ekki að hugsa um annað, en að
halda í konungstignina og vinna bug á Michael.
Flavía, eg – og rétti konungurinn í Zenda vorum taflmenn
á skákborði hans; og peðin verða að vera tilfinningarlaus.
Og hann hafði ekki látið sér nægja að
tilkynna þetta innan hallarveggjanna, því að þegar eg
að síðustu leiddi Flavíu niður breiðu marmaratröppurnar
og að vagni hennar, var þar fyrir mikill
mannfjöldi og hávær árnaðaróp kváðu við alt um
hverfis okkur. Hvað gat eg gert? Ef eg hefði þá
sagt sannleikann, mundu menn ekki hafa trúað því
að eg væri ekki konungurinn; en menn mundu hafa
haldið að konungurinn væri genginn af vitinu. Eg
hafði gengið feti framar en rétt var sakir bragðvísi
Sapts og taumlausrar ástríðu minnar, og nú voru öll
sund lokuð að baki mér; og ástríða mín knúði mig áfram
í sömu stefnu er bragðvísin hafði beint mér.
Það kveld dró eg ekki af að láta alla Streslaubúa
halda að eg væri konungurinn og bænheyrður biðill
Flavíu prinzessu.
Loksins komst eg inn í búningsherbergi mitt, en
það var ekki fyr en klukkan þrjú um morguninn, þegar
kaldranalega dagrenningarskíman fór fyrst að
gægjast inn. Sapt var þar einn hjá mér. Eg var eins
og hálftruflaður maður þegar eg settist niður, og
starði fram undan mér á eldinn í arninum. Sapt
reykti drjúgan eins og hann var vanur. Fritz var
genginn til hvílu og hafði nærri því neitað því að tala
við mig. Á borðinu hjá mér lá rós. Flavía hafði borið
hana um kveldið og þegar við skildum hafði hún
kyst hana og gefið mér.
Sapt rétti höndina, eftir rósinni, en eg spratt upp
og greip um hana.
"Eg á hana," sagði eg, "en þér ekki, né konungurinn
heldur."
"Við unnum konunginum mikið og þarft verk í
kveld," sagði hann.
Eg sneri mér hvatlega að honum.
"Hver getur hindrað mig í að nota það verk mér
í hag?"
Hann kinkaði kolli.
"Eg veit hvað þér eigið við," sagði hann. "En
heiður yðar er í veði, ef þér gerið það."
"Hafið þér kannske ekki komið heiðri mínum
fyrir kattarnef?"
"Þvættingur! að leika ofurlítið á kvenmann er
ekki –"
"Þér ættuð að hlífa mér við þessu. Sapt ofursti,
ef hér viljið ekki gera mig að purkunarlausum þorpara
– ef þér viljið ekki að konungurinn morkni sundur
í Zenda, meðan við Michael erum að leiða saman
hesta okkar utan kastalans – þá fylgið mér!"
"Já, eg skal fylgja yður."
"Við verðum af taka eitthvað til bragðs, og það
strax. Þér sáuð það, sem gerðist í nótt – þér heyrðuð –"
"Já," svaraði hann.
"Þér voruð nógu skarpskygn til að sjá að svona
mundi fara fyrir mér. Gott og vel, látið mig sitja hér
vikutíma – og þá fáið þér annað verkefni að glíma við.
Getið hér getið yður til hvað það muni vera?"
"Já, eg get Það," svaraði hann og ygldi sig. "En
ef til þess kemur, þá verðið þér að fást við mig fyrst
og drepa mig."
"Og þó svo yrði – þó að eg yrði að fást við heilan
hóp manna? Eg segi yður það satt, að eg gæti
fengið alla Streslaubúa til að rísa gegn yður á einni
klukkustund og hengja yður – kæfa bölvaðar lygarnar
í kverkunum á yður."
"Þessu verður ekki mótmælt," sagði hann. "Eg
hefi búið svo í hendur yðar, að þér getið þetta."
"Eg gæti gengið að eiga prinzessunna, og sent
Michael og bróður hans samdægurs til –"
"Eg er ekkert að bera á móti því, vinur minn,"
sagði hann.
"Heyrið þér þá, í guðs nafni," hrópaði eg og
rétti honum höndina," látum okkur fara til Zenda og
drepa Michael, en koma konunginum aftur á veldisstól
hans."
Gamli maðurinn stóð og starði þegjandi á mig
stundarkorn.
"En hvað segið þér um prinzessuna?" mælti
hann.
Eg hneigði niður höfuðið – niður að höndum mér
og marði rósina sundur milli varanna og fingra
minna.
Hann lagði hendurnar á axlir mér og hvíslaði að
mér lágt og með hásri röddu:
"Það veit guð, að þér eruð bezti Elphbergurinn,
sem til er. En eg hefi etið brauð konungsins og eg er
þjónn konungsins. Við skulum fara til Zenda!"
Eg leit upp og greip um hönd hans. Okkur var
báðum vott um augu.
XI. KAPITULI.
Nú er auðvelt að skilja, hve þung freisting það
var, sem eg átti við að stríða. Eg gat hert svo að
Michael að hann tæki konunginn af lífi. Eg átti hægt
með að bjóða honum birginn og halda enn fastara en
áður um konungstignina, – ekki hennar sjálfrar
vegna, heldur vegna þess, að Rúritaníukonungurinn
átti að ganga að eiga Flavíu prinzessu. En hvað
mundu þeir Sapt og Fritz segja? Hvað um það;
enginn getur vænst þess, að nokkur geti ritað með
köldu blóði þær ótömdu og æðislegu hugsanir, er
flykkjast að hugskoti manns þegar óviðráðanleg ástríða
greiðir þeim veg. Samt sem áður þarf hann
ekki að hryggjast yfir sjálfum sér, nema hann ætli að
verða dýrðlingur fyrir dauðann. Mér sýnist, í mestu
auðmýkt sagt, að sá maður geri betur, sem þakkar
kraftinn, er honum var léður til að sigrast á freistingunum,
en hinn, sem sýtir yfir vondum hugsunum, sem
steðja að honum ófyrirsynju og leita óvelkomins húsaskjóls
hjá spiltu eðli voru.
Indælt og bjart veður var morguninn þegar eg
lagði á stað, einn míns liðs að heimsækja prinzessuna.
Eg bar blómvönd í hendinni. Það var afsakanlegt að
gefa ástinni lausan tauminn vegna þess, að það var
hyggilegt, því að öll hlýleikamerki, sem eg sýndi
prinzessunni, juku fylgi mitt hjá íbúum stórborgarinnar,
er báru lotningarfulla ást til drotningarefnis
síns. Eg hitti ástmey Fritz, Helgu greifadóttur. Hún
var að tína blóm handa prinzessunni, og bað eg hana
þá að færa Flavíu blómvönd minn í staðinn. Greifadóttirin
var broshýr og ánægjuleg, því að Fritz hafði
notað vel stundina, kveldið fyrir, og enginn skuggi
var á ást þeirra, nema óvild sú, er kunnugt var að hertoginn
af Streslau hafði á Fritz.
"Og þann skugga hefir Yðar Hátign numið á
brott," sagði hún gletnislega." Já, eg skal fara með
blóm yðar. Á eg að segja yður, herra konungur, hvað
prinzessunni verður fyrst fyrir að gera við þau?"
Við vorum á gangi eftir breiðri gangstétt að húsa
baki og uppi yfir okkur var opinn gluggi.
"Frú mín!" hrópaði greifadóttir glaðlega, og í
því leit Flavía út. Eg tók ofan og hneigði mig. Hún
var í drifhvítum kjól og gengið frá hárinu í einum
laust hnýttum hnúti. Hún sendi mér koss með hendinni
og hrópaði:
"Fylgdu konunginum upp hingað, Helga; eg
ætla að gefa honum kaffi."
Greifadóttir brosti, lagði á stað á undan mér og
fylgdi mér til herbergja Flavíu. Og þegar við prinzessan
vorum orðin ein eftir, heilsuðumst við eins og
elskhugum er títt. Því næst rétti prinzessan mér tvö
bréf. Annað var frá Michael svarta – einkar hæverskleg
beiðni um að hún sýndi honum þann heiður, að
dvelja svo sem einn dag í kastalanum í Zenda, áþekt
því sem hún hefði verið vön einu sinni á sumri hverju
áður fyrri, þegar kastalagarðurinn hefði staðið í
mestum blóma. Eg fleygði bréfinu frá mér í bræði
og Flavía fór að hlæja að mér. En þegar eg var orðinn
rólegur aftur, benti hún mér á hitt bréfið.
"Eg veit ekki hvaðan þetta bréf er," sagði hún.
"Lestu það."
En eg vissi það strax. Það var óundirskrifað, en
rithöndin var sú sama, er skrifað hafði aðvörunina til
mín, hönd Antoinette de Mauban.
Það var á þessa leið:
/*
Ástæðulaust er fyrir mig að láta mér þykja
vænt um yður, en guð forði yður frá að lenda í
höndum hertogans. Sækið engin heimboð, sem
– hann býður yður til. Farið hvergi, án þess að
yður fylgi fjölmenn varðsveit — yður veitti ekki
af að hafa heila herdeild með yður, ef þér ætluðuð
að vera óhultar. Ef þér getið, þá skuluð þér
sýna þetta þeim, sem nú ríkir í Streslau.
#/
"Hversvegna er ekki sagt konunginum?" spurði
Flavía og lagði höfuðið á öxl mér svo að hárlokkar
hennar léku um vanga minn. "Er þetta blekking?"
"Ef þú metur líf þitt eins mikið og vert er, drotning
mín, og það, sem er meira virði en lífið, skaltu
hlýða því ítarlega sem ráðlagt er í bréfinu. Herdeild
skal hafa aðsetur umhverfis heimili pitt, og gættu þess
að fara hvergi fylgdarlaust."
"Er þetta skipun, herra konungur?" spurði hún
með dálitlum mótþróakeim.
"Já, þetta er skipun, frú mín, ef þú elskar mig."
"Á!" hrópaði hún, og eg gat ekkert annað en
kyst hana.
"Veiztu hver hefir sent þetta?" spurði hún.
"Eg get getið mér til um það," sagði eg. "Það
er frá góðum vini, – og eg er hræddur um að höfundurinn
sé óhamingjusöm kona. Þú verður að látast
vera veik, Flavía, og þess vegna ekki fær um að fara
til Zenda. Þú getur skýrt frá afsökunum svo kuldalega
sem þér sýnist."
"Þykist þú vera þess umkominn að móðga Michael?"
sagði hún og brosti drembilega.
"Eg er þess umkominn og hvers annars, sem vera
skal til þess að þú sért óhult," sagði eg.
Svo sleit eg mig frá henni og fór beint til Strakencz
marskálks, án þess að spyrja Sapt til ráða. Eg
hafði kynst herforingjanum nokkuð, og mér féll hann
vel í geð og bar eg gott traust til hans. Sapt var ekki
eins fljótur til sem mér líkaði, og eg var nú farinn að
sjá, að hann var ánægðastur þegar hann fékk öllu að
ráða, og þá var hann stundum nokkuð hlutdrægur.
Eg átti nú meira verk fyrir höndum en þeir Sapt og
Fritz gátu annast, því þeir urðu að fara með mér
til Zenda, og eg þurfti á manni að halda til þess að
gæta þess er mér var kærara en alt annað í heimi, svo
að eg gæti algerlega gefið mig við því í næði, að
frelsa konunginn.
Marskálkurinn tók mér með þegnsamlegri blíðu.
Eg gerði hann að trúnaðarmanni mínum að nokkru
leyti. Eg fól honum að annast prinzessuna, og horfði
framan í hann fast og íbyggilega, þegar eg bað hann
að gæta þess, að engum sendimanni frá hertoganum
frænda hennar skyldi vera hleypt inn til hennar, nema
herforinginn sjálfur væri við staddur við tólfta mann.
"Verið getur að þetta sé rétt ráðið hjá yður,
herra konungur," sagði hann og hristi gráhærða höfuðið
raunalega. "Eg hefi vitað hertoganum betri
menn gera annað eins fyrir ástar sakir."
Eg gat fyllilega fallist á það, sem hann sagði, en
mælti þó:
"Fleira getur nú komið til greina, en ástin, marskálkur.
Ástin kemur frá hjartanu; en gæti það ekki
skeð, að metnaðarhugur bróður míns girnist eitthvað
líka?"
"Eg vildi óska, að þér gerðuð honum rangt til,
herra konungur."
"Eg ætla burt frá Streslau, marskálkur, og verð í
burtu nokkra daga. Eg sendi hraðboða til yðar á
hverjum degi. Ef enginn sendiboði skyldi koma
þrjá daga í röð, þá skuluð þér auglýsa skipun þá, er
eg fæ yður í hendur, og er hún þess efnis, að svifta
Michael stjórnar yfirráðum í Streslau, en fela yður
þau í hans stað. Þá setjið þér hervörzlu um borgina.
Því næst sendið þér Michael orð um, að þér viljið fá
að tala við konunginn – skiljið þér mig?"
"Já, herra konungur."
"Ef svo líða tuttugu og fjórar klukkustundir, að
hann gefi ekki kost á því," sagði eg og lagði hönd
mína á hné honum, "þá er konungurinn dauður, og þá
látið þér taka lögmætan ríkiserfingja til konungs.
Þér vitið hver það er?"
"Já, Flavía prinzessa."
"Og sverjið mér það við átrúnað yðar og æru, og
við nafn guðs, að þér veitið henni að málum meðan
þér lifið, drepið skriðdýrið, og setjið hana í það
tignarsæti, sem eg sit í nú."
"Eg sver þetta við átrúnað minn og æru, og við
nafn lifandi guðs! Og virðist drottinn allsherjar að
halda verndarhendi sinni yfir Yðar Hátign, því að eg
óttast að þér ætlið að leggja í einhverja hættuför."
"Eg vona að einskis lífs, sem sé enn dýrmætara
en mitt verði krafist," sagði eg og stóð upp. Svo rétti
eg honum höndina.
"Marskálkur!" sagði eg, "vera má að sá tími
komi einhvern tíma – eg veit ekki hve nær – að þér
heyrið ýmislegt er menn furðast, um mann þann, er
nú á tal við yður. Sleppum því hvar hann verður, eða
hver hann verður, en hvað segið þér um framkomu
hans, meðan hann var konungur í Streslau?"
Gamli maðurinn hélt í hönd mína, meðan hann
talaði við mig, eins og við værum stallbræður.
"Eg hefi þekt marga Elphenberga," mælti hann,
"og eg hefi loks þekt yður. En hvað sem fyrir kann
að koma, ætla eg að segja það, að þér hafið hegðað
yður eins og vitur konungur, og eins og ágætur maður;
auk þess hafið þér sýnt yður jafn kurteisan tíginmann
og prúðan elskhuga sem hver annar af konungsættinni
er vera skal."
"Betur, að þetta verði grafskrift mín," sagði eg,
"þegar að því kemur að eftirmaður minn sezt í hásæti
Rúritaníu-konungs."
"Guð gefi, að þess dags verði langt að bíða og
eg þurfi ekki að lifa það," sagði hann.
Eg var mjög hrærður og titringur fór um þreytulega
andlitið á marskálknum. Eg settist niður og reit
skipun mína.
"Eg á bágt með að skrifa," sagði eg; "fingurinn
er svo stirður ennþá."
Þetta var líka í fyrsta sinn sem eg hafði skrifað
þar nokkuð nema nafnið mitt; og þó að eg hefði lagt
mig eftir því að stæla rithönd konungsins var eg þó
ekki orðinn fullfær um það.
"Það er satt, herra konungur," mælti hann. "þetta
er dálítið ólíkt rithönd yðar venjulega. Það kemur
sér illa, því að það gæti leitt til grunsemdar um, að
skjalið væri falsað."
"Hvaða gagn er að fallbyssunum í Streslau, marskálkur,"
sagði eg brosandi, "ef þær geta ekki svæft
ofurlitla grunsemd?"
Hann brosti hörkulega og tók við skjalinu.
"Sapt ofursti og Fritz von Tarlenheim fara með
mér," sagði eg.
"Farið þér til að hitta hertogann?" spurði hann
með lágri röddu.
"Já, eg fer að hitta hertogann og annan mann,
sem eg þarf við, og nú er í Zenda," svaraði eg.
"Eg vildi að eg gæti farið með yður," hrópaði
hann og beit í skegg sér. "Eg vildi gjarnan mega
berjast fyrir yður og konungdóm yðar."
"Eg hefi falið yður það, sem meira er um vert en
líf mitt og konungdómur," sagði eg, "og það hefi eg
gert vegna þess, að eg treysti yður framar öllum öðrum
Rúritaníumönnum."
"Eg skal skila henni aftur í yðar hendur heilli á
húfi," sagði hann, "en að öðrum kosti gera hana að
drotningu."
Síðan skildum við, og eg sneri aftur til hallarinnar
og sagði þeim Sapt og Fritz frá því, sem eg hefði
að hafst. Sapt fann að sumu og þótti það misráðið.
Eg hafði líka einmitt búist við því, því að Sapt kaus
jafnan helzt að hann væri spurður til ráða fyrirfram,
en ekki eftir á; samt var hann samþykkur fyrirætlun
minni í aðal atriðunum, og varð því léttari í skapi sem
nær því dró að til framkvæmda kæmi. Ekki stóð heldur
á Fritz, þó að hann ætti meira á hættu en Sapt,
vegna þess að hann átti unnustu, og hamingja hans
var undir úrslitum fararinnar komin. En eg öfundaði
hann samt meira en lítið! Eg öfundaði hann vegna
þess að heppilegar lyktir leiðangursins, er við gengum
nú að vongóðir með atorku og kappi, hlutu að færa
honum gleði og hamingju og sameina hann og brúður
hans, en mér hlutu þær að verða vísari og meiri harmsök,
heldur en þó að fullvíst hefði verið, að förin mishepnaðist.
Hann fór nærri um þetta, því að þegar
við vorum orðnir einir (eg tel ekki gamla Sapt, sem
sat úti í horni reykjandi), tók hann um handlegginn á
mér og sagði:
"Þetta er hart aðgöngu fyrir yður. Ekki skuluð
þér samt taka það svo, að eg vantreysti yður; eg er þvert
á móti þess fullvís, að þér eruð fullkomlega einlægur
í þessu máli."
En eg sneri mér frá honum, þakklátur fyrir það
að hann fékk ekki séð hvað mér bjó í brjósti, heldur
að eins það, sem fram kom í verkinu."
En jafnvel hann gat heldur ekki sett sig í spor
mín, því að hann hafði aldrei dirfst að hefja augu sín
upp til Flavíu prinzessu eins og eg.
Fyrirætlanir okkar voru nú fastákveðnar, jafnvel
tilhögunin í framkvæmd þeirra eins og sézt hér á eftir.
Morguninn eftir ætluðum við að leggja á stað á
veiðar. Eg hafði gert allar ráðstafanir til þess að
geta farið burt úr borginni, og nú var að eins eitt eftir
– en Það var þyngsta þrautin og sú átakanlegasta.
Þegar kvelda tók ók eg á stað í gegn um hávaðann á
strætunum til bústaðar Flavíu. Mín varð strax vart,
þegar eg nálgaðist og eg fékk mjög vingjarnlegar viðtökur.
Eg lét eigi annað á mér sjá, en eg væri hinn
kátasti, eins og sæmdi hamingjusömum biðli. Enda
þótt mér væri í rauninni þungt í skapi, gat eg ekki annað
en brosað að þeim uppgerðar kulda og þótta, sem
ástmey mín sýndi mér. Hún hafði heyrt, að konungurinn
væri að fara burt úr Streslau á veiðar.
"Mér þykir það sorglegt, at við skulum ekki geta
skemt Yðar Hátign nægilega hér í Streslau," sagði
hún og stappaði ofurlítið í gólfið með fætinum. "Eg
mundi hafa lagt mig meira fram um að gleðja þig, en
eg var svo fávís að ímynda mér að –"
"Hvað?" spurði eg og beygði höfuðið ofan að
henni.
"Að þú mundir geta stilt þig – eftir – eftir það
sem gerðist í gærkveld – að sækjast eftir æsingakendum
skemtunum, svo sem einn eða tvo daga"; svo
sneri hún sér frá mér þóttalega og sagði: "Eg vona,
að villigeltirnir hafi betur af fyrir þér."
"Eg ætla að fara að veiða geysimikinn villigölt,"
sagði eg, og svo fór eg að strjúka hárið á henni, en
hún vék sér undan.
"Ertu reið við mig?" spurði eg og lét sem þetta
kæmi flatt upp á mig, því að eg gat ekki stilt mig um
að erta hana ofurlítið. Eg hafði aldrei séð hana reiða,
og mér var unun að kynnast öllu því í fari hennar, er
eg þekti ekki áður.
"Hvaða heimild hefi eg til að reiðast? Reyndar
sagðirðu í gærkveldi að þú teldir hverja þá stund
glataða, sem þú dveldir ekki hjá mér. En þegar um
'geysimikinn villigölt' er að ræða, þá er öðru máli að
gegna."
"Vera má að villigölturinn ráðist á móti mér,"
sagði eg. "Vera má að hann hafi betur Flavía!"
Hún svaraði engu.
"Fær jafnvel sú hætta ekkert á þig?"
Enn þagði hún; en þegar eg stalst til að líta
framan í hana sá eg að tárin stóðu í augunum á henni.
"Ertu að gráta vegna hættunnar, sem eg er í?"
Þá tók hún loks til máls og sagði í lágum rómi:
"Þetta er svipað því, sem þú varst vanur að vera;
en ekki líkt konunginum – konunginum, sem eg hefi
orðið ástfangin af!"
Þá greip eg hana í fang mér og þrýsti henni að
brjósti mínu.
"Elskan mín!" sagði eg og gleymdi öllu öðru en
henni, "gaztu ímyndað þér að eg vildi heldur fara á
veiðar en vera hjá þér?"
"Hvernig stendur þá á þessu, Rúdolf? Eða ætlarðu
kannske ekki að –"
"Jú, reyndar ætla eg á veiðar. Eg ætla að fara
að hitta Michael í bæli hans."
Hún fölnaði mjög, þegar hún heyrði þetta.
"Þú sérð á þessu, góða mín, að eg er ekki eins
kærulaus elskhugi eins og þú hélzt. Eg skal ekki vera
lengi í burtu."
"Ætlarðu að skrifa mér, Rúdolf?"
Þó að eg væri mjög hrærður stilti eg mig samt
um að segja nokkuð, er vekti grun hjá henni.
"Eg skal senda þér hjartfólgnasta ástúð mína á
hverjum degi," sagði eg.
"Og ætlar þú ekki að stofna þér í neina hættu."
"Nei, ekki að þarfalausu."
"Og hve nær kemurðu aftur? Skelfing verður
tíminn langur þangað til!"
"Ja, hve nær kem eg aftur?"
"Já, já! Vertu ekki lengi, elskan mín, vertu ekki
lengi. Eg get ekki sofið, meðan þú ert burtu."
"Eg veit ekki hvenær eg get komið," sagði eg.
"Bráðum, Rúdolf! Bráðum?"
"Guð má vita það, elskan mín. En ef eg skyldi
aldrei –"
"Segðu það ekki, segðu það ekki!" sagði hún og
þrýsti vörum sínum að mínum.
"Ef eg skyldi aldrei koma aftur," hvíslaði eg, þá
verður þú að taka við embætti mínu; þú verður þá
eini réttmæti ríkiserfinginn. Þú verður að taka við
stjórninni, en gráta mig ekki."
Hún rétti sig upp í bili eins og drotning og sagði:
"Já, eg skal gera það! Eg skal taka við ríkisstjórninni.
Þó að líf mitt verði ömurlegt og tómlegt,
þó að hjartfólgnustu vonir mínar bregðist, skal eg
samt gera skyldu mína."
Svo þagnaði hún, hallaði sér að brjósti mínu og
sagði blítt og innilega:
"Komdu bráðum! Komdu bráðum!"
Eg stóðst þetta ekki og hrópaði hátt:
"Eins sannarlega og guð er uppi yfir okkur, skal
eg – já, eg sjálfur – sjá þig einu sinni enn áður en
eg dey!"
"Við hvað áttu?" hrópaði hún og starði á mig
undrandi, en eg gat engu svarað henni, þar sem hún
stóð og horfði enn á mig öldungis forviða.
Eg þorði ekki að biðja hana að gleyma mér;
henni hefði hlotið að finnast það móðgun. Eg gat ekki
sagt henni frá, hver eg væri og hvernig á högum mínum
stæði. Hún var farin að gráta, og eg hugsaði ekki
um annað en að hugga hana.
Hví skyldi eg ekki koma aftur til elskulegustu
konunnar, sem til er í víðri veröld?" sagði eg. "Þúsund
Michaelar geta ekki skilið mig frá þér."
Hún huggaðist ofurlítið við þetta og hjúfraði sig
að mér.
"Þú ætlar þá ekki að láta Michael vinna þér
mein?"
"Nei, elskan mín."
"Eða láta hann skilja okkur að?"
"Nei, elskan mín."
"Né neinn annan?"
Og aftur svaraði eg:
"Nei, elskan mín."
Það var annar maður – ekki – Michael –, sem
mundi skilja okkur að, ef hann héldi lífi; og nú var
eg einmitt í þann veginn að leggja líf mitt í hættu, til
að bjarga lífi þess manns. Og ímynd hans – ímynd
íturvaxna hvatlega mannsins, sem eg hafði hitt í skógunum
við Zenda, – ímynd ósjálfbjarga máttvana líkamans,
sem eg hafði skilið við í kjallaranum í skothúsinu,
virtist rísa upp á milli mín og hennar, og
þrengja sér jafnvel á milli okkar þar sem hún hvíldi
föl, lémagna og nærri því í öngviti í faðmi mínum, en
horfandi þó stöðugt á mig augum sínum yndisfögrum,
er meiri ást skein úr, en eg hefi nokkru sinni síðar
séð. Þau augu standa mér enn fyrir hugskotssjónum
og munu aldrei líða mér úr minni fyr en eg hverf
undir græna torfu og kannske (hver veit) þau fylgi
mér þangað líka.
XII. KAPITULI.
Andspænis kastalanum, en hinummegin við Zenda,
og á að giska fimm mílur þaðan, lá belti af þykkum
skógi. Þar er hálendara en umhverfis, og efst upp á
hæðinni þar stendur aðalsmannssetur með nýtízkusniði,
og átti það frændi Fritz, fjarskyldur, Stanislás
greifi von Tarlenheim. Stanislás greifi var lærður
maður og lifði einbúalífi. Hann dvaldi mjög sjaldan
á aðalsmannssetri sínu, og var svo greiðvikinn, þegar
Fritz vakti máls á því, að bjóða mér og föruneyti
mínu að gista þar ef við þyrftum. Þangað var nú
för okkar heitið, og látið heita svo, að við ætluðum að
vera þar við villigaltaveiðar (því skógarins var vel
gætt, og gnægð var þar villigalta, eins og víðast hvar
um alla Rúritaníu), en eiginlega höfðum við kosið
þenna stað fyrir þá sök, að þar vorum við í námunda
við hinn glæsilega dvalarstað hertogans af Streslau,
er var rétt hinu megin við borgina. Strax um morguninn
lagði flokkur þjóna á stað með klyfjahestana.
Við lögðum ekki á stað fyr en um hádegi, og fórum
þrjátíu mílur með járnbrautarlestinni. Síðan stigum
við á bak hestum okkar og riðum það sem eftir var
leiðarinnar til aðalsmannssetursins.
Við vorum glæsilegur flokkur til að sjá. Fyrir
utan Sapt og Fritz fylgdu mér tíu menn. Sérhver
þeirra hafði verið valinn með mestu aðgætni, og
höfðu vinir mínir tveir næga reynslu á þeim, og allir
voru þeir konunginum hollir og trúir. Þeim var sagður
sannleikurinn að nokkru leyti. Þeim var sagt frá
árásinni, sem gerð hafði verið á mig í sumarhýsinu.
Það var þeim sagt til að glæða konunghollustu þeirra
og til að egna þá á móti Michael. Sömuleiðis var
þeim kunngert, að einn af vinum konungsins væri
talinn að vera hafður í ströngu varðhaldi í kastalanum,
og væri förin meðal annars gerð í því skyni að ná
honum á brott; en þess var og látið við getið, að aðal
áform konungsins væri að kreppa nokkuð að bróður
sínum misendismanninum, en hversu því skyldi hagað,
væri eigi hægt að skýra frá að svo stöddu. Þeim
ætti að nægja það, að konungurinn þyrfti að halda á
liði þeirra, og reiddi sig á að þeir veittu honum
dygga þjónustu þegar mest reyndi á. Þetta voru
ungir, hugaðir og konunghollir menn og þeir spurðu
einskis frekar. Þeir voru reiðubúnir að láta þjónustu
sína í té, og óskuðu þess, að til bardaga kæmi svo að
þeir gætu enn betur sýnt honum hollustu sína.
Við höfðum skift um verustað, farið frá Streslau
til Tarlenheim slotsins, og komnir í grend við kastalann
í Zenda, er blasti við okkur hinu megin dalsins.
Eg reyndi líka til að skifta um skoðanir, kæfa niður
ást mína, og beina huganum eingöngu að starfi því,
er eg átti fyrir höndum. Ofbeldi var þýðingarlaust.
Engu varð til vegar komið nema að hægt væri að
koma við brögðum; og mér hafði þegar hugkvæmst
ráð í þá átt. En miklar hömlur voru á að koma því
fram vegna þess, hve mikið bar á ferðalagi mínu. Nú
hlaut Michael að vita um ferð mína, og eg þekti
Michael of vel til þess að halda að honum gleptist svo
sýn, að hann tryði því, að eg hefði flutt mig þetta eingöngu
til að veiða villigelti. Enginn vafi var á því,
að hann mundi ráða í það hver væri aðal tilgangur
fararinnar. En í það dugði ekki að horfa, því að okkur
Sapt kom fyllilega saman um það, að eigi mætti
lengur standa við það sem nú var. Einu hugði eg
mér óhætt að treysta. Því, sem sé, að Michael svarti
mundi ekki trúa því, að eg vildi konunginum vel.
Hann gat ekki metið að neinu mann, er breytti heiðarlega,
– eg vil ekki segja heiðvirðan mann, því að það
gat naumast átt við mig. Hann hafði orðið þess var,
hvaða færi mér bauðst, öldungis eins og eg sjálfur og
Sapt; hann þekti prinzessuna – og (ja, eg get ekki
neitað því að mér lá við að vorkenna honum) elskaði
hana á sinn hátt; honum hlaut að finnast það sjálfsagt,
að mér mundi takast að múta Sapt og Fritz, svo
að dygði. En ef hann hugsaði sem svo, mundi hann
þá drepa konunginn keppinaut minn, manninn, sem
mér hlaut að standa geigur af? Vitanlega mundi
hann ekki hugsa sig um að gera það, meir en þó hann
ætlaði að sálga rottu. En hann mundi drepa Rúdolf
Rassendyll fyrst ef hann gæti, og ekkert annað en
vissan um þunga dómsáfelling, ef konungurinn slyppi
lifandi og kæmist til valda, mundi neyða hann til að
grípa til örþrifaráðsins, sem hann átti hjá sér til að
taka skriðið af Rassendyll, svikaranum óskammfeilna.
Eg hugsaði um þetta fram og aftur, meðan eg var að
ríða til slotsins, og mér óx hugur.
Það var svo sem vafalaust, að Michael hafði vitað
af komu minni. Eg var ekki búinn að vera þar nema
eina klukkustund þegar sendimannahópur kom þangað
frá honum. Hann var þó ekki svo óskammfeilinn
að senda þá, sem reynt höfðu að myrða mig, en hinn
helming sexmenninganna alræmdu sendi hann, Rúrítanana,
þá Lauengram, Krafstein og Rupert Hentzau.
Þetta var allra glæsilegasta þremenning. Þeir riðu
ljómandi fallegum hestum og voru prýðilega búnir.
Rúpert ungi leit út fyrir af vera hinn mesti fullhugi,
og tæpast eldri en tuttugu og tveggja til þriggja ára.
Hann hafði orð fyrir þeim, og skýrði okkur frá því í
snoturri ræðu, að Michael af Streslau, dyggur þegn
minn og elskulegur bróðir, bæði mig fyrirgefningar á
því, að hann gæti ekki sjálfur komið á fund minn, og
eigi boðið mér til kastala síns; en sú væri orsök til
hvorstveggja, að bæði hann og nokkrir af þjónum
hans lægu veikir í flekkusótt, og væru gróflega þungt
haldnir, og hætta á sýkingu í kastalanum. Þannig
fórust Rúpert unga orð og óskammfeilnislegt bros lék
um varir honum undir hrokkna granaskegginu, og
hann velti vöngum svo að þykka mikla hárið á honum
hristist eins og makki á ljóni. Hann var stórfallegur
þorpari, og orð lék á því, að margri konunni hefði
þegar hlýnað um hjartaræturnar af að sjá hann.
"Hafi bróðir minn fengið flekkusótt, þá er
hann orðinn ofurlítið líkari mér á yfirlit, en hann er
vanur," sagði eg. "Eg vona að hann sé ekki sárþjáður."
"Hann er fær um að annast dagleg störf sín, herra
konungur."
"Eg vona að þeir séu ekki allir veikir kastalabúar.
Hvernig lítur þeim De Gautet, Bersonin og Detchard
vinum mínum? Eg hefi heyrt sagt at Detchard
hafi meitt sig rétt nýlega."
Lauengram og Krafstein settu upp ólundarsvip,
en brosið óx á andliti Ruperts unga.
"Eg vona að mér hepnist bráðum að ná í læknislyf,
sem honum batnar af, herra konungur," svaraði
hann.
Eg rak upp hlátur, þó að eg vissi að læknislyfið,
sem hann átti við, – er kallað Hefnd.
"Ætlið þið ekki að gera svo vel og eta með okkur
miðdegisverð, herrar mínir?" spurði eg.
Rúpert ungi var fljótur til að afþakka það. Sagði
þeim væri það ómögulegt vegna þess að þeir ættu
svo annríkt í kastalanum.
"Þá geymum við það, þangað til við sjáumst
næst, herrar mínir," sagði eg og veifaði hendinni í
kveðju skyni. "Það er líkara til að við fáum þá að
kynnast betur!"
"Við skulum hitta Yðar Hátign svo fljótt, sem
við getum," sagði Rupert glaðlega; en þegar hann
fór fram hjá Sapt ygldi hann sig svo fyrirlitlega, að
gamli maðurinn steytti hnefann og varð sótsvartur af
gremju.
Þegar um það var að ræða, að einhver sé þorpari,
þá segi eg fyrir mig, að eg felli mig betur við að hann
sé glæsimenni heldur en hitt; mér geðjaðist því betur
að Rúpert Hentzau heldur en langleitu, mjónefjuðu
félögunum hans. Syndir manna vaxa ekkert við það,
býst eg við, þó að þær séu drýgðar á smekklegan hátt.
Þó undarlegt kunni að virðast, þá varð eg nú að
sleppa því að eta þann ágætis kveldverð, sem matsveinar
mínir höfðu til reitt, en láta förunauta mína
setjast að honum ásamt Sapt, því sjálfur reið eg brott
með Fritz til veitingahússins í Zenda, sem eg var
kunnugur í áður. Sú för mátti heita hættulaus; þá
var lengi bjart fram eftir kveldinu, og fjölförult um
vegina þeim megin við Zenda. Við riðum því af stað
og höfðum með okkur hestasvein. Eg dúðaði mig í
stóra kápu.
Þegar við vorum komnir inn í borgina sagði eg
við Fritz: "Það er óvenju lagleg stúlka á veitingahúsinu."
"Hvernig vitið þér það?" spurði hann.
"Eg veit það vegna þess, að eg hefi verið hér
áður," sagði eg.
"Þegar –" tók hann til máls.
"Nei. Áður," sagði eg.
"En ætli þér þekkist þar ekki?"
"Vitaskuld þekkist eg. En við skulum ekki fara
að þrefa um það, en hlustið nú á mig. Við segjumst
vera tveir af förunautum konungs, og skal annar okkar
látast hafa tannpínu. Hinn skal biðja um herbergi
þar sem við getum verið út af fyrir okkur, og enn
fremur flösku af góðu víni handa sjúklingnum. Ef
sá fer eins fimlega að sem eg býst við, þá er eg illa
svikinn, ef laglega stúlkan gengur ekki um beina fyrir
okkur."
"En ef hún skyldi nú ekki gera það?" sagði Fritz.
"Ef hún fæst ekki til að gera það fyrir yður,
Fritz minn, þá gerir hún það fyrir mig."
Við komum brátt að veitingahúsinu. Eg lét ekkert
sjást af andliti mínu nema augun þegar við fórum
inn. Veitingahússkonan tók á móti okkur; rétt á
eftir kom kunningjastúlka mín. Eg held helst hún
hafi oftast verið á varðbergi til að líta eftir gestum,
sem skemtilegir væru. Við báðum um mat og vín.
Eg settist síðan niður í herberginu, sem okkur hafði
verið vísað til. Rétt á eftir kom Fritz inn.
"Hún kemur," sagði hann.
"Ef hún vildi ekki koma, þá hlyti smekkur Helgu
greifadóttur að vera slæmur," sagði eg.
Svo kom stúlkan. Eg gaf henni tóm til að setja
frá sér vínið. Mig langaði ekki til að hún misti það
niður. Fritz helti í glas og rétti mér.
"Þessi herra er ekkert veikari en þegar hann sá
yður síðast," sagði eg og snaraði mér úr kápunni.
Hún hrökk við og rak upp óp. Síðan sagði hún:
"Það hefir þá verið konungurinn! Eg sagði
móður minni það strax þegar eg sá yður. Æ, fyrirgefið
mér!"
"Eg hefi ekkert að fyrirgefa," sagði eg.
"En það sem við sögðum."
"Eg fyrirgef það vegna þess sem þú gerðir."
"Eg verð að fara og segja móður minni þetta."
"Bíddu við," sagði eg með alvörusvip. "Við fórum
ekki hingað að gamni okkar í kveld. Farðu og
sæktu mat handa okkur, en láttu móður þína alls ekki
vita að konungurinn sé hér."
Hún kom aftur eftir litla stund, og var mjög alvarleg
á svip.
"Jæja, hvernig líður Jóhanni?" spurði eg og fór
að snæða.
"Á, honum, herra – lávarður minn – konungur,
ætlaði eg að segja."
"'Herra' nægir. Hvernig líður honum?",
"Við sjáum hann sjaldan nú orðið, herra!"
"Og hvers vegna?"
"Eg sagði honum að hann vendi of mikið komur
sínar hingað, herra," sagði hún og hristi höfuðið.
"Svo að hann syrgir nú í fjarlægð og þorir ekki
að koma?"
"Já, herra!"
"En þú gætir fengið hann til að koma aftur?"
sagði eg brosandi.
"Skeð gæti að mér væri það hægt."
"Þú sér að eg veit, hvers þú ert megnug," sagði
eg, en hún roðnaði af ánægju.
"Það er nú fleira en það, sem hindrar hann að
koma. Hann hefir margt að starfa í kastalanum."
"En þeir eru ekki á veiðum núna."
"Nei, en hann verður að sjá um alt inni í kastalanum."
"Er Jóhann þá orðinn þjónustustúlka?"
Stúlkan fór að hlæja.
"Það er ekki um neina aðra að gera," sagði hún.
"Þar er ekki neinn kvenmaður – það er að segja
þjónustustúlka. Reyndar er sagt – en skeð getur, að
það fari milli mála, herra?"
"Segðu samt það sem þú hefir heyrt," sagði eg.
"Ja, satt að segja skammast eg mín fyrir að
segja frá því, herra."
"Láttu ekki svona. Þú sérð, að eg horfi upp á
loftið í herberginu."
"Menn segja, að þar sé frú nokkur, herra; en
fyrir utan hana er enginn annar kvenmaður þar. En
Jóhann verður að þjóna þeim herrunum þar."
"Aumingja Jóhann! Hann hlýtur að hafa meira
að gera en hann kemst yfir. Samt þori eg að segja,
að hann fær tóm til að fara og finna þig."
"Það væri undir tímanum komið, herra. Vera
má að hann gæti það."
"Þykir þér vænt um hann?" spurði eg.
"Ónei, herra."
"En viltu ekki sýna konunginum hollustu?"
"Jú, herra."
"Þá skaltu segja Jóhanni að hitta þig tvær mílur
vegar frá Zenda annað kveld kl. 10. Þú skalt segja,
að þú verðir stödd þarna þá, og svo fylgi hann þér
heim."
"Ætlið þér að gera honum nokkuð ilt, herra?"
"Nei, ekki ef hann gerir það sem eg skipa honum.
En eg held eg hafi sagt þér meir en nóg, stúlka mín.
Mundu nú eftir, að gera eins og eg hefi beðið þig.
Og eins máttu ekki gleyma því, að láta engan vita að
konungurinn hafi verið hér."
Eg sagði þetta mjög alvarlega, því það er sjaldan
neinn óhagur í því, að konur hafi ofurlítinn beig
af karlmönnum, sem ætla að ná hylli þeirra; en svo
blíðkaði eg hana aftur með því að gefa henni laglega
gjöf. Því næst snæddum við. Og eg fór svo í kápu
mína og að því búnu lagði Fritz á stað út á undan
mér og við riðum á brott.
Klukkan var ekki meir en hálf átta og varla orðið
dimt. Fjöldi fólks var úti á götunum, í ekki stærri
bæ en þetta var. Og við heyrðum, að nóg var um
að tala. Þar eð konungurinn var annars vegar og
hertoginn hins vegar, þá taldi bærinn sig vera orðinn
hjarta Rúritaníu. Við riðum hægt í gegn um bæinn,
en þegar við komum út á bersvæði fórum við að
spretta úr spori.
"Eruð þér að hugsa um að ná í hann Jóhann?"
spurði Fritz.
"Já, og eg held að eg hafi beitt þeirri beitu á
öngulinn, sem dugir. Litla Dalila nær í Samson fyrir
okkur. Það nægir ekki Fritz, þó að enginn kvenmaður
sé á heimilinu, en víst er það samt hyggilegt af
Michael bróður. Það má engin kona vera nær en í
fimtíu mílna fjarlægð, ef duga skal."
"Engin nær en í Streslau, t.a.m." sagði aumingja
Fritz og stundi mæðulega.
Við komum á veginn, sem lá að slotinu, og náðum
brátt heim. Sapt kom þjótandi á móti okkur,
þegar hestatraðkið heyrðist á sandbrautinni.
"Guði sé lof, að þið eruð heilir á hófi!" hrópaði
hann. "Hafið þið séð nokkurn þeirra?"
"Nokkurn hverra?" spurði eg og steig af baki.
Hann tók okkur afsíðis, svo að hestasveinarnir
heyrðu ekki til okkar.
"Vinur minn!" mælti hann, "þér megið ekki fara
í svona leiðangur nema við sjötta mann. Þekkið þér
ekki einn förunauta okkar, hávaxinn mann ungan,
sem heitir Bernenstein?"
Eg þekti hann. Það var gervilegur ungur maður,
á vöxt við mig, og bjartur yfirlitum.
"Hann liggur nú upp í herbergi sínu, með kúluskot
í handleggnum."
"Eftir kveldverð fór hann út að ganga sér til
skemtunar, og fór inn í skóginn, á að gizka eina mílu.
Og þegar hann var kominn þangað, sá hann þrjá
menn þar inni í skógarþykninu, og einn þeirra miðaði
byssu sinni á hann. Hann var vopnlaus og brá því
við og flýði til slotsins. En einn maðurinn skaut á
eftir honum og hitti hann, og það svo að Bernenstein
komst með naumindum hingað, áður hann féll í öngvit.
Sem betur fór, þorðu þeir ekki að elta hann
hingað."
Hann þagnaði í svip og sagði svo:
"Þér megið trúa því, vinur minn, að kúlan var
ætluð yður."
"Það er mjög líklegt," sagði eg, "og þetta er
fyrsta undin, sem Michael bróðir hefir slegið okkur."
"Eg hefði gaman að vita hvor þrenningin þetta
hefir verið." sagði Fritz.
"Jæja. Sapt," sagði eg, "eg fór nú út í kveld og
ekki erindisleysu, eins og þér skuluð fá að heyra síðar.
En eitt er mér fremur öðru hugleikið."
"Hvað er það?" spurði hann.
"Það er það, að eg verðskulda illa þá miklu
sæmd, sem Rúritaníubúar hafa sýnt mér, ef eg skilst
svo við hér, að nokkur sexmenninganna verði á lífi –
og það geri eg ekki, því heiti eg við allar helgar
vættir."
Og Sapt tók í hönd mína því til staðfestingar.
XIII. KAPITULI.
Morguninn eftir að eg strengdi þess heit, að
vinna á sexmenningunum, skipaði eg fyrir um ýmislegt,
og leið þá miklu betur en um langan tíma áður.
Eg hafði nú verk að vinna, og þó að vinna geti ekki
læknað ástaharm manna, lá dregur hún úr honum
samt. Þegar Sapt kom inn fann hann mig því sitjandi
makráðan í hægindastól, og hlýðandi á söng
eins vinar míns. Hann var að syngja fyrir mig ástarsöngva.
Rödd hans var fögur og þýð, svo að brjóst
mitt fyltist angurblíðu við að hlusta á. Þannig stóð á
fyrir mér þegar Rupert Hentzau unga bar að. Hann
hræddist hvorki menn eða djöfla og reið um landeignina
hiklaust, rétt eins og hún hefði verið lystigarður í
Streslau, þó að hann gæti búist við, að þarna lægi
maður í leyni bak við hvert tré til at skjóta hann.
Þegar hann kom heilsaði hann með háðslegu bugti og
krafðist þess, að fá að tala við mig í einrúmi, því að
hann hefði boð til mín frá hertoganum af Streslau.
Eg skipaði öllum öðrum að fara burtu. Þá settist
hann niður hjá mér og sagði:
"Konungurinn virðist vera ástfanginn. Er það
satt?"
"Ekki af lífinu, lávarður minn," sagði eg brosandi.
"Það er heppilegt," svaraði hann. "Við erum
einir hér. Heyrið þér, Rassendyll –"
Eg reis upp í stólnum.
"Hvert ætlið þér." spurði hann.
"Eg var í þann veginn at kalla á einn þjóna
minna til að sækja hestinn yðar, lávarður minn. Ef
þér vitið ekki hvernig ber að ávarpa konunginn, þá
verður bróðir minn að senda annan boðbera."
"Því á að vera að halda þessum skrípaleik áfram?"
spurði hann, og fór að strjúka ryk af stígvélum
sínum með glófanum mjög kæruleysislega.
"Vegna þess að hann er ekki á enda enn þá; en á
meðan hann stendur yfir kýs eg mér nafn það, sem
mér sýnist."
"Látum svo vera. Samt sagði eg þetta í vináttuskyni,
því að þér eruð maður eftir mínu höfði."
"Það getur verið, að heiðvirði minni undanskilinni,"
sagði eg. "En vegna þess að eg held orð mín
við karlmenn og sýni konum tállausa virðingu, tel eg
mér slíkt til gildis, lávarður minn."
Hann skotraði til mín augunum og reiðisvipur
var á honum.
"Er móðir yðar dáin?" spurði eg.
"Já, hún er dáin."
"Hún má þakka sínum sæla fyrir það," sagði eg
og heyrði að hann bölvaði mér í hljóði. "Jæja, hvaða
boð eruð þér með?"
Eg hafði komið við kaun hans, því að það var alkunnugt
að hann hafði verið móður sinni til mestu
hugraunar og hafði státað með fylgikonu sína á
heimili hennar. Það fór nú af honum mesti reigingurinn
í svipinn.
"Hertoginn býður yður meir en eg mundi hafa
gert," tautaði hann. "Eg stakk upp á að láta yður
lenda í snörunni, herra konungur. En hann býður yður
fylgd í fullum griðum til landamæranna og eina
miljón króna."
"Eg kýs heldur tilboð yðar, lávarður minn, ef eg
þarf um nokkuð að velja."
"Þér neitið þá"
"Já. auðvitað."
"Eg sagði Michael, að þér munduð gera það,"
sagði þorparinn, og brosti nú einstaklega ánægður,
því að nú var hann kominn í gott skap aftur. "Hérna
milli okkar sagt," mælti hann enn fremur, "þá getur
Michael ekki getið heiðvirðum manni nærri."
Eg fór að hlæja.
"En getið þér það?"
"Já, eg get það," svaraði hann. "Jæja, jæja, þér
ætlið að kjósa snöruna."
"Mér þykir fyrir að þér lifið ekki til að sjá það,"
sagði eg.
"Hefir Yðar Hátign sýnt mér þá virðingu, að
varpa ónáð yðar á mig?"
"Eg vildi samt gjarnan að þér hefðuð orðið fáeinum
árum eldri."
Hann stóð upp, og eg líka. Svo sagði hann við
mig brosandi:
"Drottinn gefur árafjöldann, en djöfullinn ávöxtinn,"
svaraði hann hlæjandi. "Eg skal sjá um mig."
"Hvernig líður fanganum ykkar?" spurði eg.
"Kon –"
"Fanganum ykkar."
"Eg gleymdi beiðni yðar, herra konungur. Hann
er lifandi."
"En hvernig líður prinzessunni fögru? Eg þori
að ábyrgjast að Elphbergur sá, sem næst verður borinn
í heiminn, verður rauðhærður, þó að Michael
verði kallaður faðir hans."
Eg stökk að honum og kleip utan um höndina á
honum.
Hann þokaðist ekki úr sporum, en óskammfeilið
háðbros lék honum um varir.
Atburður sá, sem næst gerðist, bar vott um svo
mikla ofdirfsku, að eg hefi aldrei vitað dæmi til annars
eins. Vinir mínir voru svo sem þrjátíu skref frá
mér. Rúpert kallaði til hestasveins og bað hann að
koma með hest sinn, og fékk piltinum svo krónu.
Hesturinn var rétt hjá okkur. Eg stóð upp og átti
mér einskis ills von. Rúpert lét sem hann ætlaði að
stíga á bak, en svo vatt hann sér alt í einu að mér,
studdi vinstri hendi á beltisstað, rétti að mér hægri
höndina og sagði:
"Hér er höndin."
Eg hneigði mig og rétti höndina aftur fyrir bakið,
eins og hann hafði búist við. Þá sá eg blika á lítinn
rýting, og með leifturhraða lagði hann til mín
með vinstri hendinni. Lagið kom í öxlina á mér. Ef
eg hefði ekki snarast undan, mundi hann hafa hitt
mig í hjartastað. Eg rak upp hljóð og hopaði undan.
En hann sveiflaði sér á bak án þess að stíga í ístað og
hleypti á brott, sem kólfi væri skotið. En ópin og
skammbyssuskotin, sem eftir honum voru send, unnu
honum engan geig. Eg hné niður í hægindastólinn.
Blóðið fossaði úr sárinu, og eg varð að horfa upp á
að þrællinn slapp óskaddur. Vinir mínir fylktu sér
utan um mig, og svo leið yfir mig.
Eg býst við, að eg hafi verið borinn inn í rúm
og hafi legið þar meðvitundarlaus, eða hálfmeðvitundarlaus
í margar klukkustundir. Eg hélt það
vegna þess að nótt var komin, þegar eg vaknaði með
fullu ráði og fann Fritz hjá mér.
Eg var mjög þreyttur og máttfarinn, en hann
bað mig að vera hughraustan, því að sár mitt mundi
skjótt gróa. Líka sagði hann mér, að þó að þetta
hefði nú tekist slysalega til, þá hefði þó hepnast að
ná í Jóhann ráðsmann. Hann hefði fallið í snöruna,
sem fyrir hann hefði verið lögð, og væri nú búið að
flytja hann heim til okkar.
"En það sem undarlegast er," mælti Fritz. "er
það, að helzt lítur út fyrir að hann sé ekkert óánægður
yfir að hann lenti hingað. Það lítur út fyrir að
hann hafi grun um, að þegar Michael sé búinn að
koma fram fyrirætlun sinni, þá muni ekki mikið bjóðandi
í líf þeirra, er sjónarvottar voru að því, hvernig
að því var farið. Vitanlega eru sexmenningarnir þar
undanskildir."
Þetta benti á hygni hjá fanganum, er gaf mér
góðar vonir. Eg skipaði að leiða hann fyrir mig undir
eins. Sapt kom með hann, og lét hann setjast á
stól hjá rúminu. Hann var ygldur á svip og hræddur.
En satt að segja vorum við alls ekki orðnir óhræddir
um okkur eftir tilræði Rúperts unga. Og þó að fanginn
hefði þokað sér sem lengst frá ægilegu sexhleypunni,
sem Sapt hélt á, þá var Sapt ekki óannara um
að halda honum sem lengst frá mér. En reyndar var
hann ekkert hættulegur, því að hendur hans voru
bundnar, en slíkt gekk ekki nærri mér.
Það er óþarfi fyrir mig að fjölyrða hér um
griðaboðin og öll launin, sem við hétum manninum,
og var það alt vel og heiðarlega efnt, svo að hann lifir
nú í "vellystingum praktuglega" (en eg má þó vitanlega
ekki segja hvar hann er); við vorum líka heldur
rífari á stykkjunum við hann vegna þess, að hann
var kjarklítill fremur en hann væri vondur maður, og
það, sem hann hafði gert í þessu máli, hafði hann
meira gert af ótta fyrir hertoganum og bróður sínum
Max, heldur en fyrir þá sök að honum félli vel það,
sem gerst hafði. En hann hafði talið þeim öllum trú
um hollustu af minni hendi; og þó að hann hefði aldrei
verið staddur á leyndarráðsfundum þeirra, þá var
samt auðgert fyrir hann að skýra okkur frá öllum
þrælsbrögðum þeirra, sökum þess hve kunnugur hann
var atferli þeirra og kastalanum. Hér á eftir er frásaga
hans í fám orðum:
Undir kastalanum neðan við jafnsléttu voru tvö
lítil herbergi, höggvin út í klettinn og lágu steintröppur
niður í þau frá enda vindubrúarinnar. Á ytra herberginu
voru tveir gluggar, en þar var samt alt af látið
loga kertaljós. Á herberginu, sem lá innar af, var
að eins einn ferhyrndur gluggi, er vissi út að sýkinu.
Í ytra herberginu lágu dag og nótt þrír sexmenninganna,
og hafði hertoginn skipað svo fyrir að þessir
þrír menn skyldu verja dyrnar á því, ef áhlaup væri
gert, svo lengi, sem þeim væri mögulegt, án þess þó
að stofna sjálfum sér í mikla lífshættu. En undir
eins og þeir sæju að þeir hrykkju ekki við til þess, þá
átti Rúpert Hentzau eða Detchard (því að annar hvor
þeirra var þar alt af) láta félaga sína tvo verja dyrnar
meðan þeir gætu, en fara inn í innra herbergið, og
drepa konunginn umsvifalaust, því að hann var þar,
og vel með hann farið. En hann var vopnlaus, og
handleggirnir á honum bundnir með járnfestum, svo
rammlega, að hann gat ekki þokað olnbogunum til
nema svo sem þrjá þumlunga. Væri því ráðist á ytri
dyrnar, þá yrði búið að drepa konunginn áður en
komist yrði inn um þær. En hvað átti að verða af
líkinu? Hlaut það ekki að ljósta upp glæpnum?
"Nei, herra," sagði Jóhann, "hertoginn hefir
hugsað fyrir því. Meðan mennirnir tveir verja fremra
herbergið, þá opnar sá þriðji, sem drepið hefir konunginn,
stengurnar fyrir ferhyrnta glugganum (þær
eru á hjörum). Engin birta kemst samt inn um gluggann,
því að áfastur við hann er annar endinn á víðri
leirpípu. Sú pípa er nægilega víð um sig til þess að
maður getur runnið gegn um hana, og hinn endinn á
henni liggur út í sýkið og nemur rétt við yfirborð
vatnsins, svo nákvæmlega, að ekkert bil verður séð
milli hans og þess. Þegar búið er að drepa konunginn,
þá bindur morðinginn eitthvað þungt við fæturna
á líkinu. Síðan dregur hann það að glugganum og
lyftir því upp með hjóltaug (því að Detchard hefir
séð þar fyrir þess kyns útbúnaði ef þyngslin yrðu of
mikil annars), þangað til það er komið upp á móts við
pípuendann. Því næst ýtir hann fótunum inn á undan
og rennir líkinu út um pípuna. Það fellur hljóðlaust
og skvamplaust í vatnið og sekkur til botns í
sýkið. Sýkið er hér um bil tuttugu fet á dýpt þar.
Þegar þetta hefir verið sýslað hrópar morðinginn
hátt: "Alt í góðu lagi!" og rennir sér sjálfur niður
eftir pípunni. Þá hlaupa félagar hans tveir inn í
innra herbergið og hlaða fyrir hurðina, ef þeim er
mögulegt, og áhlaupið er ekki því snarpara og renna
sér síðan út um pípuna og út í sýkið. Og þó að konunginum
skjóti ekki upp aftur, þá skýtur þeim upp
og þeir synda yfir fyrir kastalann, en þar hefir verið
svo í garðinn búið, að menn bíða þeirra með reipi, til
að draga þá upp, og hesta. Og ef kastalamenn verða
undir, þá slæst hertoginn í för með þeim og forðar sér
með því að ríða undan; en ef alt fer vel fyrir þeim,
snúa mennirnir til kastalans og ná óvinum sínum þar
í gildru. Þetta eru fyrirætlanir hertogans til að losa
sig við bróður hans, ef á þarf að halda. En til þess
á ekki að grípa nema í brýnustu nauðsyn; eins og þér
vitið, hefir hertoginn ekki í hyggju að drepa bróður
sinn, ef hann getur komist hjá því, fyr en búið er að
ráða yður af dögum. Nú hefi eg sagt yður sannleikann,
herra minn, og eg kalla guð til vitnis um alt sem
eg hefi sagt er satt, og nú treysti eg yður að vernda
mig fyrir hefnd Michaels hertoga, eftir að hann hefir
komist að því, sem eg hefi nú sagt, þá kysi eg um
fram alt skjótan dauðdaga, en á því á eg ekki kost,
ef hann má ráða!"
Maðurinn sagði sögu sína ekki sem greinilegast,
en við komumst að öllu, sem við ætluðum okkur, með
spurningum. Hann hafði að eins sagt frá fyrirætlunum
viðvíkjandi því, ef skyndilegt áhlaup yrði gert.
En ef grunur vaknaði og mikill mannfjöldi sækti að,
svo sem ef eg, konungurinn, gerði atlögu með herliði,
þá átti engri vörn að halda uppi. Þá átti að myrða
konunginn í kyrrþey og renna honum út um pípuna.
En nú kemur slóttugasta bragðið. Þegar búið var að
koma konunginum frá, átti einn sexmenninganna að
ganga í stað hans í fangelsið, og heimta lausn hástöfum,
þegar farið yrði að leita í herberginu. En þegar
Michael yrði spurður um þetta, ætlaði hann að játa að
hafa sett manninn í fangelsi, og telja þá orsökina, að
hann hefði móðgað sig með því að draga sig eftir
frúnni í kastalanum (það var Antoinette Mauban).
En þar sem hann væri hæstráðandi í Zenda, hefði
hann þózt eiga með að hegna honum með þessu. Hins
vegar væri hann nú fús á að láta manninn lausan, með
því að hann hefði fengið maklega hefnd, með fram
líka til þess að kvisið félli niður um að fanga væri
haldið í kastalanum. En það hefði komið á stað leit
þessari. Þegar leitarmenn fengju þessar viðtökur,
var búist við að þeim félli allur ketill í eld, og þeir
mundu hverfa aftur, og Michael fengi þá nægan tíma
til að ganga betur frá líkinu af konunginum.
Við horfðum hver á annan, Sapt, Fritz og eg,
öldungis forviða yfir þessum hryllilega svikavef, og
slægvizkulegu grimd. Hvort sem eg færi með friði
eða ófriði, í broddi herfylkingar eða gerði leynilegt
áhlaup, mundi konungurinn verða myrtur áður en eg
kæmist nálægt honum. Yrði Michael mér yfirsterkari,
þá yrði öllu lokið. En þó að eg bæri hærri skjöld átti
eg samt engan kost á að hegna honum. Mér var ómögulegt
að sanna sekt hans, nema sekt mín kæmi í
ljós um leið. En ef eg aftur á móti héldi áfram að
vera konungur (eg fékk hjartslátt af að hugsa til
þess), þá varð tíminn að skera úr úrslitum deilu okkar.
Hann hafði komið því svo fyrir, að mögulegt var
að hann ætti upphefð í vændum, en ómögulega niðurlæging.
Í versta lagi, þá stæði hann í sömu sporum
og hann stóð, áður en eg varð á vegi hans, – þannig,
að einn maður bægði honum frá hásætinu, og sá maður
var aðskotadýr. En ef sem bezt færi fyrir honum,
þá yrði hann einvaldur. Eg hafði haldið í fyrstu, að
Michael svarti léti vini sína eina um baráttuna, en nú
sá eg að ráðin í samsærinu voru frá honum, þó að þeir
beittu vopnunum.
"Veit konungurinn þetta?" spurði eg.
"Við bróðir minn," svaraði Jóhann, "settum upp
pípuna eftir skipun Hentzau lávarðar. Hann var
þann daginn á verði, og konungur spurði lávarðinn
til hvers þetta væri gert. En lávarðurinn rak þá upp
kæruleysishlátur, eins og hann gerir stundum, og
sagði: "Þetta er ný útgáfa af "stiganum hans Jakobs",
sem menn ganga eftir milli himins og jarðar, eins og
þér hafið sjálfsagt lesið um. Okkur fanst það ekki
sæma, að Yðar Hátign færi almanna leið, ef þér
skylduð verða að leggja á stað héðan á annað borð.
Þess vegna höfum við lagt einkavegs ómynd handa yður,
svo að skríllinn fái ekki færi á að góna á yður á
leiðinni. Þetta er ástæðan til þess, að við létum setja
þessa pípu þarna". Og svo fór hann að hlæja og
bugtaði sig í ákafa, og bað konunginn að leyfa sér að
hella á glas hans, því að konungurinn sat að snæðingi.
En þó að konungurinn sé kjarkmaður, eins og þeir
frændur fleiri, þá skifti hann litum, og starði ýmist á
pípuna eða mannhundinn, sem var að háða hann. Eg
segi yður það satt, herra minn," sagði manngarmurinn,
"það er síður en svo að manni sé hægt að sofa
rólega í kastalanum í Zenda, því að þar er hver um
sig jafn reiðubúinn að drepa mann, eins og að spila
einn hring í spilum. Og Rúpert lávarði mínum mundi
þykja enn meiri dægrastytting í hinu fyrnefnda, eða
þá að óvirða konu, því að honum er það títt."
Hér þagnaði maðurinn, og eg skipaði Fritz að
fara burt með hann og gæta hans vandlega; um leið
og hann var af fara sagði eg:
"Ef einhver spyr þig hvort þú vitir til þess, að
fangi sé í Zenda, þá skalt þú kveða já við því. En ef
þú verður spurður hver fanginn sé, þá skaltu segja,
að þú vitir það ekki. Því öll loforð mín um vernd
þér til handa koma þér að engu haldi, ef nokkur
maður fær að vita það, hver fanginn í Zenda er. Eg
drep þig eins og hund, ef þú ymprar nokkra vitund
á því hér."
Þegar hann var farinn, leit eg til Sapts.
"Þetta er erfitt viðfangs," sagði eg.
"Svo erfitt," svaraði hann og hristi gráhærða
höfuðið, "að eg býst helzt við því að þér verðið Rúritaníukonungur
um þetta leyti að ári eins og þér eruð
nú!" Hann endaði setninguna með því að bölva
Michael fyrir slægðina.
Eg hallaði mér aftur á bak á koddann.
"Mér sýnist, að það geti að eins með tvennu móti
orðið, að konungurinn náist lifandi á brott frá Zenda.
Og annar vegurinn til þess er að fylgismenn hertogans
svíki hann."
"Yður er óhætt að reiða yður á, að til Þess kemur
aldrei," sagði Sapt.
"Eg býst varla við því," svaraði eg, "því að
hinn vegurinn, sem eg ætlaði að minnast á, er að teikn
verði af himni til að bjarga honum!"
XIV. KAPITULI.
Blessuðum Rúritaníulýðnum hefði víst heldur
en ekki brugðið í brún ef uppskátt hefði orðið hvað
við vorum að tala um. Það var látið heita svo, að
eg hefði særst hættulega af spjótskoti, sem eg hefði
orðið fyrir af slysi við gamanleik. Eg sá um, að
blöðin væru látin flytja það að eg væri þungt haldinn,
en það vakti meir en litla athygli og leiddi þrent af
því. Í fyrsta lagi móðgaði eg helztu læknana í Streslau
mjög með því, að neita því að nokkur þeirra fengi
að stunda mig. Það var eingöngu falið ungum lækni,
vini Fritz, því að honum gátum við treyst fullkomlega.
Í öðru lagi fékk eg orð frá Strakenz marskálki,
og lét hann þess getið, að fyrirskipanir hans
virtust engu meiri verkanir hafa en mínar, og að Flavía
prinzessa væri að leggja á stað til Tarlenheimslotsins,
að sér óviljugum (Þetta voru fréttir, sem
fengu mér bæði gleði og metnaðar). Og í þriðja lagi
fullvissaðist bróðir minn, hertoginn af Streslau um
það af fréttunum, þó að honum væri kunnugt um orsök
sjúkdóms míns, að eg væri ófær um að hafast
nokkuð að, sem stæði, og að líf mitt væri í verulegri
hættu. Eg fékk vitneskju um þetta hjá Jóhanni, því
að eg neyddist til að treysta honum og senda hann
aftur til Zenda. En þar hafði Rúpert Hentzau látið
húðstrýkja hann fyrir það, að hann skyldi hafa vogað
sér að saurga siðgæðisorðstír þeirra Zendabúa með
því að vera heila nótt í brott frá kastalanum í ástabralli.
Jóhanni gramdist í meira lagi, að Rúpert
skyldi bjóða sér þetta, og það að hertoginn skyldi vera
samþykkur þessu varð til þess, að ráðsmaðurinn
hændist meir að mér fyrir það en öll loforðin sem eg
hafði gefið honum.
Eg ætla ekki að vera langorður um komu Flavíu.
Enn sé eg í anda gleðisvipinn hennar, þegar hún
hitti mig á fótum vel frískan, í stað þess að hún hafði
búist við, að eg lægi dauðvona í rúminu. Sú ástljúfa
töframynd mun aldrei líða mér úr minni; né
heldur blíðlegar ásakanir hennar um að eg hefði ekki
treyst henni, og verður því að virða mér til vorkunnar
þó að eg færi eins að því að þagga þær niður, eins
og eg fór. Sannleikurinn var sá, að það að sjá hana
einu sinni enn fanst mér eins og að eg geri mér í hugarlund
að forsmekkur himnaríkis sælu mundi vera
fordæmdri sál, og því ljúfari sem dómurinn er eftir
fylgdi var vísari og óhagganlegri. Og eg fagnaði
yfir því að geta nú dvalið hjá henni tvo heila daga.
Og að þeim tveim dögum liðnum þá byrjuðu veiðarnar,
sem hertoginn af Streslau hafði komið af stað.
Atlagan var nú í nánd. Við Sapt höfðum borið
ítarlega saman ráð okkar, og höfðum orðið ásáttir um
að freista hennar; og við höfðum staðfezt í þeim ásetningi
við fréttir þær sem Jóhann hafði fært okkur
um að konungurinn væri orðinn skinhoraður, fölur og
veikur, og heilsu hans færi síhnignandi í því stranga
varðhaldi er hann sæti. En hvaða manni sem er,
hvort heldur konungi eða öðrum, er eins gott að
deyja skyndilega, fyrir kúlu eða sverði, svo sem göfugum
manni sæmir, og að dragast upp til dauða í fúlum
kjallara! Frá því sjónarmiði var það sjálfsagt,
að grípa til skjótra úrræða. Mér fanst það að minsta
kosti öldungis óhjákvæmilegt. Strakenez lagði fast
að mér að hraða brúðkaupi mínu. Hann sýndi mér
fram á hve afarnauðsynlegt það væri, og ást mín talaði
sama máli svo fastlega, að eg óttaðist að eg stæðist
slíkt ekki lengi. Eg ímynda mér samt, að eg hefði
aldrei kvænst Flavíu þarna; en eg hefði kunnað að
flýja, og flótti minn hefði komið öllu fyrir kattarnef.
Og – eg er enginn dýrðlingur (spyrjið mágkonu mína,
blessunina) – það hefði kunnað að koma eitthvað enn
verra fyrir.
Það er líklegast einsdæmi í sögu nokkurrar þjóðar,
að bróðir konungsins og staðgöngumaður konungs
berjist í kyrþey um líf konungsins og sjálfan hann,
þegar friður er sýnilega í landinu, og það í grend við
rólegan bæ og óeirðalausan. En einmitt þvílík barátta
stóð nú milli mín og hertogans. Þegar eg hugsa
aftur til þess tíma finst mér sem eg muni hafa verið
að hálfu leyti frávita. Sapt hefir sagt mér, að eg hafi
engin andmæli þolað og einkis ráðum viljað hlíta. Og
hafi nokkur Rúritaníukonungur verið harðstjóri, þá
var eg það í þá daga. Eg sá ekkert sem létt gæti eða
fegrað æfi mína, hvert sem eg horfði; og því fór eg
jafn-kæruleysislega með líf mitt, eins og þegar maður
vingsar gömlum gatslitnum hanska í hendinni. Fyrst
framan af reyndu vinir mínir að gæta mín vandlega,
forða mér við grandi, og telja mig af því að stofna
mér í háska, en þegar þeir sáu hve skeytingarlaus eg
var, þá komust þeir á þá skoðun – hvort sem þeir
hafa vitað hversu ástatt var fyrir mér eða ekki –, að
forlögin stýrðu gerðum mínum, og að réttast væri að
láta mig sjálfráðan í viðureign minni við Michael.
Að áliðnu kveldi daginn eftir stóð eg upp frá
borðinu, þar sem Flavía sat við hlið mér, og fylgdi
henni til herbergja hennar. Þar kysti eg á hönd hennar
og óskaði henni góðra drauma og ánægjulegra ókominna
daga. Því næst hafði eg fataskifti og fór
út. Sapt og Fritz biðu eftir mér við fimta mann og
reiðskjóta. Sapt reiddi kaðallykkju mikla og allir
voru þeir vel vopnaðir. Eg hafði með mér langan
hníf og digran staf. Við fórum nefsneiðing frá borginni,
og að einni klukkustund liðinni vorum við farnir
að halda upp hæðina er lá upp að kastalanum í Zenda.
Nóttin var dimm og veður hvast. Regnið og stormurinn
skall á okkur þegar við fórum að fara upp hæðina,
og hvein og söng í stóru trjánum. Við skipuðum
vinum okkar fimm að vera eftir í þykkum skógarbuska,
hér um bil fjórðung mílu frá kastalanum, og
bíða okkar þar með hestana. Sapt hafði hljóðpípu á
sér, og þeim var auðgert að komast til okkar á svipstundu,
ef hættu bæri að höndum. En við höfðum í
engri lent enn sem komið var. Eg vonaðist til, að
Michael mundi vera heldur óvarari um sig en vant
var, vegna þess að hann taldi víst að eg væri fárveikur
í rúminu. En hvað sem því leið, þá komumst við
samt upp á hæðarbrúnina án þess nokkuð kæmi fyrir,
og að sýkisbarminum þar sem það greinir sundur
gamla kastalann og hinn nýja. Þar stóð tré á bakkabrúninni.
Sapt fór að binda kaðalinn hljótt og rammlega
utan um það. Eg smokkaði mér úr stígvélunum,
saup á vínflösku, hagræddi hníf mínum í skeiðunum
og tók stafinn í munninn. Því næst kvaddi eg
vini mína með handabandi, skeytti ekkert um bænarsvipinn,
sem var á Fritz um að eg skyldi fara varlega,
en tók utan um kaðalinn. Eg ætlaði að fara að skoða
stigann hans Jakobs.
Eg lét sígast hljóðlega ofan í vatnið. Þó að ofsaveður
væri um nóttina hafði heitt verið um daginn,
svo að ekki var kalt í vatninu. Eg greip sundtökin og
fór að synda umhverfis rammgeru veggina, er teygðust
upp úr vatninu andspænis mér. Eg gat ekki séð
fram undan mér nema svo sem einn eða tvo faðma.
Eg hafði því góðar vonir um, að ekki mundi sjást til
mín, þar sem eg þokaðist áfram með hægð með fram
gráleitum mosavöxnum steinveggjunum. Eg sá ljós í
gluggum á nýja hluta kastalans hinum megin, og
heyrði öðru hvoru hlátur og sköll þaðan. Eg þóttist
geta þekt þar rödd Ruperts Hentzau. Hún var svo
hvell og ímyndaði eg mér að hann væri þrútinn af
drykkju. Eg stanzaði á sundinu til að átta mig á því,
sem eg átti fyrir höndum að gera. Ef frásaga Jóhanns
var rétt, þá hlaut eg nú að eiga skammt eftir
til gluggans. Eg hélt svo áfram og fór mjög varlega.
Í myrkrinu grilti eg í eitthvað fram undan mér. Það
var pípan, sem lá í sveig út úr glugganum og ofan að
vatninu. Eg sá hér um bil tvö fet af henni; hún var
vel víð, á við tvo menn á gildleik. Eg var rétt kominn
að því að synda að henni þegar eg varð nokkurs annars
var, er mér varð í meira lagi hverft við. Eg sá á
hnífil á bát koma upp hinum megin við pípuna; eg
hlustaði og heyrði eins og maður hefði fært sig til
í bátnum. Hvaða maður var það, sem gætti uppgötvunar
Michaels? Var hann vakandi eða sofandi? Eg
þreifaði eftir hnífnum hvort hann væri tiltækur, og
tróð marvaðann. Þá varð eg þess var að eg náði
niðri. Undirstaðan undir kastalanum náði eitthvað
fimtán þumlunga út fyrir veggina og eg stóð á þeirri
brún og tók vatnið mér þá undir hendur. Þaðan starði
eg fast í myrkrinu í gegn um opið, sem var milli pípubugðunnar
og vatnsyfirborðsins. Maður var í bátnum.
Hjá honum lá riffill. Eg sá blika á hlaupið.
Þetta var varðmaðurinn! Hann sat mjög rólegur. Eg
hlustaði. Hann dró mjög þungt andann, reglulega og
einhljóma. Það var enginn vafi á, að hann var sofandi.
Eg mjakaði mér áfram eftir undirstöðubrúninni
undir pípuna þangað til andlitið á mér var ekki
meira en tvö fet frá andlitinu á honum. Eg sá að það
var risavaxinn maður. Það var Max Holf bróðir Jóhanns.
Eg laumaðist með höndina ofan að beltinu og
dró hnífinn úr skeiðum. Mér er ekki eins lítið gefið
um að hugsa til neins verks sem eg hefi unnið á æfinni,
eins og þessa, og úr því get eg ekki skorið, hvort
það var fremur karlmenskuverk eða sviksemdar. Eg
sagði við sjálfan mig: "Líf konungsins er í veði, og
hér er verið að berjast um það." Eg reis upp undan
pípunni og hélt mér við bátinn, er lá þarna við stjóra.
Eg hélt niðri í mér andanum, lyfti upp handleggnum
og miðaði hnífnum. Risavaxni maðurinn hreyfði sig.
Hann opnaði augun, og glenti þau upp afskaplega.
Hann starði á mig dauðhræddur og greip til riffils
síns. Eg rak hann í gegn. En frá bakkanum andspænis
heyrðist kveða við margraddaður ástarsöngur.
Eg skildi við hann þar sem hann lá eins og óásjáleg
hrúga og sneri að "stiga Jakobs". Eg hafði
nauman tíma. Verið gat, að varðtími manns þessa
væri á enda runninn og annar kæmi til að taka við af
honum. Eg hallaði mér að pípunni og athugaði hana
nákvæmlega alt frá vatnsyfirborði upp að efri enda er
virtist liggja inn í steinvegginn. Hún var stráheil.
Sprunga sást hvergi á henni. Eg fór á kné og athugaði
neðri hliðina. Þá gat eg ekki varist þess að draga
títt andann, því neðan vert við pípuna, þar sem hún
lá inn í vegginn, sá eg ofurlitla ljósglætu! Það ljós
hlaut að koma frá fangaklefa konungsins! Eg ýtti
öxlunum upp undir pípuna til að reyna hve traust hún
væri. Rifan víkkaði ofurlitla ögn, og eg hætti þá
strax að þrýsta á pípuna. Eg hafði komist að raun
um, að hún var laus að neðanverðu við steinvegginn.
Þá heyrði eg að sagt var með hörkulegri og
hvellri röddu:
"Jæja, herra konungur, ef þér hafið fengið nóg
af samverunni við mig í bráðina, þá ætla eg að lofa
yður að fara að hvíla yður, en fyrst verð eg að tylla
þessu litla djásni."
Þetta var Detchard! Eg heyrði það strax á
enskukeimnum á áherzlunum.
"Langar yður til að biðja nokkurs, herra konungur,
áður við skiljum?"
Næst heyrði eg að konungurinn talaði. Eg þekti
rödd hans, þó hún væri veik og hljómlítil – öldungis
óáþekk hvellu kátínu-hrópunum, sem eg hafði heyrt
til hans í skógarrjóðrunum.
"Biðjið bróður minn," sagði konungurinn, "að
drepa mig. Eg dregst hér upp til dauða."
"Hertogann langar ekkert til að þér deyið, herra
konungur – ekki strax," hreytti Detchard út úr sér.
"Þegar hann ætlar yður að deyja, þá er yður óhætt
að leggja á stað til paradísar."
Konungur svaraði: "Látum svo vera! Og nú
ætla eg að biðja yður að fara frá mér, ef það kemur
ekki í bága við skipanir, sem þér hafið fengið."
"Eg vona að yður dreymi um paradís!" sagði
þorparinn.
Svo hvarf ljósið. Eg heyrði að dyrunum var lokað
og rétt á eftir að konungurinn var að gráta. Hann
vissi ekki betur en hann væri einn. Hver dirfist að
draga dár að honum fyrir þetta?
Eg reyndi ekki að tala til hans. Eg þorði ekki
að eiga það á hættu, að hann kynni að reka upp óp af
undrun. Þá nótt var einskis frekar að freista, og nú var
ekkert annað fyrir mig að gera, en að komast til baka
aftur óskaddur, og koma undan líkinu af dauða manninum.
Ekki dugði að skilja það eftir þar sem það
var. Eg leysti bátinn og steig upp í hann. Veðrið var
orðið ofsahvast, og lítil hætta á því að áratök heyrðust.
Eg reri því skyndilega yfir þangað, sem vinir
mínir biðu mín. Eg var rétt kominn þangað, þegar
eg heyrði blístrað lágt á eftir mér.
"Halló, Max!" heyrði eg svo kallað.
Eg kallaði til Sapts í lágum hljóðum. Kaðlinum
var fleygt niður og eg batt honum utan um líkið og
fór svo upp eftir honum sjálfur.
"Gefðu félögum okkar merki að koma," hvíslaði
eg," og dragðu upp kaðalinn. Engin orð nú."
Þeir drógu upp líkið. Rétt þegar búið var að
því komu þrír menn ríðandi frá framhlið kastalans.
Við sáum þá, en af því að við vorum gangandi, urðu
þeir ekki varir við okkur. En við heyrðum að félagar
okkar komu og fóru mikinn.
"Þetta er mikið bölvað niðamyrkur!" heyrðist
hrópað hvelt mjög.
Það var Rúpert ungi. Á næsta augnabliki heyrðist
skot gella við. Félagar okkar höfðu hitt þá. Eg
rauk á stað til mótsins og Sapt og Fritz á eftir mér.
"Höggvið, höggvið!" hrópaði Rúpert ungi, og óp
er á eftir fylgdi bar vott um að hann væri enginn
eftirbátur hinna í því.
"Það er úti um mig, Rúpert," sagði einhver.
"Þeir eru þrír um einn. Bjargaðu sjálfum þér!"
Eg hélt áfram að hlaupa með stafinn í hendinni.
Þá sá eg alt í einu hest koma á móti mér. Maður sat
á honum og beygði sig fram á makkann.
"Eru þeir búnir að drepa þig líka, kafteinn?"
hrópaði hann.
Ekkert svar. Eg stökk framan að hestinum. Það
var Rúpert Hentzau.
"Loksins!" hrópaði eg.
Því að svo sýndist, sem við hefðum ráð hans í
hendi okkar. Förunautar mínir voru rétt á hælunum
á honum. Sapt og Fritz komu hlaupandi á eftir mér.
Eg var kominn spottakorn á undan þeim, en ef þeir
kæmust nógu nærri honum, þá varð hann að gefast
upp eða láta lífið.
"Loksins!" hrópaði eg aftur. "Það er leikarinn!"
hrópaði hann og hjó til mín. Höggið kom á staf minn
og sverðið sneið hann sundur. Og með því að flestir
kjósa firðar líf fremur en dauða, þá veik eg mér undan
högginu og (eg skammast mín ekkert fyrir það)
flýði sem fætur toguðu. Það var eins og djöfullinn
hefði farið í Rúpert Hentzau. Hann rak sporana í
síðurnar á hesti sínum, og þegar eg sneri mér við til
að sjá hvað af honum yrði, sá eg hann hleypa á
harða spretti beint á sýkið og út í það, en skotin frá
félögum okkar dundu haglþétt umhverfis hann um
leið. Ef ofurlítil tunglskinsglæta hefði verið, mundum
við hafa getað sáldskotið hann, en vegna myrkursins
tókst honum að komast fyrir hornið á kastalanum
og þar hvarf hann.
"Djöfullinn hafi hann!" tautaði Sapt.
"Því fer miður," sagði eg, "að hann skuli vera
illmenni. Hverjum höfum við náð?"
Það voru þeir Lauengram og Krafstein. Þeir
lágu þar dauðir og stirðnaðir. Og vegna þess að nú
var engin þörf framar á neinni launung, fleygðum við
þeim og Max í sýkið og riðum síðan í einum hópi niður
hæðina. En mitt í hópnum fluttum við fjögur lík.
Lík fjögra hraustra drengja. Þannig héldum við
heimleiðis í þungu skapi yfir dauða vina okkar, órólegir
konungsins vegna, og sárir yfir því að Rúpert
ungi hafði enn á ný fremur borið hærra hlut en hitt í
viðskiftunum.
Eg var hryggur og reiður með sjálfum mér yfir
því að eg hafði engan mann drepið í heiðarlegum bardaga,
en að eins vegið einn riddara sofandi. Og það
bætti ekki skap mitt að heyra það, að Rúpert skyldi
kalla mig leikara.
XV. KAPITULI.
Það er sitt hvað að vera í Rúritaníu eða á Englandi.
Annars hefði deilan milli Michaels hertoga og
mín ekki getað staðið svona, jafnviðburðarík og hún
var, án þess að almenningur hefði orðið var við hana.
Einvíg voru tíð þar meðal æðri stéttar manna, og
einkamáladeilur milli stórmennanna héldu við þessari
fornu tízku meðal vina Þeirra og undirmanna. Samt
sem áður fóru kviksögur að berast, eftir að atburðirnir
síðasttöldu gerðust, þess eðlis að eg hugði nauðsyn
til bera að taka í taumana. Það var ómögulegt
að dylja dauða vina okkar fyrir námennum þeirra.
Eg gaf því út stranga skipun, þess efnis að fyrirbjóða
einvígi, nema í allra alvarlegustu málum, og nýmælið
bygði eg á því að einvígin væru farin að verða svo
tíð að fram úr hófi keyrði. (Kanzlarinn samdi þetta
lagafyrirmæli fyrir mig og gerði það snildarlega).
Eg sendi Michael opinberlega laglega afsökun, og
hann svaraði mér aftur hlýlega og kurteislega; því að
um þetta eitt vorum við sammála – og það mátti sín
meir en öll óvináttan og kom einskonar nauðungarsamræmi
á athafnir okkar. Við vorum báðir á eitt sáttir
um það, að við gætum ekki opinberlega gengið í berhögg
hver við annan.
Hann var "leikari" ekki síður en eg, og vegna
þess að við hötuðum hvor annan, vorum við samtaka
í því at dylja almenning hins rétta. En nú vildi svo
óheppilega til, að þessi leynd hafði óhjákvæmilegan
drátt í för með sér. Konungurinn kunni að deyja
fangelsinu, eða verða tekinn af lífi einhvern veginn,
meðan á þessu stóð og eg gat ekki komið í veg fyrir
það. Eg varð að gera vopnahlé um stund og eina
huggun mín var það að Flavía lýsti gleði sinni yfir
því við mig, að eg skyldi hafa gefið út skipun um
takmörkun einvíga, og þegar eg sagði, að velvild
hennar gleddi mig, bað hún mig, ef eg metti velvild
hennar að nokkru, að sjá um að engum yrði leyft að
heyja einvígi framar í landinu.
"Við sjáum nú til þegar við erum gift," sagði eg
brosandi.
Sá einkennilegi árangur varð af vopnahlénu, og
leyndinni sem það stafaði af, að borgin Zenda varð á
daginn nokkurs konar "temprað belti", þar sem báðir
flokkarnir gátu farið leiðar sinnar hættulaust. Að
nóttu til hefði eg samt ekki þorað að treysta því. Einn
daginn, þegar eg reið til borgarinnar með Flavíu
prinzessu, kom fyrir atburður, sem reyndar var hlægilegur
en olli mér þó nokkurrar áhyggju. Á leiðinni
mætti eg tígulegum manni er ók í vagni með tveimur
hestum fyrir. Hann stöðvaði hestana, steig út úr
vagninum, gekk á móti mér og hneigði sig virðulega.
Eg þekti að þetta var lögreglustjórinn í Streslau.
"Við erum að líta svo vel eftir því sem við getum,
að skipunum yðar viðvíkjandi einvígunum verði
hlýtt," sagði hann við mig."
Ef hann var kominn til Zenda í þeim erindum,
þá ætlaði eg að losna við hann aftur sem fyrst.
"Er það þess vegna, að þér eruð hingað kominn,
beina leið?" spurði eg.
"Þessvegna, nei, herra konungur? Nei, eg er
kominn hingað eftir tilmælum brezka sendiherrans."
"Í hverju er brezki sendiherrann að vasast hér?"
sagði eg kæruleysislega.
"Ungur samlandi hans, herra konungur – maður
í allmiklum metum – hefir horfið. Vinir hans
hafa ekkert til hans spurt í tvo mánuði, og ástæða er
til að halda, að hann hafi sézt síðast í Zenda."
Flavía gaf þessu lítinn gaum. Eg þorði ekki að
líta framan í Sapt.
"Og hver er ástæðan ?
"Einn vinur hans í París, Featherley að nafni,
hefir skýrt oss frá að hann hafi komið hingað, og
járnbrautarþjónar hafa fundið nafn hans á farmgóssi
hér."
"Hvað hét hann?"
"Rassendyll, herra konungur," svaraði hann, og
eg sá að hann mat nafnið að engu. En svo leit hann
til Flavíu, lækkaði röddina og sagði: "Menn halda
að hann hafi veitt frú einni eftirför hingað. Hefir
Yðar Hátign heyrt nefnda konu, sem kölluð er Antoinette
de Mauban?"
"Já," svaraði eg og leit eins og ósjálfrátt í áttina
til kastalans. "Hún kom þá um sama leyti til Rúritaníu
eins og þessi Rassendyll."
Lögreglustjórinn leit hvast til mín, og langaði
sjáanlega til að ræða þetta meira.
"Heyrið þér, Sapt," sagði eg. "Eg má til að tala
fáein orð við lögreglustjórann. Viljið þér gera svo
vel og ríða fáein skref á undan með prinzessunni?"
Svo sneri eg mér að lögreglustjóranum og sagði:
"Jæja, herra minn, hvað meira hafið þér um þetta að
segja?"
Hann laut að mér og sagði:
"En þó hann hefði nú verið ástfanginn af konu
þessari," hvíslaði hann, "þá er það undarlegt, að ekkert
hefir til hans spurst í heila tvo mánuði," og nú
leit lögreglustjórinn í áttina til kastalans.
"Ja, konan er þar," sagði eg rólega. "En eg vonast
ekki til að Mr. Rassendyll – hét hann það ekki? –
sé þar."
"Hertoganum er lítið gefið um keppinauta í ástamálum,"
hvíslaði hann.
"Það játa eg satt vera," svaraði eg alvarlega.
"En þetta er býsna hörð ákæra, sem þér gefið í skyn."
Hann baðaði út höndunum svo sem til afsökunar.
Eg hvíslaði þá að honum:
"Þetta er alvarlegt málefni. Þér skuluð fara
aftur til Streslau –"
"En ef eg skyldi ná í sönnunaratriði, herra konungur.
"Þér skuluð fara aftur til Streslau," endurtók eg.
"Segið sendiherranum, að þér hafið grun um, hvernig
í þessu liggi; en að þér verðið að fá að sýsla um þetta
mál í næði svo sem hálfan mánuð. En sjálfur skal eg
taka það alvarlega til athugunar nú strax."
"En sendiherrann leggur mjög fast að mér um
þetta herra konungur."
"Þér verðið að sefa hann. Þér sjáið sjálfur, að
ef grunur yðar er á rökum bygður, þá verður að fara
mjög varlega að í þessu máli. Vér verðum að forðast
að gera hneyksli úr þessu. Munið það að snúa heim
aftur í kveld."
Hann lofaði því, og eg reið nú á stað til að ná
förunautum mínum, og var orðið heldur rórra innanbrjósts.
Hvað sem öðru leið, þá varð að hindra alla
leit eftir mér, næsta hálfa mánuðinn og þessi slungni
embættismaður hafði komist býsna nærri hinu sanna.
Það gat verið, að grunur hans gæti einhvern tíma
komið að góðu haldi; en ef hann fengi nú að fást
nokkuð við leitina, þá gat það orðið konunginum til
tjóns eins. Eg bölvaði George Featherley sárt fyrir
að geta ekki haldið sér saman.
"Jæja," sagði Flavía, "hefirðu lokið af erindi
þínu við manninn"?
"Já, fullkomlega," svaraði eg. "Eigum við að
snúa aftur? Við erum rétt að kalla farin að vaða inn
á landareign bróður míns."
Það var satt; við vorum komin yzt út í borgarjaðarinn,
fast að hæðunum, sem liggja upp að kastalanum.
Við litum upp til kastalans, og virtum fyrir
okkur veggina á honum rammbyggilega og fagra.
Þá komum við auga á flokk manna, sem kom í hægðum
sínum ofan hæðina. Hann stefndi til okkar.
"Við skulum snúa aftur," sagði Sapt.
"Eg vildi gjarnan dvelja hér ofurlítið lengur,"
sagði Flavía; og eg stöðvaði hest minn við hliðina
hesti hennar.
Við gátum nú gerla séð flokkinn. Þar voru tveir
þjónar ríðandi í svörtum einkennisbúningi með silfurmerkjum.
Á eftir þeim kom vagn, er fjórir hestar
gengu fyrir. Á honum stóð líkkista, hjúpuð þykkum
svörtum dúkum. Á eftir kistunni reið dökkklæddur
maður og hélt hann á hatti sínum í hendinni. Sapt
tók ofan, og við stóðum þarna og biðum. Flavía stóð
fast hjá mér og hélt í handlegginn á mér.
"Þetta er líklega einn þeirra, sem féll í bardaganum,"
sagði hún.
Eg vék mér að hestasveini og sagði:
"Ríddu til þeirra og spurðu hvern þeir séu að
flytja."
Hann reið til þjónanna og svo fram hjá þeim til
móts við manninn, sem á eftir reið.
"Það er Rupert Hentzau," sagði Sapt í lágum
hljóðum.
Það var líka Rúpert, og hann gaf föruneyti sínu
merki um að nema staðar og svo reið hann til mín á
brokki. Hann var í frakka þétt hneptum og viðeigandi
buxum. Hann var alvarlegur á svip og hneigði
sig mjög virðulega. En litlu síðar fór hann að brosa,
og eg brosti líka, af því að Sapt gamli hafði höndina
í vinstri brjóstvasanum, og við Rúpert báðir fórum
nærri um það, á hverju hann héldi niðri í vasanum.
"Yðar Hátign hefir spurt um hvern við værum að
flytja," sagði Rúpert. "Það er vildarvinur minn,
Lauengram."
"Herra minn," tók eg til orða, "engum veldur
þessi hryggilegi atburður meiri sorgar en mér. Skipun
sú, er eg hefi látið út ganga, ber vitni um það. Eg
vona að henni verði hlýtt."
"Aumingja maðurinn!" sagði Flavía blíðlega.
Rúpert leit til hennar, og ástríðueldur brann úr augum
hans. Eg roðnaði af að sjá það. Ef eg mætti
ráða, hafði eg ekki ætlað að láta Rúpert Hentzau líðast
að horfa þannig á hana. En þó hafði hann nú
gert það, og hann kynokaði sér jafnvel ekki við að
láta aðdáun sína í ljósi.
"Yðar Hátign farast vel orð," sagði hann. "Eg
syrgi vin minn. En, innan skamms munu fleiri fara
sömu leiðina sem hann."
"Þetta ættum við allir að hafa hugfast, lávarður
minn," sagði eg.
"Jafnvel konungarnir líka," sagði Rúpert hátíðlega,
og gamli Sapt bölvaði í hljóði rétt við hliðina á
mér.
"Það er satt," sagði eg. "Hvernig líður bróður
mínum, herra lávarður?"
"Hann er betri."
"Það þykir mér vænt um að heyra,"
"Hann býst við að fara til Streslau, þegar hann
er orðinn frískur."
"Hann er, þá ekki orðinn albata enn þá?"
"Nei, en honum er nærri því batnað," svaraði
þorparinn óbilgjarni með mesta sakleysissvip.
"Segið honum að eg óski, að hann verði bráðum
heill meina sinna," sagði Flavía.
"Ósk mín er allra undirgefnast hin sama, sem
yðar konunglegu tignar," sagði Rúpert og leit svo
glannalega til prinzessunnar að hún kafroðnaði.
Eg hneigði mig, og Rúpert hneigði sig enn meir,
lét hest sinn ganga aftur á bak og gaf föruneyti sínu
merki um að halda áfram. En þá datt mér nokkuð í
hug svo að eg reið á eftir honum. Hann sneri hesti
sínum hvatlega við, því að hann óttaðist að eg ætlaði
að vega að sér, þarna rétt hjá líkinu og að prinzessunni
áhorfandi.
"Þér börðust hraustlega hérna um kveldið," sagði
eg. "Heyrið þér! Þér eruð ungur maður á bezta
aldri. Ef þér viljið selja mér fangann í hendur lifandi,
þá skal yður ekkert mein verða gert."
Hann starði á mig og brosti háðslega; og svo
færði hann sig nær mér.
"Eg er óvopnaður," sagði hann, "og gamli Sapt
þarna gæti felt mig á einu augabragði."
"Óhræddur er eg."
"Já, þér eruð bölvaður gapi!" svaraði hann. "En
hlustið þér nú á! Eg flutti yður einu sinni boð frá
hertoganum."
"Eg vil ekki hlusta á nein boð Michaels svarta,"
sagði eg.
"Þá skuluð þér heyra, hvað eg hefi að bjóða."
Hann lækkaði röddina og hvíslaði: "Gerið snarpt áhlaup
á kastalann. Látið Sapt og Tarlenheim vera í
fylkingarbroddi."
"Haldið áfram með tillöguna," sagði eg.
"Látið mig vita hve nær áhlaupið verður gert."
"Eg ætti nú ekki annað eftir, en treysta yður
svona."
"Þvættingur! Mér er alvara í þetta sinn. Sapt
og Fritz munu falla. Michael svarti fellur líka og –"
"Hvað þá?"
"Michael svarti fellur; fær hundsdauða, eins og
honum sæmir, fanginn, sem þér nefnduð, fer niður
stigann hans Jakobs – hvað þá, vissuð þér um hann.
Fjandinn hafi yður! Tveir menn standa ófallnir –,
eg, Rúpert Hentzau og þér, Rúritaníukonungurinn."
Hann þagnaði í bili og svo bætti hann við, og
skalf í honum röddin af ákefð:
"Finst yður þetta ekki lagleg tillaga, og þess verð
að hún sé tekin til greina? – Hásætið og prinzessan í
boði yður til handa. Og eg ætti að minsta kosti að
eiga valda og virðingarvon af Yðar Hátign."
"Vissulega!" hrópaði eg. "en meðan þér eruð ofanjarðar,
vantar erkiárann í helvíti."
"Jæja, eg held samt að þér ættuð að hugsa um
þetta," sagði hann. "En það segi eg yður satt, að
það er meir en meðal sjálfsafneitun fyrir mig, að
mega ekki sýna stúlkunni þarna ást mína."
"Skammist þér yðar!" hrópaði eg. En svo fór eg
að hlæja að því, hve óviðjafnanleg ofdirfska kom
fram í þessari tillögu.
"Ætlið þér kannske að snúast á móti húsbónda
yðar?" spurði eg.
Hann bannsöng Michael fyrir að vera óskilgetið
úrþvætti, og sagði svo við mig eins og í trúnaði:
"Hann er fyrir mér, skal eg segja yður. Hann
Hann er afbrýðissamur álfur! Það var rétt að því
komið, að eg legði hann í gegn í gærkveld. Hann
kom mér svo óþægilega á óvart."
Eg var nú búinn að ná mér, svo að eg gat stilt
mig eins og þurfti. Nú bárust mér nýjar fréttir, sem
vert var að taka eftir.
"Voruð þér með kvenmanni?" spurði eg, eins og
eg vissi ekkert.
"Já, og það fallegum kvenmanni," sagði hann og
kinkaði kolli. "En þér hafið séð hana."
"Var það hún, sem eg hitti við teborðið kveldið
góða, þegar vinir yðar lentu undir borðið?"
"Það var rétt eftir öðrum eins bjálfum og þeir
eru, Detchard og De Gautet. Eg hefði betur verið
þar."
"Og hertoganum er ekki um það gefið, að þér séuð
að leggja yður eftir þessari konu?"
"Já," sagði Rúpert með dræmingi, – "það er
kannske ekki rétt að hafa þau orð. Öllu heldur er það
hins vegna, að eg kæri mig ekki um að hertoginn sé
að leggja sig eftir henni."
"En hún tekur hertogann fram yfir yður?"
"Já, því miður gerir hún það, kjáninn sá arna!
Jæja, þér hugsið tillögu mína," og að svo mæltu
hneigði hann sig og þeysti á eftir félögum sínum.
Eg sneri aftur til Sapts og Flavíu og var að
hugsa um það, hve undarlega honum væri varið þessum
manni. Eg hefi þekt marga vonda menn. En
Rúpert Hentzau skaraði þar fram úr öllum öðrum.
Og ef hans líki er einhverstaðar á jarðríki, þá vildi
eg óska honum beint í snöruna! Þar á hann heima.
"Finst ykkur hann ekki álitlegur þessi ungi maður?"
sagði Flavía.
Því miður þekti hún hann ekki eins vel og eg,
og eg bjóst við að hún mundi hafa reiðst honum fyrir
það, hve ósvífnislega hann hafði horft á hana. En
Flavía mín elskuleg var kona – og því fyrirgaf hún
það. Og hún fór þvert á móti að hafa orð á því, hve
henni sýndist Rúpert ungi laglegur, og það var heldur
ekki hægt að neita því, að hann var það.
"Og hann leit út fyrir að vera svo hryggur yfir
dauða vinar síns," sagði hún.
"Hann hefir fulla ástæðu til að bera kvíðboga
fyrir dauða sjálfs sín," sagði Sapt og brosti illúðlega.
Eg varð líka skapsúr. Því að hafði eg nokkru
meiri rétt til að líta hana ástaraugum, heldur en Rúpert
þó illur væri? Og eg var í þungu skapi þangað til
við komum heim undir Tarleinheimslotið, og Sapt
hafði orðið ofurlítið á eftir en Flavía sagði við mig
hálffeimnislega:
"Ef þú ferð nú ekki að brosa, Rúdolf, þá fer eg
að gráta. Því liggur svona illa á þér?"
"Mér mislíkaði við manninn, sem eg var að tala
við í dag," svaraði eg, en eg var þó farinn að brosa,
þegar við komum að slotinu og eg steig af baki.
Þar rétti þjónninn mér bréf. Engin utanáskrift
var á því.
"Er þetta til mín?" spurði eg.
"Já, herra konungur. Piltur nokkur kom með
það hingað."
"Eg reif bréfið upp:"
"Jóhann kemur þessum línum á framfæri. Eg
hefi aðvarað yður einu sinni. Í guðs nafni bið eg yður,
ef þér viljið karlmaður heita, að bjarga mér úr
þessu ræningjabæli!
A. de M.
Eg rétti Sapt miðann; en karlsauðinum varð þá
að orði.
"Hver réði því, að hún fór þangað?"
Og af því að eg réði ekki ætíð sem heppilegast úr
málum, þá fór eg að bera í bætifláka fyrir Antoinette
de Mauban.
XVI. KAPITULI.
Með því að eg hafði látið sjá mig opinberlega í
Zenda, og hafði átt þar tal við Rúpert Hentzau var
vitanlega engum, sem duldist að eg væri orðinn frískur.
Eg sá skjótt, að það hafði breytt atferli liðsmannasveitarinnar
í Zenda. Hermennirnir sáust nú
ekki framar á ferli, og allir þeir af mönnum mínum,
sem nálguðust kastalann, kváðu þar haldinn strangan
vörð. Þó mér þætti það ilt, að geta ekki orðið við bón
Antoinette de Mauban, þá virtist jafnómögulegt að
hjálpa henni eins og að bjarga konunginum. Michael
bauð mér birginn. Og þó að hann hefði líka látið sjá
sig utan kastalaveggja, og það heldur oftar en áður,
datt honum ekki í hug að senda neina afsökun um það
að hann hefði ekki sýnt konunginum réttmætan heiður.
Tíminn leið stöðugt, og hvert augnablik var dýrmætt,
því að eigi krepti að eins sú hætta að mér, að
farið yrði frekar að grafast eftir því hvað af mér
hefði orðið, heldur var allmikill kur sagður í Streslau
yfir því, hve lengi eg væri í burtu úr borginni. Meiri
hefði hann auðvitað orðið, ef það hefði ekki verið
kunnugt, að Flavía var með mér; og þess vegna fékk
eg hana til að vera kyrra, jafnvel þó að mér félli það
þungt að þurfa að láta hana vera þar sem henni gat
verið hætta búin, og samvera okkar, jafn ástúðleg og
hún var, veiklaði mig svo í ásetningi mínum, að rétt
var að því komið, að eg félli frá honum. Heilráðir
vinir mínir, t. a. m. Strakenez og kanslarinn (því að
þeir komu frá Streslau, sendir þaðan á fund minn af
borgarbúum) vildu ekki annað heyra, en að eg ákvæði
dag er halda skyldi alment hátíðlegan þegar trúlofun
okkar Flavíu yrði gerð heyrinkunn. Slíkt er siður í
Rúritaníu og sú athöfn talin nærri því eins bindandi
og mikilvæg eins og hjónabandið sjálft. Og eg neyddist
til að gera þetta. Flavía sat við hliðina á mér, þegar
eg ákvað daginn, en hann var tiltekinn hálfum
mánuði síðar, og í dómkirkjunni í Streslau skyldi athöfnin
fara fram. Þetta var birt í öllum blöðum og
því var fagnað mjög um endilangt konungsríkið. Um
annað var mönnum ekki tíðræddara um þessar mundir.
Eg held að engum hafi fallið þetta illa nema
tveimur mönnum – Michael og mér; og það var öllum
kunnugt nema einum manni, manninum, sem eg
var staðgöngumaður fyrir, Rúritaníukonunginum.
Eg komst svona hér um bil að því, hversu fréttunum
hafði verið tekið í kastalanum; því að eftir þrjá
daga, tókst Jóhanni að komast á fund okkar. Fégirndin
dró hann að okkur, þó að lífshætta væri fyrir hann
að fara. Hann hafði verið staddur inni hjá hertoganum
þegar fréttirnar bárust honum. Michael svarti
hafði orðið enn þá svartari en hann var vanur, og
hann hafði ausið úr sér formælingum. Og ekki bætti
það honum í skapi, að Rúpert ungi kvaðst þora að
sverja það, að eg ætlaði að láta fylgja fram skipun
minni, og óskaði Antoinette de Mauban til hamingju,
þar eð hún mundi nú eigi framar þurfa að óttast
keppinaut sinn, prinzessuna. Þá þuklaði Michael eftir
sverði sínu (sagði Jóhann), en Rúpert skeytti því
engu; hann storkaði hertoganum með því að eg hefði
reynst betri konungur en nokkur annar í Rúritaníu.
"Og djöfullinn," bætti hann við og kinkaði kolli framan
í húsbónda sinn fokreiðan, "hefir sent prinzessunni
betri mann, en sá algóði hafði útvalið henni. Eg gat
ekki betur séð, en að þetta sé dagsanna!" Þá skipaði
Michael honum í vonzku að þegja og hypja sig burtu,
en Rúpert kvaðst fyrst þurfa að kyssa á hönd Antoinette
de Mauban, og það gerði hann innilega, eins og
hann væri elskhugi hennar, en Michael starði á hann
sem steini lostinn."
Þetta er nú betri þátturinn af fréttunum, sem
hann flutti, þessi náungi. Það var alt alvarlegra, sem
eftir var, og auðséð, að ef okkur fanst drátturinn illur
í Tarlenheimslotinu, þá fanst þeim hann engu betri
Zendabúum, því að konungurinn var veikur. Jóhann
hafði séð hann. Hann var orðinn mjög máttfarinn og
gat varla hrært sig. Þeir Zendabúar voru nú orðnir
svo hræddir um hann, að þeir höfðu sent eftir lækni
frá Streslau. Og þegar læknirinn kom út úr klefa
konungsins, var hann náfölur og skjálfandi, og lagði
að hertoganum um að sleppa honum úr varðhaldinu
og ]eggja sig ekki í meiri hættu í þessu máli. En hertoginn
vildi það ekki, en hélt honum eins og fanga
kastalanum, og sagði honum að hann gæti verið óhultur
um líf sitt ef konungurinn lifði og meðan hertoganum
þóknaðist, en lengur ekki. Eftir ráði læknisins
var Antoinette de Mauban leyft að fara inn til
konungsins og hlynna að honum svo sem með þurfti,
og konum einum er hent. En samt hangdi líf hans
veikum þræði. Eg var aftur á móti hress og alheilbrigður.
Af öllu Þessu var fremur dauflegt í Zenda,
og milli þess er kastalabúar voru ekki í deilum, mæltu
þeir varla orð frá munni. En þó að hinir allir væru í
þungu skapi, þá var Rúpert ungi samur og jafn í
skömmunum, píreygður, brosandi og syngjandi, og
"hló svo að hann ætlaði að rifna" (sagði Jóhann), af
því að hertoginn skipaði Detchard ætíð að halda vörð
um konunginn, Þegar Antoinette de Mauban var í
klefa hans – og var það þó ekki óhyggilegt af bróður
mínum, þeim varkára manni. Þannig voru fréttirnar,
sem Jóhann sagði og fékk fé fyrir. Samt sem
áður bað hann okkur mjög innilega að lofa sér að
vera á slotinu, svo að hann þyrfti ekki oftar að hætta
sér inn í bæli ljónsins. En við þurftum að hafa hann
þar, og þó að eg vildi ekki leggja að honum að fara,
þá gylti eg það fyrir honum með því að lofa honum
enn meiru fé að launum, ef hann kæmi skeytum fyrir
mig til Antoinette de Mauban, og léti hana vita, að
eg væri að gera ráðstafanir til að hjálpa henni, og bað
hana að reyna að hughreysta konunginn, ef hún gæti.
Því að þó óvissan sé ill þeim sem veikir eru, þá er
örvæntingin enn þá verri. Líklegast var, að ekkert
þrengdi meir að konunginum, en vonleysi eitt um
lausn, því að eg hafði ekki getað fengið að vita, að
hann þjáðist af neinum sjúkdómi.
"Og hvernig er konungsins gætt nú?" spurði eg,
þar eð eg vissi að tveir sexmenninganna voru nú fallnir
og Max Holf líka.
"Detchard og Bersonin gæta hans á nóttunni –
Rúpert Hentzau og De Gautet á daginn, herra minn,"
svaraði hann.
"Að eins tveir í senn?"
"Já, herra; en hinir sofa í herbergi uppi yfir, og
geta vel heyrt ef kallað er eða blásið í blísturpípu."
"Í herbergi rétt uppi yfir? Eg vissi það ekki.
Er nokkur samgangur milli þess og herbergisins sem
þeir halda vörð í?"
"Nei, herra. Það verður að ganga niður nokkrar
tröppur og gegn um dyrnar hjá vindubrúnni og
síðan þangað, sem konungurinn er hafður í haldi."
"Eru þær dyr lokaðar?"
"Engir aðrir en lávarðarnir hafa lykla að þeim,
herra."
Eg færði mig nær honum.
"En að járnstöngunum fyrir glugganum?"
"Eg held að engir aðrir en Rúpert og DeGautet
hafi lykla að þeim."
"Hvar sefur hertoginn?"
"Í kastalahöllinni á neðra lofti. Herbergi hans
eru til hægri handar þegar farið er yfir vindubrúna."
"En Antoinette de Mauban?"
"Andspænis herbergjum hans, til vinstri. En
dyrum á herbergi hennar er lokað, eftir að hún er farin
inn á kveldin."
"Til að sjá um, að hún sleppi ekki?"
"Vafalaust, herra."
"Og ef til vill af öðrum orsökum."
"Það er vel mögulegt."
"Hertoginn hefir lyklana. Er ekki svo?"
"Jú. Vindubrúin er dregin uppá nóttunni, og
hertoginn hefir líka lykilinn að henni, svo að ekki er
hægt að láta hana falla niður yfir sýkið, nema með
hans leyfi."
"Og hvar sefur þú?"
"Í fordyraherbergjum kastalahallarinnar, ásamt
fimm þjónum."
"Eru þeir vopnaðir?"
"Þeir hafa lensur, herra, en engin skotvopn.
Hertoginn hefir ekki þorað að láta þá bera skotvopn."
Eg hugsaði nú með mér, að ekki dygði annað en
að taka til djarflegra ráða. Mér hafði mishepnast,
þegar eg ætlaði að fara eftir stiganum hans Jakobs.
Slík óhöpp ætlaði eg að forðast aftur. Eg varð að
gera áhlaupið frá öðrum stað.
"Eg hefi lofað þér tuttugu þúsund krónum,"
sagði eg. "Þú skalt fá fimtíu þúsund, ef þú gerir
það, sem eg legg fyrir þig að gera annað kveld. En
segðu mér fyrst, hvort þjónar þessir vita hver fanginn
er."
"Þeir vita það ekki, herra. Þeir halda að eins,
að hann sé einhver af óvinum hertogans."
"Og efast þeir þá ekki um, að eg sé konungurinn?"
"Hvernig ættu þeir að geta gert það?" spurði
hann.
"Hlustaðu nú á. Aðra nótt stundvíslega kl. 2
verðurðu að opna framdyr hallarinnar. Láttu það
ekki bregðast."
"Ætlið þér að verða þar, herra?"
"Spurðu engra spurninga. Gerðu það sem eg
segi þér. Segðu að dyrnar séu lokaðar, eða hvað sem
þér sýnist. Eg bið þig ekki annars."
"Og má eg flýja út um dyrnar, herra, eftir að
eg hefi opnað þær?"
"Já, flýðu eins fljótt og þér er lífsins mögulegt.
Enn þá er eitt eftir. Færðu Antoinette de Mauban
þennan miða – hann er skrifaður á frönsku, þú getur
ekki lesið hann." Eg þorði ekki að draga þetta, því
eg óttaðist að konungurinn mundi deyja.
Þegar Jóhann var farinn kallaði eg á þá Sapt
og Fritz og skýrði þeim frá fyrirætlunum mínum.
Sapt hristi höfuðið yfir þeim.
"Hvers vegna getið þér ekki dregið þetta?"
spurði hann.
"Konungurinn kann að deyja."
"Michael neyðist til að gera eitthvað áður."
"En svo getur konungurinn líka lifað," sagði eg.
"Jæja, og ef svo skyldi verða?"
"Hann kynni að lifa hálfan mánuð. Hvernig
færi þá?" spurði eg rólega.
Sapt beit á jaxlinn.
Þá laut Fritz von Tarlenheim ofan að mér og
sagði:
"Við skulum leggja á stað og freista hvers við
fáum á orkað."
"Eg ætlast til að hér farið – berið ekki kvíðboga
fyrir öðru."
"En þér ætlið að vera hér eftir og gæta prinzessunnar."
Það kom glampi í augun á Sapt gamla.
"Við mundum ráða niðurlögum Michaels einhvern
veginn." sagði hann og skríkti í honum hláturinn;
"en ef þér færuð með okkur og félluð með konunginum,
hvað mundi þá verða hlutskifti þeirra okkar,
sem af kæmust?"
"Þeir mundu þjóna Flavíu drotningu," sagði
eg, "og betur að guð gæfi, að eg fengi að vera einn í
þeirra tölu".
Svo varð þögn. Sapt gamli rauf þögnina mæðulegur
á svip, en komst þó svo skringilega að orði, að
við Fritz gátum ekki varist hlátri, þegar hann spurði:
"Hvers vegna kvæntist Rúdolf prinz ekki langömmu
yðar?"
"Sleppum því. Nú erum víð að hugsa um konunginn."
"Það er satt," sagði Fritz.
"Enn fremur ætti að geta þess," sagði eg, "að
mér er það fyllilega ljóst, að eg hefi verið falsari öðrum
til hagnaðar, en eg hefi enga lyst að vera það fyrir
sjálfan mig; og ef konungurinn verður ekki á lífi
og kominn í hásæti sitt eftir hálfan mánuð, daginn,
sem trúlofun okkar Flavíu á að verða gerð heyrinkunn.
þá ætla eg að segja sannleikann, hvernig sem
fer".
"Það er þá bezt að þér farið, vinur minn," sagði
Sapt.
Fyrirætlanir mínar voru á þessa leið: Valinn
flokkur átti að laumast að dyrum kastalahallarinnar
undir forustu Sapts. Ef flokksins yrði vart fyr en
til var ætlast, átti Sapt og menn hans að drepa hvern
sem þeir næðu í – með sverðum sínum, því að eg
vildi ekki láta vekja neina háreisti með skotum. Ef
alt gengi vel, þá kæmu þeir að dyrunum þegar Jóhann
væri búinn að opna. Þeir áttu að ryðjast inn og taka
þjónana höndum, ef þeir hættu ekki allri vörn er þeir
sæju hermennina og vissu að þeir voru sendir af konungi.
Á sömu stund átti að kveða við neyðaróp
kvenmanns úr herbergjum Antoinette de Mauban. Á
því hafði eg mikið bygt. Hún átti að hrópa hvað eftir
annað: "Hjálp, hjálp, Michael, hjálp!" og svo að
nefna nafn Rúpert Hentzau. Þá bjuggumst við við
því, að Michael mundi hlaupa í reiði sinni út úr herbergjum
sínum og til herbergjanna andspænis, og
falla þá lifandi í hendur Sapts og þeirra félaga. Ópin
áttu að halda áfram. Menn mínir áttu að hleypa niður
vindubrúnni. Þá þótti okkur undarlegt ef Rúpert
reyndi ekki að komast yfir brúna þaðan sem hann
svaf, þegar hann heyrði nafn sitt notað í blóra.
De Gautet gat bæði komið með honum eða ekki. Það
varð að láta slíkt ráðast.
Og þegar Rúpert kæmi út á vindubrúna, þá átti
eg að mæta honum, því að eg hafði ætlað mér að
þreyta sund á ný í sýkinu: ætlaði eg að hafa með mér
léttan viðarstiga til að hvíla mig á, ef eg skyldi þreytast
á sundinu og klifra upp eftir honum þegar að því
kæmi. Eg ætlaði að reisa hann upp við steinvegginn
rétt hjá brúnni, og þegar hún væri komin niður ætlaði
eg að laumast upp á hana, og ef þá bæri þá að Rupert
og De Gautet og kæmust yfir hana óhultir, þá mátti óhepni
minni um kenna, en ekki viljaleysi. En eftir að
þeir voru fallnir, þá voru að eins tveir menn eftir; og
varð að treysta því, að ofboðið sem á þá kæmi mundi
létta okkur að ráða við þá. Við mundum þá hafa
lykla að öllum þeim dyrum er áríðandi var. Skeð
gat að þessir menn mundu flýja. En ef þeir hlýðnuðust
skipunum þeim, sem þeim voru gefnar, þá var
líf konungsins undir því komið, hve fljótt okkur tækist
að komast inn til þeirra, og eg þakkaði hamingjunni
fyrir það, að Detchard hélt vörð en ekki Rúpert
Hentzau. Því að þó að Detchard væri þrekmaður,
óvæginn og engin skræfa, þá skorti hann skjótræði og
óbilgirni Rúperts. Enn fremur var það víst, að ef
nokkrum þeirra þótti vænt um Michael svarta, þá
þótti Detchard það, og gat því verið, að hann skyldi
Bersonin eftir til að gæta konungsins, en hlypi sjálfur
yfir brúna til að taka þátt í erjunum hinu megin.
Þannig voru fyrirætlanir mínar – og helzt til
djarflegar. En til þess að óvinir okkar yrðu ugglausir,
skipaði eg svo fyrir, að Tarlenheimslotið skyldi
vera alt uppljómað af ljósum, svo að ætla mætti að
við sætum þar að mikilli veizlu. Ljósadýrðin átti að
vera þar alla nóttina, söngur og hljóðfærasláttur, og
menn sífelt á ferli. Strakenzc átti að vera þar, og
hann átti að dylja Flavíu þess ef hann gæti, að við
hefðum farið burtu. En ef við kæmum ekki aftur
morguninn eftir, átti hann að leggja á stað með hermannaflokk
hiklaust til kastalans og heimta konunginn
af kastalabúum. En ef Michael yrði þar ekki, en
við því bjóst eg, þá átti marskálkurinn að taka Flavíu
með sér til Streslau, svo fljótt, sem auðið yrði, og
skýra þar opinberlega frá svikum Michaels svarta og
væntanlegum dauða konungsins, en safna öllum
dyggum og heiðarlegum þegnum undir merki prinzessunnar.
Og svo eg segi satt frá, bjóst eg við því
helzt af öllu, að þetta yrði málalyktirnar.
Eg efaðist sem sé um, að konungur, Michael
svarti eða eg mundi eiga eftir að lifa meir en einn
dag eftir þetta. En ef Michael svarti félli, og ef eg;
"leikarinn", legði Rupert Hentzau að velli, og léti svo
líf mitt, þá virtist helzt sem forlögin yrðu Rúritaníuríki
svo hagstæð, sem frekast mátti eftir vænta, þrátt
fyrir það, þó að það misti konung sinn. En þó að alt
þetta yrði, datt mér ekki í hug annað en vera ánægður
með þau úrslit.
Það var orðið áliðið, þegar við slitum þessari
ráðssamkomu og eg fór til herbergja prinzessunnar.
Hún var þungbúin á svip þetta kveld, en þegar eg
var að skilja við hana vafði hún mig samt örmum,
og með yndislegum feimnissvip á fallega andlitinu,
dró hún hring á fingur mér. Eg bar þá hring konungsins
á hendi; en eg bar líka á litla fingri einbaug
úr gulli og á hann voru letruð einkunnarorð ættar
minnar; "Nil Quo Feci." Þenna hring tók eg af
mér og dró á fingur henni og bað hana svo að lofa
mér að fara. Henni skildist það, að eg þyrfti að
fara, og hún slepti mér og horfði á mig tárvotum
augum.
"Eg ætla að biðja þig að bera þenna hring, þó
að þú eignist annan, þegar þú ert orðin drotning,
sagði eg.
"Hvaða hringa, sem eg kann að bera, þá ætla eg
að bera þenna þangað til eg dey, og eftir það," sagði
hún og kysti á hringinn.
XVII. KAPITULI.
Nóttin kom og var björt og heiðskír. Eg hafði
óskað eftir dimmu og skuggalegu veðri, eins og verið
hafði þegar eg lagði út í sýkið hið fyrra sinn, og þá
verið mér haganlegt. En nú var hamingjan mér ekki
eins hliðholl. Samt vænti eg þess, að ef eg héldi mér
í skugga við steinveggina mundi eigi verða eftir mér
tekið úr gluggum kastalahallarinnar, er vissu þar að,
sem eg ætlaði að hafast við. Ef vörður væri haldinn
við sýkið, þá hlutu fyrirætlanir mínar að stranda, en
eg bjóst við, að það mundi ekki vera gert. Þeir höfðu
gert svo við stiga Jakobs, að hann stóðst áhlaup. Jóhann
hafði sjálfur verið við það að festa hann við
steinvegginn að neðan verðu, svo að nú varð pípunni
hvorki þokað til að ofan eða neðan. Pípan varð ekki
losuð nema með sprengiefni eða með því að höggva
hana sundur með broddexi. Og hvorugt gat komið
til greina vegna hávaðans. Hvaða ógagn gat nokkur
þá gert kastalanum úr sýkinu? Eg vonaðist til, að
Michael svarti mundi svara þessari spurningu neitandi,
með sjálfum sér. En jafnvel þó Jóhann brygðist
vissi hann ekkert um þessar fvrirætlanir mínar,
og mundi vafalaust búast við að sjá mig í fylkingarbroddi
við framdyr kastalahallarinnar. Þar sagði
eg Sapt að mest hættan væri.
"Þar skuluð þér líka vera," mælti eg enn fremur.
"Eruð þér ekki ánægður með það?"
En hann var það ekki. Hann langaði innilega til
að fara með mér, og hefði gert það, ef eg hefði ekki
lagt þar blátt bann við. Vera kunni að einum manni
gæti tekist að dyljast; en tveimur helmingi síður. Og
þegar hann lét þess við getið, enn einu sinni, að líf
mitt væri of dýrmætt, þá skipaði eg honum alveg að
þegja, því að eg vissi við hvað hann átti, og kvaðst
fullviss um, að lifði konungurinn ekki af þessa nótt
þá mundi eg ekki heldur verða á lífi að morgni.
Klukkan tólf lagði sveit Sapts á stað frá Tarlenheim
slotinu, og stefndi til hægri handar. Þeir fóru
sjaldfarna leið og sneiddu hjá bænum Zenda. Ef alt
gengi vel mundu þeir koma á móts við kastalann
þegar klukkuna vantaði kortér í tvö. Þeir áttu að
binda hesta sína hálfa mílu frá kastalahöllinni og
laumast að innganginum sem hljóðlegast og bíða þess
að opnað yrði. Ef dyrnar yrðu ekki opnaðar klukkan
tvö, þá áttu þeir að senda Fritz von Tarlenheim yfir
að kastalanum hinu megin. Eg ætlaði að hitta hann
þar ef eg væri þá á lífi, og við ætluðum þá að ráðgast
um hvort áhlaup skyldi gera á kastalann þá strax, eða
ekki. Ef eg væri þar ekki, þá áttu þeir að snúa aftur
sem skjótast til Tarlenheim slotsins, vekja marskálkinn
og fara með fylktu liði til Zenda. Ef eg
gæti ekki mætt Fritz þarna, þá yrði eg dauður; og
eg vissi að konungurinn mundi ekki lifa lengur en
fimm mínútur eftir að eg væri fallinn.
Eg verð nú að hætta við að segja frá ferðum
Sapts, og skýra frá því hvernig sjálfum mér gekk
þessa viðburðaríku nótt. Eg lagði á stað og reið
góðum hesti, þeim sama sem hafði borið mig frá
skothúsinu til Streslau, krýningarnóttina. Eg hafði
marghleypu við söðulbogann og sverð mitt. Eg var
klæddur í síða kápu, og undir henni var eg í þykkri
en snöggfeldri ullarpeysu, hnébuxum, þykkum sokkum,
með strigaskó á fótum. Eg hafði smurt líkama
minn vandlega með olíu, og hafði með mér væna
flösku af whisky. Það var hlýtt um nóttina, en eg
bjóst jafnvel við að verða að vera æði lengi í vatninu,
svo að mér var nauðsynlegt að vera vel búin við
kulda. En kuldinn lamar hugrekki manns, sem á
fyrir höndum að deyja, deyfir vígfýsi hans ef aðrir
eiga að láta lífið, og að síðustu, hleypir gigt í hann
ef það er guðs vilji að ljá honum lengra líf. Eg
hnýtti síðan utan um mig miðjan langan sterkan
streng, og gleymdi ekki heldur stiganum. Eg lagði
ekki á stað fyr en Sapt var farinn, og fór yzt eftir
bæjarjaðrinum til vinstri handar og var kominn í
skógarröndina klukkan hálf eitt.
Eg batt hest minn inn í þykkum skógarrunna.
Marghleypuna skildi eg eftir í hulstrinu við söðulbogann.
Eg gat ekkert gagn haft af henni. Svo fór eg
á stað með stigann undir hendinni ofan að sýkinu.
Þegar eg kom að barminum á því losaði eg kaðalinn
sem eg hafði með mér utan um mig miðjan, og batt
annan endann á honum um trjástofn á bakkanum, og
seig svo ofan í vatnið. Klukkan í kastalanum sló
þrjú kortér í eitt um leið og eg kom ofan í vatnið,
og fór að synda á stað með fram kastalaveggjunum
með stigann fyrir framan mig. Þannig hélt eg áfram
unz eg kom að gamla kunningja mínum, stiganum
hans Jakobs, og fann steingrunnsbrúnina undir fótum
mér. Eg beygði mig niður í skuggann undir
stóru pípunni. Eg reyndi að þoka henni til, en það
var ómögulegt. Svo beið eg dálítið. Eg man það
glögt að það sem mér var þá ríkast í huga, var
hvorki uggur um konunginn, eða þrá eftir Flavíu,
heldur óstöðvandi löngun til að reykja. En vitanlega
gat eg ekki satt þá löngun mína.
Vindubrúin var enn á sínum stað. Eg sá glögt
granna grindaverkið á henni uppi yfir mér svo sem
tíu fet til hægri handar, þegar eg stóð við steinvegginn
á klefa konungsins. Eg gat séð glugga svo sem
sex fet frá henni og því nær á sömu hæð. Það hlaut
að vera glugginn á herbergjum hertogans, ef Jóhann
hafði sagt satt frá. Hinu megin við brúna á líkri hæð
hlaut að vera gluggi Antoinette de Mauban. Konur
eru kærulausar og gleymnar skepnur. Eg óskaði þess
heitt, að hún gleymdi því ekki að hún átti að verða
fyrir fantalegri móðgun stundvíslega klukkan tvö.
Eg þóttist góður af verki því, er eg hafði ákveðið
hinum unga vini mínum Rupert Hentzau. En hann
átti samt lítilræði hjá mér, því að enn verkjaði mig í
öxlina, þar sem hann hafði lagt til mín, að vinum
mínum ásjáandi í Tarlenheim með svo mikilli ofdirfsku
að svikræðið hvarf að hálfu leyti hennar
vegna.
Alt í einu birti í herbergjum hertogans. Gluggahlerarnir
voru ekki lokaðir svo að eg gat séð ofurlítið
inn um gluggann þegar eg tylti mér á tá. Þegar
eg stóð þarna gat eg séð svo sem þriggja feta bil
innan við gluggann, en ljósgeislinn náði þó ekki
þangað sem eg var. Glugginn var rifinn opinn og
einhver leit út. Eg þekti tígulega vaxtarlagið á Antoinette
de Mauban, þó að andlit hennar væri hulið í
skugganum, því að hún stóð fyrir ljósinu. Mig langaði
til að kalla lágt: "Munið eftir!" En eg þorði það
ekki, sem betur fór, því að samstundis kom maður að
hliðinni á henni. Hann reyndi að taka utan um hana,
en hún hopaði frá honum hvatlega og hallaði sér að
gluggahleranum, svo að hún sneri vanganum að mér.
Eg þekti manninn. Það var Rúpert Hentzau ungi.
Hann hló lágt, og þá fullvissaðist eg um að mér hafði
ekki missýnst. Svo hallaði hann sér áfram og teygði
sig til að ná í hana.
"Hægan, hægan!" tautaði eg; "þú ert helzt til
bráður á þér í þetta sinn!"
Hann var kominn með höfuðið fast að höfðinu á
henni. Eg held að hann hafi verið að hvísla einhverju
að henni, því að eg sá hana benda á sýkið og svo
sagði hún skýrt og rólega:
"Eg mundi heldur fleygja mér út um gluggann
hérna."
Hann beygði sig út um gluggann og horfði út.
"Það er helzt til kaldsamt, sýnist mér," sagði
hann. "Látið þér ekki svona, Antoinette. Er yður
kannske alvara?"
Eg heyrði hana ekki svara neinu, en hann strauk
hendinni, óþolimóðlega um gluggakarminn og hélt
áfram svo segjandi, og var röddin líkust eins og í
brekóttunn krakka:
"Fjandinn hafi Michael svarta! Skyldi prinzessan
ekki nægja honum? Á hann að gína yfir öllu?
Hvern fjandann hefir Michael til að bera, sem getur
hrifið yður?"
"Ef eg segði honum hvað þér hafið sagt" – tók
hún til máls.
"Jæja segðu honum það", sagði Rúpert kæruleysislega
og snaraðist að henni að óvöru og kysti
hana hlæjandi og hrópaði: "Nú hafið þér ofurlítið
söguefni."
Ef eg hefði haft margh1eypuna mína á mér, þá
hefði mikil freisting fyrir mig að grípa til hennar.
En vegna þess að eg gat ekki látið eftir þeirri
freistingu, þá lét ég mér nægja að skrifa þetta atvik
í reikninginn hans.
"En satt að segja," mælti Rúpert, "býst eg ekki
við að hann taki sér þetta nærri. Hann er vitlaus eftir
prinzessunni, eins og þér vitið. Honum er ekki
tíðræddara um annað en að láta drepa 'leikarann'."
Það var víst líka satt.
"Og vitið þér hverju hann hefir lofað mér, ef eg
vil taka þann starfa að mer og leysa hann af hendi?"
Konan ógæfusama fórnaði höndum biðjandi í
örvæntingu.
"En eg þoli mér ekki við að bíða." sagði Rúpert;
og eg sá að hann var í þann veginn að leggja hönd á
hana aftur þegar hávaði heyrðist, dyrnar voru opnaðar,
og sagt var í hörkulegum rómi:
"Hvað eruð þér að gera hér, herra minn?"
Rúpert sneri bakinu að glugganum, hneigði sig
kurteislega og sagði gletnislega:
"Eg var að afsaka fjarveru yðar, herra. Átti eg
kannske að skilja frúna eina eftir?"
Það hlaut að vera Michael svarti, maðurinn, sem
inn hafði komið. Og eg þekti hann þegar hann kom
út að glugganum og tók í öxlina á Rúpert unga.
"Það geta fleiri komist fyrir í sýkinu en konungurinn
sagði hann íbygginn.
"Er yðar tign að ógna mér?" spurði Rúpert.
"Þeir eru tiltölulega fáir, sem eiga kost á þeirri
aðvörun að eg ógni þeim."
"Samt er Rúdolf Rassendyll á lífi, þó margbúið
sé að ógna honum," svaraði Rúpert.
"Mín er skuldin að því leyti, að eg hefi slippifenga
þjóna," svaraði hertoginn.
"Yðar tign hefir ekki gefið raun á hinu gagnstæða,"
svaraði Rúdolf snúðugt.
Þetta var sama sem að segja hertoganum, að hann
forðaðist að leggja sig í nokkra hættu. En Michael
svarti stilti sig vel. Eg þori að segja, að hann hefir
verið þungur á brúnina – og eg sá eftir því að geta
ekki séð framan í þá – en enginn æsingur heyrðist á
rödd hans, er hann svaraði:
"Þetta er nóg! Við megum ekki deila, Rúpert.
Eru þeir Detchard og Bersonin þar sem þeir eiga að
vera?"
"Já, þeir eru þar, herra."
"Þá þarf eg yðar ekki frekar við."
"Það er svo. Eg er þó öldungis óþreyttur,"
sagði Rúpert.
"Viljið þér gera svo vel og fara?" sagði Michael
mjög óþolimóðlega. "Eftir tíu mínútur verður brúin
dregin upp, og eg býst við að yður langi ekkert til að
synda í rúmið yðar."
Rúpert hvarf úr herberginu. Eg heyrði að dyrunum
var lokið upp og lokað aftur. Michael og Antoinette
voru nú ein eftir. Mér til mikillar gremju tók
Michael í gluggann og lokaði honum. Hann stóð
samt kyrr þarna og talaði við Antoinette stundarkorn.
Hún hristi höfuðið og sneri sér frá honum. Svo
heyrðist aftur gengið um hurð og Michael lokaði
hlerunum.
"De Gautet, De Gautet"! var hrópað frá vindubrúnni.
"Ef þú vilt sleppa við það að fara í bað áður
en þú fer í rúmið, þá komdu!"
Eg þekti rödd Rúperts, og rétt eftir komu þeir
De Gautet og hann út á brúna, Rúpert hélt utan um
handlegginn á Gautet og þegar þeir komu á miðja
brúna stöðvaði Rúpert félaga sinn og leit niður fyrir
brúna. Ég skaust undir stiga Jakobs.
En Rúpert varð einskis vísari. Svo tók hann
flösku, sem De Gautet hafði með sér og setti hana á
munn sér.
"Varla deigur dropi í henni!" tautaði hann reiðulega,
og þeytti henni út í sýkið.
Af skellinum að dæma og báruhringunum, sem
komu á vatnið, þá kom hún ekki niður fjær pípunni,
en svo sem tvö fet. Og Rúpert tók marghleypu sína
og fór að skjóta á hana. Fyrstu tvö skotin hittu ekki
flöskuna, en komu í pípuna. Þriðja skotið muldi flöskuna
sundur. Eg bjóst við að þessi ungi þorpari
mundi nú vera orðinn ánægður, en hann skaut skotunum,
sem eftir voru á pípuna og eitt þeirra, er þaut
rétt ofan við hana, smaug í gegn um hárið á mér um
leið og eg kraup í hlé hinu megin við pípuna.
"Gætið að brúnni!" heyrði eg kallað mér til mikils
léttis.
Rúpert og Gautet kölluðu: "Bíðið ofurlítið," og
svo hlupu þeir yfir um. Brúin var undin upp og svo
varð alt hljótt. Klukkan sló eitt kortér yfir eitt. Eg
stóð upp, rétti úr mér og geispaði.
Eg held að ekki hafi liðið meira en tíu mínútur
þangað til eg heyrði hávaða til hægri handar við mig.
Eg skygndist upp yfir pípuna og sá grilla í mann í
hlið-opinu, er vissi að brúnni. Vegna þess hvað tilburðir
hans voru kæruleysislegir og djarflegir, gat eg
mér þess til að þarna væri Rúpert aftur kominn.
Hann hélt á sverði í hendinni og stóð hræringarlaus í
nokkrar mínútur. Mér fór að detta margt í hug. Eg
heyrði að hann hló lágt. Hvaða þorparabrögð skyldu
nú vera að brjótast í honum þessum unga fanti? Aftur
heyrði eg hann hlæja. Svo leit hann ofan á steinvegginn
og gekk eitt skref í áttina til mín og svo sá
eg, – mér til mikillar undrunar – að hann fór að klifra
niður vegginn. Eg þóttist strax geta séð að spor
hlytu að vera í veggnum. Þau voru höggvin eða sett
í hann með eitthvað átján þumlunga millibili. Þegar
Rúpert var kominn í næst neðsta sporið beit hann utan
um sverð sitt, sneri sér við og hvarf hljóðlaust ofan
í vatnið. Ef ekki hefði verið nema um mitt líf að
eins að tefla, þá mundi eg hafa synt eftir honum og
fengist við hann. Mikið langaði mig til að berjast
þarna við hann með bitrum brandi, um bjarta nóttina,
þar sem enginn var til að skakka leikinn. En eg varð
að hugsa um konunginn! Eg gat samt stilt mig, en
við það gat eg ekki ráðið, að andardráttur minn var
óvenjulega tíður, og eg veitti Rúpert nákvæma eftirtekt.
Hann synti hægt og letilega yfir um sýkið. Það
voru líka spor í vegginn hinu megin og hann klifraði
upp eftir þeim. Þegar hann kom upp í hliðopið þar
og stóð á brúnni sem undin var upp að þeim veggnum,
fór hann ofan í vasa sinn og tók eitthvað upp úr
honum. Eg heyrði að hurð var lokið upp, en aldrei
að henni væri lokað aftur. Þar hvarf hann sjónum
mínum.
Nú slepti eg stiganum – eg sá að eg þyrfti ekki
á honum að halda og synti yfir að þeim veggnum,
sem vissi að vindubrúnni og klifraði miðja vegu upp
eftir sporunum. Þar hangdi eg með sverðið í hendinni
og hlustaði nákvæmlega. Niðamyrkur var í herbergjum
hertogans. Það var ljós í glugganum hinu
megin við brúna. Enginn minsti hávaði heyrðist,
þangað til stóra klukkan í kastalaturninum sló
hálf-tvö.
Það voru fleiri en eg, sem voru að brugga brögð
í kastalanum þessa nótt.
XVIII. KAPITULI.
Það virðist sem eigi muni hafa verið þægilegt að
hugsa mikið staddur þar, sem eg var nú kominn.
Samt hugsaði eg af kappi næstu mínúturnar. Eg
var fullviss um það með sjálfum mér, að eg stóð nú
að einu leyti betur að vígi, en áður. Hvert svo sem
erindi Rúpert Hentzau's var, hvaða þorparabragð,
sem hann hafði fyrir stafni, þá stóð eg nú samt betur
að vígi. Sýkið var nú á milli þeirra konungsins og
hans, og ef eg mátti ráða ætlaði eg ekki að láta hann
komast lifandi yfir það. Þá voru þrír eftir, sem eg
hafði að fást við, og De Gautet í rúmi sínu. Betur að
eg hefði haft lyklana. Eg mundi þá hafa freistað
hvers sem vera skyldi. Ráðist á Detchard og Bersonin
áður en vinir þeirra gátu komið þeim til hjálpar.
En eg var einskis um megnugur. Eg varð að bíða
þangað til vinir mínir kæmu og neyddu einhvern til
að fara yfir brúna – einhvern, sem hafði lykla. Og
eg beið hálfa klukkustund – að mér fanst, þó það
væri reyndar ekki nema fáar mínútur – þangað til
næsti þátturinn í þessum viðburðaríka en skamma
sorgarleik hófst.
Alt var hljótt hinu megin sýkisins. Ómögulegt
var að sjá neitt inn í herbergi hertogans vegna
gluggahleranna. Ljósið brann enn í herbergjum
Antoinette de Mauban. Alt í einu varð eg var við
ofurlítið marr. Það heyrðist út um dyrnar á kastalahöllinni,
er lágu að vindubrúnni. Það var svo lágt,
að eg að eins heyrði það, en mér duldist ekki hverskonar
marr það var. Það var verið að snúa lykli í
skrá ofur-hægt og gætilega. Hver var að því? Og að
hvaða hurð gekk sá lykill? Mér sveif fyrir hugskotssjónir
mynd Rúperts unga með illmannlegt bros á
vörum, með lykilinn í annari hendi og sverðið í hinni.
En eg vissi ekki hvaða hurð þetta var, né heldur hvers
konar fýsn sína Rúpert ungi var að seðja um þenna
tíma nætur.
En eg fékk brátt vitneskju um það – áður en
vinir mínir gátu verið komnir að dyrum kastalahallarinnar
– áður en Jóhann ráðsmaður hafði hert sig
upp til að vinna hlutverk sitt – heyrðist brothljóð alt
í einu kveða við innan úr herberginu sem ljósið logaði
í. Það virtist líkast því, sem einhver hefði steypt
niður lampa, enda varð jafnskjótt dimt í herberginu.
Samstundis var kallað hástöfum í myrkrinu: "Hjálp,
hjálp! Michael, hjálp!" og því fylgdi rétt á eftir hátt
angistaróp.
Eg skalf á beinunum. Nú stóð eg í efsta sporinu
í veggnum, og hélt mér í þrepskjöldinn með hægri
hendinni, en í hinni á sverðinu. Þá varð eg þess alt
einu var, að hliðopið var breiðara en brúin. Hinu
megin var skot, er skugga bar á, og svo stórt, að maður
gat staðið þar. Eg vatt mér upp þangað og staðnæmdist
þar. Þegar eg var þar kominn, gat eg varið
ganginn, svo að enginn gat farið milli kastalahallarinnar
og gamla kastalans, án þess að mér væri að
mæta.
Aftur kvað við annað angistarkvein. Því næst
heyrði eg hurð rifna opna og skelt að veggnum og
svo að handfangi á einhverri hurð var snúið með
miklum skarkala.
"Opnið hurðina! Hvað gengur á? Segið það í
guðs nafni!" heyrði eg að Michael svarti hrópaði.
Honum var svarað með sömu orðunum, sem eg
hafði til tekið í bréfi mínu:
"Hjálp. Michael – Hentzau!"
Hertoginn jós úr sér afskaplegum blótsyrðum og
fleygði sér á hurðina öskrandi. Samstundis heyrði eg
að gluggi var opnaður uppi yfir mér og einhver kallaði:
"Hvað gengur á?" og svo hratt fótatak. Eg
greip til sverðs míns. Ef De Gautet kæmi til móts
við mig, þá fækkaði sexmenningunum um einn.
Svo heyrði eg glamur af sverðshöggum og traðk
mikið – og eg get ekki sagt svo fljótt frá því sem
gerðist sem skyldi; alt virtist verða í einni
svipan. Reiðióp kvað við úr herbergjum Antoinette
de Mauban, óp manns, sem hafði verið særður.
Glugginn var rifinn opinn og Rúpert ungi stóð þar
með sverð í hendi. Hann sneri baki að mér og beygði
sig áfram til að höggva.
"Þarna, hafðu þetta Jóhann! Sæktu fram
Michael!"
Jóhann var þá þarna kominn til að hjálpa hertoganum!
Hvernig gat hann nú opnað dyrnar fyrir
menn mína? Því að eg óttaðist að Rúpert hefði drepið
hann.
"Hjálp. hjálp!" heyrði eg að hertoginn kallaði
með veiklulegum og rámum rómi.
Eg heyrði fótatak uppi yfir mér, og að komið var
niður stiga og sömuleiðis fótatak til hægri handar
við mig úr sömu átt, sem fangaklefi konungs var. En
áður en nokkuð gerðist mín megin við sýkið, sá eg
fimm eða sex menn sækja að Rúpert unga, sem stóð
í gluggahvilftinni á herbergi frúarinnar. Þrisvar eða
fjórum sinnum gerði hann svo harða hríð á þá, og
með svo mikilli vígfimi og berserksgangi, að þeir
hrukku fyrir og mynduðu hring um hann. Hann
hljóp upp á gluggakarminn, hlæjandi á hlaupunum og
veifandi sverði sínu. Hann var drukkinn af blóði og
hann hló aftur hátt og steypti sér á höfuðið í sýkið.
Hvað varð þá af honum? Eg sá það ekki, því að
þegar hann steypti sér út, gægðist magra andlitið á
De Gautet út um dyrnar rétt hjá mér. Eg lagði til
hans af öllum heim kröftum, sem guð hafði gefið
mér, og hann hné dauður niður í hliðopinu án þess að
gefa nokkurt hljóð af sér. Eg kraup á kné við hliðina
á honum. Hvar voru lyklarnir? Eg tautaði fyrir
munni mér: "Lyklana, maður, lyklana!" rétt eins
og hann hefði verið lifandi og heyrði hvað eg var að
segja. Og þegar eg fann þá ekki – guð fyrirgefi
mér – þá held eg að eg hafi snoppungað dauðan
manninn.
Loksins fann eg lykla. Þeir voru ekki nema þrír.
Eg greip þann stærsta þeirra og bar hann að skránni
á hurðinni er vissi að fangaklefanum. Hann gekk að.
Það var rétti lykillinn. Skráin laukst upp, eg opnaði
hurðina, svo hægt sem eg gat. og stakk lyklinum í
vasa minn. Eg varð þess var, að eg stóð rétt ofan við
steintröppustiga. Þar brann dauft ljós í olíulampa.
Eg tók lampann í hönd mér og hlustaði.
"Hver fjandinn getur þetta verið?" heyrði eg að
einhver sagði.
Röddin heyrðist út um hurð er var rétt fram undan
mér neðan við tröppurnar
Svo heyrði eg að annar sagði:
"Eigum við að drepa hann?"
Eg reyndi að heyra hverju svarað væri. og mér
lá við að gráta af gleði, þegar eg heyrði Detchard
segja með rólegri og kaldranalegri röddu:
"Bíddu ofurlítið. Það geta vandræði hlotist af, ef
við grípum til hnífsins of snemma."
Svo varð ofurlítil þögn. Því næst heyrði eg slagbrand
dreginn ofurhægt frá. hurðu. Eg slökti
jafnskjótt á lampanum og setti hann aftur á sama
stað.
"Það er dimt – sloknað á lampanum. Hefirðu
eldfæri?" heyrði eg annan manninn segja. Það var
Bersonin.
Enginn vafi var á, að þeir höfðu eldfæri, en þeir
áttu ekki að nota þau. Nú var komið að því að úr
skæri með okkur, svo að eg þaut ofan stigann og
varpaði mér á hurðina af öllum mætti. Bersonin hafði
tekið slagbrandinn frá svo að hún lét undan. Belginn
stóð innan við hana með sverðið í hendinni, en
Detchard sat á legubekk við einn vegginn í herberginu.
Þegar Bersonin sá mig hopaði hann aftur á bak,
svo bilt varð honum við, en Detchard greip til sverðs
síns. Eg réðist með æðislegu áhlaupi á Belgann.
Hann fór á hæli fyrir mér og hopaði út að veggnum.
Hann var enginn skilmingamaður, þó að hann berðist
nú hraustlega, og eftir ofurlitla stund lá hann fallinn
á gólfinu. Eg sneri mér við, – en þá var Detchard
horfinn. Hann hafði farið eftir því, sem fyrir hann
hafði verið lagt, og stofnaði sér ekki í hættu að berjast
við mig, en hafði strax hlaupið til dyranna á klefa
konungsins, opnað þá hurð og skelt henni í lás á eftir
sér. Og nú var hann að framkvæma illvirki sitt þar
inni fyrir.
Hann mundi líka að líkindum hafa drepið bæði
konunginn og mig ef eigi hefði göfugmenni eitt orðið
til þess að láta líf sitt fyrir konunginn. Þegar eg
brauzt inn um hurðina, sá eg það, sem nú skal greina:
Konungurinn stóð úti í einu horni á herberginu.
Hann var svo vanmegna af veikindum sinum, að
hann var til einskis fær. Fjötraðar hendurnar á honum
voru á stöðugu iði, og hann hló hryllilegan hlátur
á hálfgerðri brjálsemi. Detchard og læknirinn voru í
handalögmáli á miðju gólfinu. Læknirinn hafði náð
hryggspennutökum á Detchard og gat því tafið ofurlítið
fyrir honum. En Detchard tókst skjótt að losa
sig, og þegar eg kom inn í dyrnar rak hann sverð sitt
í gegn um mannaumingjann.
Svo sneri hann sér að mér og æpti:
"Loksins –"
Nú stóðum við hvor gagnvart öðrum með sverð
í höndum. Til allrar hamingju hafði hvorki hann né
Bersonin haft skammbyssur sínar á sér. Eg fann
þær síðar hlaðnar uppi yfir eldstónni í fremra herberginu.
Eldstóin var rétt við dyrnar, svo að auðgripið
var til byssanna, en vegna þess að komu mína
bar svo brátt að höfðu þeir orðið of seinir til að ná
þeim. Já, við stóðum nú þarna hvor á móti öðrum,
og við fórum að berjast, þögulir, alvarlegir og með
miklu harðfylgi. Samt man eg óglögt eftir viðureigninni,
nema því, að maðurinn var jafn vígfimur
mér með sverði – og meira en það – því að hann
kunni fleiri brögð í skilmingalistinni en eg: og leikar
fóru svo að hann fékk þokað mér aftur á bak að
gluggagrindunum, er voru fyrir innganginum á
"stiga Jakobs." Eg sá að hann fór þá að brosa, og
særði mig á vinstra handlegg.
Eg á ekkert hrós skilið af þessu einvígi. Mér
er nær að halda, að mótstöðumaður minn mundi að
lokum hafa yfirbugað mig og drepið mig, og því
næst níðst á konunginum og tekið hann af lífi. ef
ekkert óvænt hefði komið fyrir, því að hann var sá
fimasti skilmingamaður, sem eg hefi nokkurn tíma
fyrir hitt. En Þegar hann sótti að mér sem fastast
hoppaði hálfbrjálaði, skinhoraði auminginn úti í
horninu upp og hrópaði í vitfirringarkasti sínu:
"Það er Rudolf frændi! Rudolf frændi! Eg
skal hjálpa þér, Rudolf frændi!" og svo tók hann
upp stól (hann gat að eins "látið renna vatn undir
hann" og hélt honum þannig að gagnslausu fyrir
framan sig) og þokaði sér að okkur. Vonarneisti
kviknaði hjá mér.
"Komdu!" hrópaði eg. "Komdu hingað!" Rektu
hann í fæturna honum."
Detchard hjó til mín af mikilli reiði. Hann var
rétt kominn að því að yfirbuga mig.
"Komdu! Komdu maður!" hrópaði eg. "Taktu
þátt í Þessari skemtun!"
Og konungurinn kom glaðhlakkalegur og ýtti
stólnum á undan sér.
Detchard hopaði bölvandi aftur á bak, og áður
en eg sá við honum hafði hann veitt konunginum tilræði.
Hann hjó til konungsins. Það var mikið högg.
Hann rak upp eymdarlegt óp og hné niður þar sem
hann var kominn. Svo sneri þorparinn óbilgjarni
sér að mér. En nú hafði hann steypt sjálfum sér í
glötun, því þegar hann sneri sér við steig hann í
blóðpoll, sem runnið hafði úr dauða lækninum. Hann
hrasaði og datt. Eg rauk að honum eins og örskot
og greip um hálsinn á honum og áður en hann gat áttað
sig var eg búinn að reka sverðið í gegn um hálsinn
á honum, og hann veltist ofan á manninn, sem hann
hafði vegið, og blótsyrðið, sem hann hafði byrjað á,
dó honum á vörum.
Var konungurinn dauður? Það datt mér fyrst í
hug. Eg þaut þangað, sem hann lá. Já, það leit helzt
út fyrir það, því að hann var særður miklu sári á enninu,
og lá enn eins og hræringarlaus þústa á gólfinu.
Eg kraup á kné við hliðina á honum, og lagði eyrað
við til að hlusta eftir andardrætti hans. En áður en
eg var búinn að því, heyrði eg mikinn skruðning úti.
Eg þekti hljóðið. Það var verið að hleypa niður
vindubrúnni. Að andartaki liðnu heyrðist hún skella
á sinn stað í veggnum mín megin við sýkið. Nú
átti eg á hættu að vera veiddur þarna í gildru og konungurinn
með mér, ef hann lifði. Eg tók sverð mitt
og fór fram í fremra herbergið. Hverjir voru að
hleypa niður vindubrúnni? Voru það menn mínir?
Ef svo væri þá var öllu óhætt. Eg kom auga
skammbyssurnar og greip aðra þeirra; svo nam eg
staðar og hlustaði í hliðaropinu við fremra herbergið.
Já, eg staðnæmdist þar líka til að kasta mæðinni.
Síðan reif eg stóra druslu úr skyrtunni minni og batt
um handlegginn á mér, því að blóðið streymdi úr
honum, og svo hlustaði eg aftur. Eg vildi hafa gefið
aleigu mína og meira til að heyra rödd Sapts. Eg
var dauðuppgefinn, æstur og lá við yfirliði. Og enn
lék svaðilmennið Rúpert Hentzau lausum hala í kastalanum.
En vegna þess að hægra var fyrir mig að
verja mjóu dyrnar ofan við stigann heldur en breiða
innganginn að herberginu, þá drógst eg upp stigann
og staðnæmdist þar hlustandi.
Hvaða háværð var það, sem eg heyrði? Hún
var fremur undarleg, eins og á stóð nú. Það var
léttur hæðnishlátur – hlátur Rúpert Hentzau unga.
Eg gat varla trúað því, að maður með öllu viti væri
nú að hlæja. En eg þóttist samt skilja, að menn mínir
væru ókomnir. Og klukkan sló hálf-þrjú! Guð
minn góður! Dyrnar höfðu ekki verið opnaðar. Þeir
höfðu farið yfir fyrir kastalann hinu megin, eins og
eg hafði gert ráð fyrir, og ekki fundið mig þar. Þeir
voru snúnir aftur til Tarlenheimslotsins, flytjandi
fregnir um dauða minn og konungsins. Að því
mundi líka koma, að við létum líf okkar, og það áður
en þeir kæmust til slotsins. Var Rúpert að hlæja yfir
sigrinum, sem hann átti að hrósa.
Eg hallaði mér sem snöggvast yfirkominn af
þreytu upp að dyrunum. En eg hrökk skjótt frá
þeim aftur, því að eg heyrði Rúpert hrópa hæðnislega:
"Brúin er niðri! Komið yfir hana. Þorðu að
láta sjá þig, Michael svarti. Vertu ekki að trana fram
þessum lyddum þínum. Komdu Michael! Við skulum
berjast um hana!"
Ef þrír áttu að taka þátt í bardaganum, þá vildi
eg verða einn þeirra. Eg sneri lyklinum í skránni og
leit út.
XIX. KAPITULI.
Fyrst í stað gat eg ekkert séð, því að eg fékk ofbirtu
í augun af glampa luktanna og blysanna hinu
megin við brúna. En brátt gat eg séð gerr til, og
undraðist eg þá eigi lítið það, sem eg fékk að sjá.
Brúin var niðri. Út á enda hennar kastalahallarmegin
stóð hópur þjóna hertogans; tveir eða þrír þeirra
héldu á ljósunum, sem höfðu vilt mér sýn, þrír eða
fjórir höfðu lenzur á lofti. Þeir stóðu þar í þéttum
hnappi, og höfðu lenzurnar fyrir sér. Sannleikurinn
var sá, að þeir virtust vera lafhræddir, og þeir einblíndu
á einn mann, sem stóð á miðri brúnni, með
sverð í hendinni. Rúpert Hentzau var í buxum og
línskyrtu. Hún var öll rauðflekkótt af blóði. En af
hreyfingum hans og látbragði réði eg það, að hann
væri lítt eða ekkert sár. Þarna stóð hann og varði
brúna fyrir þeim og storkaði þeim, og eggjaði þá og
Michael svarta að koma til móts við sig. En vegna
þess að þeir höfðu engin skotvopn þorðu þeir ekki til
við þennan ofurhuga. Þeir hvísluðust á, og aftast í
hópnum sá eg vin minn Jóhann. Hann hallaðist upp
að dyrastafnum og þerrði blóð er streymdi úr sári á
kinninni á honum.
Fyrir furðulega tilviljun hafði eg bæði tögl og
hagldir. Bleyðimennin mundu ekki fremur fara að
veita mér mótstöðu en að ráða á Rúpert. Eg þurfti
ekki annað en að lyfta upp skammbyssunni, og senda
hann með alla syndabyrðina þangað sem hann átti
heima. Hann hafði ekki minsta veður af því, að eg
væri þarna. En eg hafðist ekkert slíkt að – hversvegna,
veit eg ekki enn í dag. Eg hafði vegið einn
mann þannig, að eg kom að honum óvörum þá um
nóttina, og annan fremur fyrir hepni en frækleik.
Vera má, að þetta hafi haldið mér aftur. Og jafnvel
þó maðurinn væri þorpari, þá geðjaðist mér ekki að
því að ganga í lið með skræfuhópnum, sem hann átti
nú í höggi við. Vera má, að sú kunni líka að hafa
verið orsökin. En þó hygg eg, að það hafi mátt sín
meira en þetta hvorttveggja, að það kom í mig óstöðvandi
löngun til að sjá úrslitin og eg beið eftir
þeim eins og í leiðslu.
"Michael! Hundurinn þinn, Michael! Ef þú
getur staðið á löppunum, þá komdu hingað!" hrópaði
Rúpert; hann færði sig eitt skerf nær þeim, en þeir
hörfuðu annað eins aftur á bak. "Þorðu að koma,
Michael, hórusonurinn þinn."
Svarið upp á öll þessi móðgunaryrði kom frá
konu, sem æpti hástöfum og sagði:
"Hann er dauður. Guð hjálpi mér! Hann er
dauður!"
"Dauður!" hrópaði Rúpert. "Eg hefi þá lagt
fastara til hans en eg bjóst við," sagði hann og hló
sigrihrósandi. Því næst kallaði hann til þjónanna og
sagði: "Niður með vopnin! Eg er nú yfirmaður
ykkar. Niður með þau, segi eg!"
Eg býst við að þeir hefðu hlýtt honum, ef ekki
hefðu ný atvik komið fyrir. Rétt í þessu fór að heyrast
hávaði, bæði hróp og högg, hinumegin við kastalahöllina.
Eg fékk ákafan hjartslátt. Það hlutu að
vera menn mínir. Þeir höfðu þá til allrar hamingju
óhlýðnast því að snúa brott, þó að þeir fyndu mig
ekki. Hávaðinn heyrðist stöðugt, en enginn annar en
eg virtist taka eftir honum. Þjónarnir voru svo hugfangnir
í því, sem þeim bar næst fyrir augu, að þeir
gættu einskis annars. Þeir þokuðu sér frá, og leyfðu
konunni að komast fram hjá sér út á brúna. Það var
Antoinette de Mauban. Hún var í snjóhvítum línhjúpi,
og svarta hárið á henni liðaðist niður eftir honum
öllum. Hún var náföl í framan eins og vofa, og
augun í henni tindruðu æðislega í bjarma blysanna.
Hún hélt á marghleypu í skjálfandi hendinni, og þegar
hún kom fram á brúna skaut hún á Rúpert Hentzau.
Kúlan hitti hann samt ekki, en lenti í dyraumbúning
rétt fyrir ofan höfuðið á mér.
"Ef augu yðar frú mín góð væru ekki hættulegri
en kúlurnar, sem þér skjótið, þá hefði hvorki eg lent
í þessum skærum í nótt, né Michael svarti í helvíti!"
Hún skeytti því engu, sem hann sagði. Með
miklum erfiðismunum herti hún sig upp, svo að hún
gat staðið róleg og kyr. Því næst fór hún að lyfta
upp handleggnum aftur og miðaði nú mjög vandlega.
Hann hefði verið viti sínu fjær ef hann hefði átt
undir því, að henni mishepnaðist nú. Annað hvort
varð hann að þjóta á móti henni, til að hindra það að
hún gæti skotið aftur eða hopa aftur eftir brúnni til
mín. Eg miðaði nú á hann.
En hann gerði hvorugt. Áður en hún var búin
að miða fyllilega, hneigði hann sig með mestu hæversku
og hrópaði: "Eg get ekki fengið það af mér
að bana manneskju, sem eg hefi kysst," og áður en
hún fengi nokkuð að gert greip hann í hliðargrindina
á brúnni, vatt sér út yfir hana og stökk ofan í sýkið.
Í sama mund hevrði eg hratt fótatak og rödd.
sem eg þekti. Það var rödd Sapt. Hann kallaði upp
yfir sig og sagði: "Drottinn minn! Það er hertoginn
– dauður!" Þá vissi eg, að konungurinn þurfti
mín ekki frekar við, svo að eg fleygði frá mér skammbyssunni
og hljóp fram á brúna. Undrunarópið,
"konungurinn!", kvað við, og því næst stökk eg yfir
hliðargrindina á brúnni eins og Rúpert Hentzau með
sverðið í hendinni, og hugðist að binda enda á deilu
okkar þarna, í sýkinu, þar sem eg sá hrokna hárið á
honum koma upp úr vatninu.
Hann synti hratt og var auðsjáanlega létt um
sundið. Eg var þreyttur og særði handleggurinn
hindraði mig. Eg gat því ekki haft við honum á
sundinu. Eg þagði stundarkorn. En þegar við fórum
fyrir hornið á gamla kastalanum kallaði eg til
hans og sagði:
"Bíðið þér, Rúpert, bíðið þér." Eg sá, að hann
leit um öxl, en hélt áfram að synda. Nú var hann
kominn að bakkanum og var að leita að stað þar sem
hann gæti klifrað upp eins og eg bjóst við. Eg vissi
að þess var hvergi kostur, en kaðall minn hangdi þar
sem eg hafði skilið hann eftir. Verið gat bæði að
Rúpert rækist á hann og ekki, og ef hann drægi kaðalinn
upp á eftir sér, þá átti hann auðvelt með að geta
komist langt undan áður en eg hefði mig upp úr sýkinu.
Eg herti mig því eins og kraftarnir leyfðu. Og
nú fór eg loksins að nálgast hann, því að hann hægði
á sér vegna þess að hann var að skima í kring eftir
uppgöngustað.
Því miður rakst hann á kaðalinn! Hann rak upp
gleðióp, greip um endann og fór að handfanga sig
upp. Eg var nógu nærri til að heyra hann tauta:
"Hvernig í fjandanum stendur á að þetta er hér?"
Hann var kominn miðja vegu upp eftir kaðlinum, og
þá sá hann mig, en eg gat ekki náð til hans.
"Halló! Hver er þarna?" hrópaði hann.
Eg held að hann hafi fyrst í stað haldið, að það
væri konungurinn – eg þori að segja, að eg var nægilega
fölur til þess að hægt væri að villast á mér og
honum, en rétt á eftir hrópaði Rúpert:
"Nei, er það þá leikarinn! Hvernig stendur á
ferðum yðar hér?"
Að svo mæltu stökk hann upp á bakkann.
Eg greip um kaðalinn, en hikaði svo við. Hann
stóð á bakkanum með sverðið í hendinni, og gat klofið
mig í herðar niður eða lagt mig í gegn áður en eg
kæmist upp. Eg slepti því kaðlinum aftur.
"Gerir ekkert til," sagði eg, "en úr því að eg er
hér kominn, þá býst eg við að eg verði að láta hér
fyrirberast um stund."
Hann leit niður til mín og brosti.
"Þetta kvenfólk er bölv –" tók hann til máls, en
þá var farið að hringja stóru kastalaklukkunni í ákafa,
og hróp heyrðust handan yfir sýkið.
Rúpert brosti aftur og veifaði til mín hendinni.
"Mér hefði þótt gaman að slá eina brýnu við
yður, en nú er ekki tóm til þess", sagði hann og hvarf
að svo mæltu.
Eg greip um kaðalinn samstundis án þess að
hugsa minstu vitund um hættuna. Eg komst upp á
bakkann. Eg sá hann þá svo sem þrjátíu skref á
undan mér, þar sem hann hljóp eins og villidýr til
skógarins. Í þetta eina skifti hafði Rúpert Hentzau
valið þann kostinn að fara gætilega. Eg tók til fótanna
og þaut á eftir honum, og kallaði til hans að
bíða. Hann sinti því engu. Hann var órór og ólúinn
og sídró því í sundur með okkur. En eg herti
mig alt hvað eg gat, því að mig þyrsti í blóð hans, og
að lítilli stundu liðinni huldu skuggar Zendaskógarins.
för okkar beggja.
Klukkan var nú orðin þrjú og farið að birta af
degi. Eg var að hlaupa eftir löngu og sléttu grasigrónu
rjóðri, en hundrað fetum á undan mér sá eg
Rúpert hlaupandi, og hárlokkar hans flöksuðust fyrir
morgungolunni. Eg var bæði þreyttur og móður;
hann leit um öxl og veifaði til mín hendinni. Hann
var að storka mér, því að hann gat hlaupið mig af
sér nær sem honum sýndist. Eg neyddist til að nema
staðar, því að eg var kominn að niðurfalli. Í þeim
svifum beygði Rúpert til hægri handar og hvarf mér
sjónum.
Eg hélt, að nú mundi hann sloppinn fyrir fult og
allt, og fleygði mér því niður hryggur og reiður. En
brátt spratt eg upp aftur, því að eg heyrði kvenmannsóp
innan úr skóginum. Eg tók nú á þeim kröftum,
sem eg átti til, og hljóp þangað sem Rúpert hafði
beygt við og horfið og þá sá eg hann aftur. En því
ver og miður gat eg ekki náð til hans. Hann var þá
að lyfta stúlku af hestbaki, og það hafði vafalaust
verið hún, sem eg heyrði æpa. Hún leit út fyrir að
vera bóndadóttir, og hafði körfu á handleggnum. Að
líkindum var hún á leiðinni til torgsins í Zenda. Hún
reið fallegum, þreklegum hesti. En Rúpert tók hana
æpandi af baki – því að hún hræddist hann. Samt
fór hann vel að henni, kyssti hana brosandi og gaf
henni fé. Því næst stökk hann á bak hestinum og
sat kvenvega. Þannig beið hann mín. En eg beið
hans líka.
Svo reið hann skyndilega áleiðis til mín, og stöðvaði
hestinn allnærri mér, lyfti upp hendinni og spurði:
"Hvað voruð þér að gera í kastalanum?"
"Eg drap þar þrjá vini yðar," svaraði eg.
"Hvað þá? Komust þér í fangaklefann?"
"Já."
"En hvað er að frétta af konunginum?"
"Áður en eg gat drepið Detchard særði hann konunginn,
en eg vona að hann lifi það af."
"Og kjáninn þér," sagði Rúpert í gáska.
"En eg hefi ekki enn sagt allar fréttirnar."
"Hvað er eftir?"
"Það, að eg þyrmdi lífi yðar. Eg var á bak við
yður á brúnni með skammbyssuna í hendinni."
"Er þetta satt? Eg hefi þá verið milli tveggja
elda."
"Stígið af baki og látum okkur berjast eins og
hraustum drengjum sæmir."
"Að kvenmanninum ásjáandi!" sagði hann og
benti á stúlkuna. "Skammist þér yðar, Yðar Hátign!"
Þá reiddist eg svo að eg vissi ekkert hvað eg
gerði. Eg laut á móti honum. Hann virtist fyrst
vera á báðum áttum, en svo sneri hann hesti sínum að
mér og beið mín. Eg þaut áfram í heimskulegu æði.
Eg greip um beizlistaumana og hjó til hans. Hann
bar af sér höggið og hjó til mín aftur. Eg vék mér
undan og hjó aftur, og í þetta sinn særði eg hann á
kinninni, og hljóp svo aftur á bak undan honum áður
en hann náði til mín. Hann virtist svo hissa á því hve
fast og fíflsdirfskulega eg sótti að honum, að hann
beitti sér ekki. Annars mundi hann hafa drepið mig
strax. Nú féll eg á kné af mæði og bjóst við að hann
riði að mér á hverri stundu. Og það hefði hann sjálfsagt
gert, og eg efast ekki um, að þá hefði annar okkar
eða báðir látið lífið, ef eigi hefði kveðið við óp á
bak við okkur. Eg leit við, og sá ríðandi mann koma
eftir grasivaxna rjóðrinu. Hann reið hart og hélt á
skammbyssu í hendinni. Þetta var trygðavinur minn
Fritz von Tarlenheim. Rúpert sá hann og vissi hvers
hann átti von. Han stöðvaði hestinn, settist tvo vega
í söðulinn, hikaði við andartak, svo beygði hann
sig áfram, sveiflaði hárinu frá enninu, brosti og
sagði:
"Au revoir, Rúdolf Rassendyll!"
Svo laut hann mér hæverskulega með bros á vörum
og blóðið streymandi niður kinnina; hann hneigði
sig líka fyrir bóndadótturinni; hún hafði fært sig nær
aftur af óttablandinni forvitni, og hann veifaði hendinni
til Fritz. sem nú var kominn í skotmál og sendi
honum kúlu. Hún flaug býsna nærri honum, því að
hún hitti sverðið, sem hann hélt á. Hann kastaði því
frá sér bölvandi og hristi hendina. Svo rak hann hælana
í síðurnar á hestinum og hleypti brott.
Eg horfði á eftir honum, þegar hann reið niður
rjóðrið. Það var líkast því að hann væri að ríða sér
til skemtunar syngjandi hátt, þrátt fyrir sárið, sem
hann hafði á kinninni.
Enn einu sinni sneri hann sér við og veifaði
hendinni, og svo þeysti hann inn í þéttskóginn og
hvarf sjónum okkar. Þannig hvarf hann þessi maður,
sem bæði var fífldjarfur og gætinn, göfugur og
ógöfugur, tígulegur, kurteis, illmenni og ósigrandi.
Eg þeytti sverði mínu af hendi langt út á völlinn í
heiftaræði og hét á Fritz að ríða á eftir honum. En
Fritz stöðvaði hest sinn, stökk af baki og hljóp til mín,
svo kraup hann á kné og vafði mig að sér. Mér veitti
heldur ekki af hjálpinni, því að sárið sem Detchard
hafði sært mig, hafði rifnað upp aftur og blóðið lagaði
úr því.
"Lánið mér þá hestinn!" hrópaði eg, spratt á fætur
og sleit mig af honum. Vegna æsingsins, sem í
mér var, tókst mér að komast þangað sem hesturinn
var, en þar datt eg áfram. Fritz kraup aftur niður
hjá mér.
"Fritz!" sagði eg.
"Já, vinur, kæri vinur minn," sagði hann blíðlega
eins og kona hefði verið að tala.
"Er konungurinn lifandi?"
Hann þerði varir mínar með vasaklút sínum og
kysti mig á ennið.
"Konungurinn er lifandi! En það er að þakka
framgöngu mannsins, sem hér er mestur kappinn
allra."
Litla bóndastúlkan stóð hjá okkur grátandi af
ótta með uppglent augun af undrun, því að hún hafði
séð mig í Zenda, og var það ekki eg, þó að eg væri
fölur, blóðugur og óhreinn, sem þó var konungurinn?"
En þegar eg heyrði að konungurinn væri lifandi,
þá reyndi eg að hrópa, Húrra! En eg kom engu orði
upp, og hné því máttvana aftur í fangið á Fritz, og
lagði augun aftur, stynjandi. En til þess að Fritz
skyldi ekki halda annað um mig, en það sem rétt var,
opnaði eg augun aftur og reyndi að segja: Húrra!
En mér var það ómögulegt. Mér fanst eg óumræðilega
þreyttur og kuldahrollur kom í mig, svo að eg
hjúfraði mig fast að Fritz, svo að mér hlýnaði, lét
aftur augun og fór að sofa.
XX. KAPITULI.
Til þess að lesendunum verði fyllilega ljóst hvað
gerðist í kastalanum í Zenda, þá verður að gera
nokkru frekar grein fyrir því. Við það sem eg sá og
gerði verð eg því að skýra frá því, sem þau sögðu
mér síðar um það, Fritz og Antoinette de Mauban.
Frásögn hennar leysti úr því hvernig það hafði atvikast
að ópið, sem eg hafði æskt eftir að yrði nokkurs
konar heróp og herkænskubragð, bar of snemma að,
og leit því út fyrir að yrði okkur til tjóns, þó að það
að lokum snerist okkur í hag. Eg býst við að þessi ógæfusama
kona hafi eftir beiðni hans farið á eftir
honum frá París til Rúritaníu. Eg hygg að hún hafi
borið einlæga ást til hans, og auk þess þótt í meira
lagi girnilegar framtíðarhorfurnar, er við henni
blöstu, ef hún næði tökum á honum. Ástríður þessa
manns voru miklar og ríkar, en viljinn var enn sterkari,
og sjálfs sín hag mat hann öllu öðru fremur.
Hann kynokaði sér ekki við að taka alt, án þess að
láta nokkuð í móti koma. Hún sá það skjótt eftir að
hún kom til hans, að hún átti skæðan keppninaut þar
sem Flavía prinzessa var; hún var óbilgjörn að eðlisfari
og hikaði ekki við að koma neinu því í framkvæmd,
er gat trygt henni vald yfir hertoganum.
Eins og eg sagði áðan, þá hugsaði hann eingöngu um
sjálfan sig en skeytti ekkert um óhamingju Antoinette.
Og fyr en hana varði var hún orðin flækt inn í
fífldirfskuleg vélabrögð hans. Hún vildi ógjarna yfirgefa
hann, því að bæði smán og ímyndaðar vonir
tengdu hana við hann, en samt gat hún ekki fengið
sig til að láta hann hafa sig að agni, né tæla mig í
gildru, svo að eg biði bana af. Fyrir þá sök hafði
hún skrifað mér og aðvarað mig. Ekki er mér kunnugt
um það, hvort bréf það er hún reit Flavíu var
skrifað af illvilja, afbrýði eða meðaumkvun; en þar
gerði hún okkur samt greiða. Þegar hertoginn fór til
Zenda fylgdist hún með honum, og þar fékk hún
fyrst fyrir alvöru færi á að sjá grimd hans, og gat
ekki annað en kent í brjósti um konunginn, jafnbágt
og hann átti. Þaðan í frá var hún á okkar bandi;
mér var það samt sem áður kunnugt, og sagði hún
mér það líka sjálf, að hún hafði alt af unnað hertoganum,
og vonast til að geta bjargað lífi hans, og jafnvel
að útvega fulla fyrirgefningu honum til handa,
fyrir þá hjálp sem hún hafði veitt konunginum.
Hana langaði alls ekki til, að hertoginn næði völdunum,
því að hún var móthverf glæpum hans, enn mótfallnari
því sem af þeim hlaut að leiða, gifting hertogans
og frænku hans, Flavíu prinzessu.
Í Zenda kom okkur óvænt hjálp, fyrir ofdirfsku
Rúperts unga. Vera má að hann hafi orðið töfraður
af fegurð Antoinette; vera má og, að hann hafi farið
að leggja sig eftir henni af því að hún var annars
manns, en hataðist við hann. Það var nægileg ástæða
til að koma Rúpert á stað. Nokkra daga höfðu þeir
átt í brösum, Rúpert og hertoginn, og þrætan, sem
þeir lentu í um kveldið, þegar eg sá til þeirra, var ein
af mörgum. Hún furðaði sig alls ekkert á uppástungu
þeirri, er Rúpert hafði borið upp við mig, þó
að hún hefði reyndar ekkert um hana vitað. Hún
kvaðst hafa varað hertogann við Rúpert, einmitt um
sama leyti sem hún hét á mig um að frelsa sig frá
þeim báðum. En þessa nótt hafði Rúpert ásett sér
að koma fram vilja sínum. Þegar hún var komin
inn í herbergi sitt hafði Rúpert náð í lykil, sem gekk
að því og ruðst þangað inn. Þegar hún fór að hrópa
á hjálp hafði hertoginn komið, og þarna í myrkrinu
hjá henni hljóðandi höfðu mennirnir barist. Og eftir
að Rúpert hafði sært húsbónda sinn banasári hafði
hann sloppið burtu út um gluggann, undan þjónunum,
eins og eg hefi áður skýrt frá. Blóðbunan úr
sárinu á hertoganum hafði litað alla skyrtuna á Rúpert,
en hann var ólmur í að heyja einvígið við hertogann
til enda, þegar hann kom út á brúna, því að hann
vissi þá ekki að hann hafði sært hann banasári.
Hvernig hann ætlaði að fara að við hina þrjá sexmenningana
veit eg ekki. Eg býst við að hann hafi
ekki verið búinn að gera sér neina grein fyrir því,
vegna þess að hann hafði ekki ætlað sér fyrirfram að
drepa hertogann. Þegar Antoinette var orðin ein
eftir hjá hertoganum, fór hún að stumra yfir honum
og binda um sár hans, og skildi ekki við hann fyr en hann
lézt. Þá heyrði hún hin æðislegu eggjunarorð Rúperts
og hljóp til að hefna elskhuga síns. Ekki sagðist
hún hafa séð mig fyr en eg hefði komið út á brúna og
steypt mér í sýkið á eftir Rúpert.
Í sama mund bar vini mína að. Þeir höfðu náð
til kastalahallarinnar í tæka tíð og biðu við dyrnar.
En Jóhann hafði hlaupið með hinum þjónunum til
að hjálpa hertoganum, og gengið betur fram en nokkur
hinna til að koma í veg fyrir að grunur yrði lagður
á sig fyrir ótrúmensku. Hann hafði særst í viðureigninni
við Rúpert í gluggahvilftinni. Sapt beið
þangað til klukkan nærri hálf-þrjú. Þá sendi hann
Fritz eftir skipun minni yfir á sýkisbarminn hinu
megin. Eg var þar ekki. Fritz flýtti sér til að segja
Sapt frá því, og ef Sapt hefði hlýðnast fyrirskipunum
mínum, þá hefði hann átt að snúa hið bráðasta
aftur til Tarlenheim-slotsins. En Fritz mátti ekki
heyra það nefnt að skilið væri við mig þarna í kastalanum,
hvað svo sem fyrirskipunum mínum leið. Þeir
voru stundarkorn að ýtast á um þetta. Loksins kom
Fritz svo fortölum sinum við Sapt, að hann lét það
nægja, að senda nokkra menn undir forustu Bernenstein
er ríða skyldu sem hraðast til Tarlenheim-slotsins
og vekja marskálkinn, en hinir sem eftir voru
gera áhlaup á hurð kastalahallarinnar. Hurðin stóð
fyrir þeim í fullar fimtán mínútur, og í sömu svifum
sem Antoinette de Mauban skaut á Rúpert Hentzau
á brúnni, gátu þeir brotið upp hurðina og komust inn
átta saman. Fyrsta hurðin, sem þeir komu að, var
hurðin á herbergi Michaels. Michael lá þar dauður
á þrepskildinum, lagður í gegn. Sapt hafði kallað
upp eins og eg heyrði, þegar hann sá að hertoginn
var dauður, og því næst höfðu þeir þotið til að ná í
þjónana. Þeir höfðu lagt niður vopnin skjálfandi af
ótta og Antoinette fleygði sér grátandi fyrir fætur
Sapts. Hún margtók það fram, að eg hefði verið á
brúarendanum og fleygt mér í sýkið. "Hvað getið
þér sagt mér um fangann?" spurði Sapt. En hún
hristi höfuðið og gat engu svarað. Þá fóru þeir Sapt
og Fritz yfir brúna og förunautar þeirra á eftir.
Þeir fóru samt varlega. Þegar að hliðopinu kom rak
Fritz fótinn í líkama De Gautets. Þeir sáu strax að
hann var dauður.
Því næst ráðguðust þeir og hlustuðu vandlega
hvort þeir heyrðu engan hávaða neðan úr klefanum
En þeir urðu einskis varir. Þá urðu þeir mjög
hræddir, því að þeir héldu að verðirnir hefðu drepið
konunginn, rent líkinu af honum út um pípuna og
flúið út um hana á eftir sjálfir. En af því að til mín
hafði sést þarna ólu þeir samt ofurlitla von í brjósti
enn þá (þetta sagði Sapt mér). Þeir sneru því aftur
þangað sem líkið af Michael lá, Antoinette var að
biðja fyrir hinum framliðna. Þeir þokuðu henni frá,
og leituðu á því, og fundu þar lykil að dyrunum, sem
eg hafði lokað og opnuðu þær. Það var dimt í stiganum,
en þeir vildu ekki kveikja ljós svo að þeir
þyrftu síður að eiga það á hættu að skotið yrði á þá.
En þá sagði Fritz: "Dyrnar niðri eru opnar! Sjáið
þið ljósglampann þarna!" Því næst gengu þeir djarflega
niður, og mættu engri mótstöðu. Og þegar þeir
komu í fremra herbergið og sáu Belgann Bersonin
liggja þar dauðan, urðu þeir glaðir mjög, og Sapt
sagði: "Hann hefir verið hér, sem betur fer!" Og
þegar þeir komu inn í klefa konungsins fundu þeir
Detchard dauðan ofan á líkama læknisins, og konunginn
liggjandi á bakinu rétt hjá stólnum, sem hann
hafði verið með. Þá hrópaði Sapt: "Hann er dauður!"
en vísaði öllum út úr klefanum nema Fritz, og
kraup svo á kné við hliðina á konunginum. Sapt
var svo vanur við sár, að hann sá skjótt að konungurinn
var hvorki dauður né leit út fyrir að þurfa að
deyja af þessum áverka, ef hann nyti góðrar aðhlynningar.
Þeir breiddu því dúk yfir andlitið á honum og
báru hann yfir í herbergi hertogans og lögðu hann
þar niður. Antoinette stóð þá upp frá bænahaldi sínu
og fór að baða höfuðið á konunginum og binda sár
hans, þangað til náðist í lækni. En af því að Sapt
duldist ekki að eg hafði verið þarna og með því að
Antoinette hafði séð mig og skýrt nákvæmlega frá
brottför minni, skipaði Sapt Fritz að fara undir eins
til skógarins og leita mín. Hann þorði ekki að senda
neinn annan. Fritz fann hest minn og bjóst við öllu
því versta. Samt tókst honum að finna mig eins og
áður er frá sagt, því að hann heyrði ópin í mér, þegar
eg var að eggja Rúpert á að bíða mín. Og það ímynda
eg mér, að aldrei hafi neinum manni þótt
vænna um að finna bróður sinn lifandi heldur en
Fritz að finna mig; og vegna þess hve vænt honum
þótti um það sinti hann engu um jafnmikilvægt atriði
og það var, að Rúpert Hentzau bæri undan. En ef
Fritz hefði unnið á honum, mundi eg hafa séð eftir
því.
En með því að svona heppilega hafði tekist til um
að bjarga konunginum, þá hvíldi nú sú skylda á Sapt
ofursta að sjá um það að ekki yrði uppskátt að hann
hefði þurft nokkurrar bjargar. Antoinette de Mauban
og Jóhann ráðsmaður (sem reyndar var svo sár
að engin hætta var á að hann talaði af sér í bráðina)
voru bæði látin vinna eið að því, að þegja um þetta.
Og nú var sagt að Fritz hefði lagt á stað að leita að
ónefndum vini konungsins, en vitanlega ekki konunginum
sjálfum. Það hefði verið þessi maður, sem í
Zenda hefði verið, og þjónar Michaels hertoga hefðu
séð í svip á vindubrúnni. Mannaskiftunum var svo
laglega komið fyrir, að engan grunaði. Það var sem
sé látið heita svo, að konungurinn hefði verið særður
því nær til ólífis af vörðum þeim er gættu vinar hans
í kastalanum, en hefði þó unnið bug á þeim að lokum.
En nú lægi hann særður mjög, en þó lífvænlegur
í herbergjum Michaels svarta í kastalanum.
Þangað hefði hann verið borinn beint frá fangaklefanum,
og þær skipanir verið út gefnar, að ef vinur
hans fyndist þá ætti að fylgja honum rakleiðis til konungsins.
En samtímis voru sendiboðar sendir til
Tarlenheimslotsins, sem segja skyldu Strakencz marskálk
að fullvissa prinzessuna um það, að konunginum
væri engin hætta búin, en að marskálkurinn ætti
að koma á fund konungsins sem allra fyrst. Svo var
ráð fyrir gert, að prinzessan skyldi bíða í Tarlenheim
slotinu þangað til frændi hennar kæmi eða þangað til
hann sendi henni önnur boð. Þess var látið við getið,
að eigi mundi á löngu líða að konungurinn kæmi
til höfuðborgarinnar, sigrihrósandi eftir hreystiverk
þau, er hann hefi unnið og fyrir guðs mildi komist
heill af þrátt fyrir fjörráð þau, sem varmennið bróðir
hans hefði bruggað.
Þetta slóttuga bragð hins gamla hygna vinar
míns hepnaðist að öllu leyti, nema þar, sem það kom
í bága við það óbeygjanlega sérlyndi, sem margt
kænskubragð karlmanna hefir orðið að lúta í lægra
haldi fyrir. Eg á við dutlunga konu. Því að hvað
svo sem skipunum þeim leið, er frændi hennar og
konungur sendi henni (eða Sapt fyrir hans hönd) og
hvað mikið sem Strakencz marskálkur lagði að henni,
þá datt Flavíu prinzessu ekki í hug að sitja kyr á
Tarlenheimslotinu þegar elskhugi hennar lá veikur í
Zenda; og þegar marskálkurinn reið á stað með förunautum
sínum frá Tarlenheim til Zenda, lagði vagn
prinzessunnar strax á stað á eftir honum, og þannig
var haldið áfram í gegnum bæinn. Þar var það þegar
orðið hljóðbært að konungurinn hefði kveldið fyrir
haldið til fundar við bróður sinn, og með mestu friðsemd
farið þess á leit við hann, að hertoginn léti
lausan vin konungsins, er í haldi hefði verið hafður í
kastalanum. En þá hefði verið ráðist á konunginn
með sviksemd, og lent í blóðugum bardaga. Það
hafði frézt að hertoginn hefði fallið og nokkrir riddaranna
hans, og konungurinn særst, en þó náð kastalanum
á sitt vald. Eins og við var að búast höfðu
þetta þótt mikil tíðindi. Því strax var símað til Streslau
og fregnir þessar bárust þangað rétt eftir að
skipun hafði verið gefin til að kalla herlið til að bæla
niður óróann í þeim hluta borgarinnar, er óánægjan
var megnust í.
Þannig var ástatt þegar Flavía prinzessa kom til
Zenda. Og þegar hún reið upp hæðina, og marskálkurinn
við hliðina á vagni hennar og var stöðugt
að telja hana á að hlýðnast skipun konungsins og snúa
aftur, þá kom Fritz Tarlenheim með fangann í Zenda
að skógarjaðrinum. Eg var nú farinn að ná mér aftur
eftir öngvitið og geta gengið með Fritz, en hann
varð að styðja mig. Og þegar eg horfði út á milli
trjánna á skógarröndinni gat eg séð prinzessuna. En
af því að eg sá það strax á förunaut mínum, að við
máttum ekki hittast, fleygði eg mér niður á bak við
runna nokkurn. En við höfðum gleymt manneskju,
sem kom á eftir okkur, og ekki vildi missa af því að
sjá prinzessuna brosa hlýlega til sín og ef til vill að
eignast eina eða tvær krónur fyrir greiða, sem hún
gat gert drotningarefninu. Það var bóndastúlkan.
Þegar við vorum lagstir niður undir runnann hljóp
hún fram hjá okkur í veg fyrir prinzessuna, laut henni
og mælti:
"Frú mín góð! Konungurinn er hérna á bak
við runnann. Leyfið mér að fylgja yður til hans."
"Hvaða bull er í þér barn!" tautaði Strakencz
gamli: "konungurinn liggur særður í Zenda."
"Já, herra, eg veit að hann er særður, en hann
er þarna – og Fritz greifi líka – en ekki í kastalanum,"
sagði stúlkan einbeitt.
"Getur hann skift sér, eða eru konungarnir
tveir?" spurði Flavía undrandi. "Hvernig ætti hann
að geta verið hér?"
"Hann elti annan riddara, frú mín góð, og barðist
þangað til Fritz greifa bar að, og hinn riddarinn
tók hest föður míns frá mér og reið á brott, en konungurinn
er hér hjá Fritz greifa. Eða er nokkur
maður í Rúritaníu, sem líkur er konunginum?"
"Nei, barnið mitt," sagði Flavía blíðlega (mér
var sagt þetta seinna) og svo brosti hún og gaf stúlkunni
peninga. "Eg ætla að fara og sjá þessa herra,"
sagði hún og reis upp í vagni sínum.
En í þessum svifum kom Sapt ríðandi frá kastalanum.
Þegar hann sá prinzessuna reyndi hann að
láta á engu bera, og kallaði til hennar og sagði að
konungur nyti góðrar aðhlynningar í kastalanum
og væri í engri hættu.
"Í kastalanum?" spurði hún.
"Hvar annarsstaðar ætti hann að vera, frú mín?"
spurði hann og laut henni.
"En stúlkan þarna segir að hann sé hérna skamt
frá – með Fritz greifa."
Sapt leit til stúlkunnar og brosti þannig, að hann
virtist ekki leggja mikinn trúnað á það sem hún
sagði.
"Allir hæverskir riddarar eru kóngar í augum
bændadætra," sagði hann.
"En samt er maðurinn, sem eg hefi sagt yður
frá, svo líkur konunginum, að þeir verða ekki þektir
að, frú mín góð," sagði stúlkan, hálf skelkuð, og sat
þó fast við sinn keip.
Sapt sneri sér undan. Gamli marskálkurinn
horfði á Sapt spyrjandi, þó hann þegði. Flavía sömuleiðis.
Grunurinn er ekki lengi að grafa um sig.
"Eg ætla að fara sjálfur og sjá mann þenna,"
sagði Sapt og tók rögg á sig.
"Ónei, eg ætla sjálf að fara," sagði prinzessan.
"Komið þá ein," sagði Sapt í hálfum hljóðum.
Hún sá það á honum, að honum var það mikið
áhugamál að hún færi ein, svo að hún bað marskálkinn
að bíða þarna eftir sér, og svo fóru þau Sapt og
hún gangandi þangað sem eg lá, en Sapt skipaði
bændastúlkunni að bíða kyr álengdar. Og þegar eg
sá þau koma, settist eg eymdarlega á hækjur og huldi
andlitið í höndum mér. Eg þorði ekki að líta framan
í hana. Fritz kraup á kné við hliðina á mér og lagði
höndina á öxlina á mér.
"Talið lágt, hvað svo sem þér kunnið að segja,"
heyrði eg að Sapt hvíslaði að prinzessunni þegar þau
komu til okkar og rétt á eftir heyrði eg að prinzessan
kallaði upp yfir sig. Það var fagnaðaróp óttablandið.
"Það er hann! Ertu særður?"
Og svo hneig hún niður við hliðina á mér og fór
að toga hendurnar með hægð frá andliti mínu, en eg
einblíndi niður fyrir mig.
"Það er konungurinn," sagði hún. "Heyrið þér,
Sapt ofursti, viljið þér gera svo vel og segja mér
hvað þetta dár á að þýða?"
Enginn okkar svaraði. Við þögðum allir þrír.
Hún skeytti því engu, þó að þeir væru við Sapt og
Fritz, en lagði hendurnar um hálsinn á mér og kysti
mig. Þá sagði Sapt lágt, og með hásri röddu:
"Þessi maður er ekki konungurinn. Kyssið hann
ekki. Hann er ekki konungurinn."
Hún hrökk frá mér sem snöggvast, og því næst
spurði hún reiðilega, haldandi annari hendi um hálsinn
á mér:
"Haldið þið að eg þekki ekki elskhuga minn?
Rúdolf, elskan mín!"
"Þessi maður er ekki konungurinn," sagði Sapt
aftur, og Fritz, sem viðkvæmur var að eðlisfari, gat
nú ekki að því gert að grátstuna leið upp frá brjósti
hans.
Á því sá hún, að hér var ekki um neinn gamanleik
að ræða.
"Þessi maður er konungurinn!" hrópaði hún.
"Þetta er andlit konungsins – hringurinn konungsins
– hringurinn minn! Þetta er elskhugi minn!"
"Já, það er elskhugi yðar, frú," sagði Sapt gamli,
"en það er ekki konungurinn. Konungurinn er þarna
í kastalanum. Þessi maður –"
"Líttu framan í mig, Rúdolf! Líttu framan
mig!" hrópaði hún og tók höndunum utan um andlitið
á mér. "Því líðurðu þeim að pynta mig svona?
Segðu mér hvernig í þessu liggur!"
Þá tók eg loks til máls og leit framan í hana:
"Guð fyrirgefi mér," sagði eg. "Eg er ekki
konungurinn."
Hún þrýsti höndunum ofboðslega að kinnunum
á mér, og starði á mig fast og lengi. En eg þagði, og
sá undrun, efa og ótta skiftast á í hugskoti hennar.
En svo fann eg að hún smálinaði takið, sem hún hafði
utan um vanga mína, og nú leit hún til Sapts, Fritz
og svo aftur til mín. En svo hallaði hún sér alt í
einu áfram og hneig í faðm mér, en eg þrýsti henni
að mér stynjandi af þungum harmi og kysti hana
blíðlega. Sapt tók um handlegginn á mér. Eg leit
upp og framan í hann. Svo hallaði eg henni blíðlega
ofan á grassvörðinn, stóð upp og starði á hana,
formælandi örlögum mínum fyrir það, að eg skyldi
hafa sloppið undan sverði Rúperts, til að verða að
þola þessar kvalir, sem hverju helstríði voru sárari.
XXI. KAPITULI.
Það var komið kveld, og eg var í klefanum, sem
konunginum hafði verið haldið í í kastalanum í
Zenda. Stóra pípan, sem Rúpert Hentzau hafði
kallað "stigann hans Jakobs", var horfin og ljósin í
herbergjunum hinu megin við sýkið sáust skína í
myrkrinu. Alt var nú hljótt. Ófriðargnýrinn var
horfinn. Eg hafði falið mig í skóginum, það sem
eftir var dagsins, frá því að Fritz tók mig brott með
sér, og skildi Sapt eftir með prinzessunni. Í rökkrinu
var eg fluttur í dularbúningi til kastalans og
komið fyrir þar sem eg var nú. Þó að þrír menn
hefðu látið líf sitt þarna, og eg orðið banamaður
tveggja, var eg ekki myrkfælinn. Eg fleygði mér á
rúmflet við gluggann, og horfði út á dökkan vatnsflötinn.
Jóhann ráðsmaður var nýbúinn að færa mér
kveldverðinn. Jóhann var enn fölur eftir blóðmissinn,
en ekki hættulega sár. Hann sagði mér, að konunginum
liði vel, og kvaðst hafa séð prinzessuna.
Þau hefðu setið lengi á tali, hún, Sapt og Fritz.
Strakencz marskálkur var farinn til Streslau. Michael
svarti lá í kistu sinni, og Antoinette de Mauban
vakti yfir henni. Voru prestarnir í kapellunni ekki
að syngja messu yfir honum?
Úti fyrir heyrðist einkennilegur hávaði. Sumir
sögðu, að fanginn í Zenda væri dauður, aðrir, að
hann hefði horfið brott lifandi, enn aðrir, að hann
hefði verið vinur konungsins, og veitt honum mikilvæga
þjónustu í Englandi. Þeir voru og til er héldu
því fram, að hann hefði komist að samsæri hertogans
og þess vegna hefði hertoginn tekið hann höndum og
sett í varðhald. Einn eða tveir slungnir náungar
hristu höfuðin og sögðust ekkert vilja segja, en kváðu
sig gruna, að Sapt ofursti mundi geta frætt menn
betur um þetta, en þegar hefði verið gert, ef hann
vildi segja það, sem hann vissi.
Um þetta var Jóhann að þvaðra við mig, þangað
til eg sendi hann frá mér og lá svo einn eftir hugsandi
Eg var samt ekki að hugsa um ókomna tímann,
heldur var eg að renna huga yfir viðburði síðustu
vikna – eins og mönnum verður svo oft, þegar
mikilvægir atburðir hafa gerst – og var að furða
mig á því hve úrslit þeirra höfðu orðið einkennileg.
En uppi yfir mér í myrkrinu og næturkyrðinni heyrði
eg fánana slást um stengurnar, því að fáni Michaels
hékk í hálfri stöng og yfir honum konungsflagg
Rúritaníu. Það blakti eina nótt til yfir höfði mér.
Vaninn verður skjótt ríkur hjá manni, og það var að
eins með hörkubrögðum að mér tókst að sannfæra
sjálfan mig um, að það blakti ekki framar yfir mér.
Alt í einu kom Fritz von Tarlenheim inn í herbergið.
Eg stóð þá við gluggann. Hann var opinn
eg var að brjóta steinlímsmolana, er sátu eftir í
veggnum frá því stigi Jakobs var þarna, af því eg
hafði ekkert annað að gera. Fritz sagði mér í fám
orðum, að konungurinn vildi finna mig, og svo fórum
við báðir á stað yfir vindubrúna, og fórum inn í
herbergið, sem Michael svarti hafði haldið til í áður
fyrri.
Konungurinn lá þar í rúmi. Læknir okkar frá
Tarlenheim hafði verið sóttur til hans, og stakk því
að mér, að eg yrði að standa stutt við. Konungurinn
rétti mér hönd sína. Fritz og læknirinn fóru báðir
út að glugganum.
Eg dró hring konungsins af fingrinum á mér og
á fingur honum.
"Eg hefi kostað kapps um að vanhelga hann
ekki, herra konungur," sagði eg.
"Eg er ekki fær um að tala margt við þig," sagði
hann með veikri röddu. "Eg hefi átt í miklu stríði
við Sapt og við marskálkinn – því að við höfum sagt
marskálkinum alveg eins og var. Mig langar til að
hafa þig með mér til Streslau og halda þér þar hjá
mér, og gera það heyrin kunnugt hvað þú hefir gert;
þar mundir þú hafa orðið bezti og hjartfólgnasti
vinur minn, Rúdolf frændi. En þeir halda því fram, að
eg megi það ekki, og leyndarmáls þessa verði að gæta
– ef mögulegt sé."
"Þeir hafa rétt fyrir sér, herra konungur. Leyfið
mér að fara. Verki mínu hér er lokið."
"Já, því er lokið, og það svo af hendi leyst, að
enginn maður mundi geta leikið það eftir, sem þú
hefir afrekað. Þegar landslýður sér mig næst, þá
verð eg orðinn skeggjaður; svo skal vera. Eg hefi
orðið torkennilegur eftir sjúkdóminn. Menn munu
því ekki undra þó að eg verði nokkuð breyttur. En
eg skal reyna að láta þegna mína eigi finna að konungur
þeirra hafi breyst að neinu leyti öðru. Þú
hefir sýnt mér það hvernig konungur á að fara að
ráði sínu."
"Heyrið, herra konungur!" sagði eg. "Mér er
ekki mögulegt að hlýða á, að þér hrósið mér. Það
er að eins fyrir einstaka guðs mildi, að eg varð ekki
verri svikari en bróðir þinn."
Hann sneri sér að mér og leit framan í mig með
spyrjandi augnaráði; en sjúka menn skortir kjark til
að glíma við óljós málefni, og hann hafði ekkert þrek
í sér til að spyrja mig. Honum varð litið á hring
Flavíu. Eg hafði hann á hendinni. Eg hélt, að hann
mundi spyrja mig eitthvað um hann, en hann þuklaði að eins lítið eitt á honum og hné svo aftur á bak
ofan á koddann.
"Eg veit ekki hve nær eg fæ að sjá þig aftur,"
sagði hann veiklulega og eins og í sinnuleysi.
"Þú sérð mig þegar eg get eitthvað gert fyrir
þig, herra!" svaraði eg.
Hann lagði aftur augun. Fritz og læknirinn
komu. Eg kysti á hönd konungsins og svo fylgdi
Fritz mér út. Eg hefi aldrei séð konunginn síðan.
Þegar við komum út þá sneri Fritz ekki aftur
yfir á vindubrúna, heldur til vinstri handar, og fylgdi
mér þegjandi upp stiga gegn um skrautlegan gang
inn í höllina.
"Hvert erum við að fara?" spurði eg.
Fritz leit undan og sagði:
"Hún hefir sent eftir yður. þegar það er búið,
þá skuluð þér koma aftur yfir vindubrúna. Eg
ætla að bíða yðar þar."
"Hvað vill hún?" sagði eg og bar ótt á.
Hann hristi höfuðið.
"Veit hún alt?"
"Já, alt eins og það er."
Hann opnaði dyr, ýtti mér þar inn með hægð og
lokaði á eftir mér.
Eg kom þar inn í gestasal, og voru húsgögn
þar hin skrautlegustu. Fyrst hélt eg, að enginn væri
þar fyrir, því að birtan inni var dauf og ljós tvö, sem
loguðu á arinhyllunni, depruð með hjálmskýlum. En
brátt varð eg þess var, að kona stóð við gluggann.
Eg þekti, að það var prinzessan, og eg gekk til hennar,
féll á kné og tók um hönd hennar, og kysti á hana.
Hún hreyfði sig ekki og sagði heldur ekkert. Eg stóð
á fætur, reyndi að horfa framan í hana í daufu birtunni
og sá þá að hún var mjög föl, og stirna í fallega
hárið hennar og áður en eg vissi af sagði eg blíðlega:
"Flavía!"
Ofurlítill titringur fór um hana og hún leit við.
Því næst vatt hún sér hvatlega að mér, greip utan um
mig og sagði:
"Stattu ekki svona, stattu ekki svona. Nei, þú
mátt það ekki. Þú ert særður! Seztu niður, –
hérna, hérna!"
Hún fékk mig til að setjast á legubekkinn og tók
svo um ennið á mér.
"En hvað þér er heitt á höfðinu!" sagði hún og
kraup á kné við fætur mér. Svo hallaði hún höfðinu
að mér og eg heyrði hana segja í hálfum hljóðum:
"Elskan mín, en hvað þér er heitt á höfðinu."
Því er einhvern veginn þannig varið, að ástin
blæs jafnvel gáfutregum manni því í brjóst, hvílíkan
hug unnustan ber til hans. Eg hafði komið til að
biðja fyrirgefningar á gerræði mínu, en nú varð mér
þetta eitt að orði:
"Eg elska þig af öllu hjarta og allri sálu minni."
Því hvað var það, sem olli henni hrygðar og var
henni til niðrunar? Ekki ást hennar á mér, heldur
kvíði fyrir því, að eg hefði verið að leika með tilfinningar
hennar, þegar eg lék konunginn og hlegið
á eftir að kossum hennar og ástaratlotum.
"Eg elska þig eins og lífið í brjóstinu á mér –
eg elska þig af öllu hjarta," sagði eg aftur, en hún
hjúfraði sig að mér. "Alla tíð frá því að eg sá þig
fyrsta sinni í dómkirkjunni! Eg hefi að eins elskað
eina konu á æfi minni og – og get aldrei unnað
neinni annarri. En guð fyrirgefi mér það ranglæti,
sem eg hefi sýnt þér."
"Þeir komu þér til að gera það," sagði hún og
bar ótt á, svo lyfti hún upp höfðinu, horfði í augu
mér og bætti þessu við: "Það hefði ef til vill komið
fyrir eitt, þó að eg hefði vitað alt eins og það var.
Það var alt af þér sem eg unni, en ekki konungurinn!
Að svo mæltu teygði hún sig upp og kysti mig.
"Eg ætlaði að segja þér eins og var," sagði eg.
"Eg ætlaði að láta þig vita það á dansleiknum í
Streslau, þegar Sapt truflaði mig. Þar á eftir gat
eg það ekki – eg gat ekki átt það á hættu að missa
þig fyr – fyr en eg mætti til! Elskan mín! Þinna
vegna var rétt að því komið að eg léti konunginn
deyja í fangaklefanum."
"Eg veit það, eg veit það. Hvað eigum við nú
að gera, Rúdolf?"
Eg tók utan um hana, þrýsti henni að mér og
sagði:
"Eg fer burtu í kveld."
"Ó, nei, nei!" hrópaði hún. "Ekki í kveld!"
"Eg verð að fara í kveld, áður en fleira fólk
hefir séð mig. Og því skyldir þú vilja fá mig til
að bíða, elskan mín, nema –"
"Ef eg gæti farið með þér!" hvíslaði hún mjög
lágt.
"Drottinn minn!" sagði eg hörkulega, "minstu
ekki á það!" og um leið ýtti eg henni ofurlítið frá
mér.
"Því þá ekki? Eg elska þig. Þú ert engu verri
maður en konungurinn!"
En nú féll eg alveg frá mínum góða ásetningi,
því að eg greip hana í fang mér og bað hana innilega
að koma með mér, og ætla eg ekki að skýra frá þeim
orðum, sem eg lét mér um munn fara, og eg kveið
því engu þó að allir Rúritaníubúar mundu reyna að
ná henni frá mér. Hún hlustaði á mig stundarkorn
með starandi augum og alveg forviða. En meðan
hún horfði þannig á mig fór eg að blygðast mín, og
mér tók að vefjast tunga um tönn og loks þagnaði eg
alveg.
Hún færði sig frá og nam staðar við vegginn,
en eg sat á legubekksröndinni, skjálfandi eins hrísla,
því að eg sá nú hvað eg hafði gert, og sá eftir því.
Þó að eg hefði ekki skap til að biðja fyrirgefningar á
á því. Þannig þögðum við langan tíma.
"Eg er óður," sagði eg óánægjulega.
"Mér þykir vænt um æði þitt, elskan, mín," svaraði
hún.
Hún sneri sér frá mér, en eg sá samt að tárin
streymdu niður kinnarnar á henni. Eg greip um
legubekksbríkina og hélt mér þar.
"Er ástin það eina, sem um er að hugsa?" spurði
hún, með lágri og blíðri rödd er virtist jafnvel friða
hjarta mitt eins sært og það var. "Ef ástin væri það
eina, sem um væri að hugsa, þá gæti eg fylgt þér til
heimsenda – tötrum klædd, ef á þyrfti að halda, því
að þú hefir algert vald yfir tilfinningum mínum. En
er ástin það eina, sem um þarf að hugsa?"
Eg svaraði engu. Nú blygðaðist eg mín fyrir
það, að eg skyldi ekkert hjálpa henni.
Hún færði sig nær mér og lagði höndina á öxlina
á mér. Eg rétti upp höndina og greip um hönd
hennar.
"Eg veit að menn skrifa og tala rétt eins og svo
væri. Ef til vill eru örlögin sumum svo hagstæð, að
þetta má til sanns vegar færa, og betur að eg væri ein
af þeim. En ef ástin væri það eina, sem um væri að
hugsa, þá hefðir þú látið konunginn deyja í fangaklefanum."
Eg kysti á hönd hennar.
"Konan verður líka að hugsa um heiður sinn,
Rúdolf. Heiður minn er undir því kominn, að eg
reynist trú landi mínu og konungsættinni. Eg veit
ekki hversvegna forsjóninni hefir þóknast að láta
mig fá ást á þér; en eg veit að eg verð að vera kyr."
Enn sagði eg ekkert. Hún þagnaði ofurlitla
stund. Svo hélt hún áfram og sagði:
"Hring þinn mun eg alt af bera á fingri, hjarta
þitt í hjarta mínu, og snerting vara þinna á mínum.
En þú verður að fara, og eg að vera kyr. Ef til vill
verð eg að gera það, sem mér finst líkast lífláti að
hugsa til."
Eg vissi við hvað hún átti, og hrollur fór um
mig. En þar eð hún sýndi svona mikla sjálfsafneitun,
andmælti eg henni ekki. Svo veill var eg þó ekki.
Eg stóð upp og tók um hönd hennar.
"Gerðu það sem þér sýnist og það, sem þú verður að gera," sagði eg. "Forsjónin hlýtur að hafa eitthvert
ætlunarverk kosið öðrum eins manneskjum og
þú ert. Minn hlutur er léttbærari, því hring þinn
mun eg alt af bera á fingri, hjarta þitt í hjarta mínu,
og aldrei skulu neinar varir snerta mínar aðrar en
þínar. Svo bið eg drottinn að halda hendi sinni yfir
þér, elskan mín!"
Í eyrum okkar kváðu við sönghljómar. Prestarnir
í kapellunni voru að syngja messur fyrir sálum
þeirra, sem látist höfðu. Þessi söngur var eins og
grafarsöngur yfir heygðri gleði okkar, og fyrirgefningarbón
ástar okkar, er eigi gat dáið. Tónarnir,
blíðir, ljúfir og meðaumkvunarríkir hækkuðu og
lækkuðu í eyrum okkar þarna, þar sem við stóðum
og héldumst í hendur.
"Drotningin mín! Hugljúfa ástmey mín!" sagði
eg.
"Unnusti minn! dyggi riddarinn minn!" sagði
hún. "Við sjáumst ef til vill aldrei framar. Kystu
mig, elskan mín, og farðu svo!"
Eg kysti hana eins og hún bað mig: en þá
grúfði hún sig að mér og eina orðið sem hún hvíslaði
var nafn mitt hvað eftir annað – upp aftur – og
aftur — og aftur; og þannig skildi eg við hana.
Eg gekk hvatlega yfir brúna. Sapt og Fritz
biðu mín þar. Að skipan þeirra hafði eg fataskifti
og byrgði fyrir andlit mitt, eins og eg hafði gert einu
sinni áður. Eg steig ásamt þeim á hestbak við kastalahliðin,
og við þrír riðum svo á stað í náttmyrkrinu
og héldum áfram ferðinni alt til birtingar og vorum
þá komnir að litlu stöðinni rétt við landamæri
Rúritaníu. Lestin kom ekki stundvíslega, og eg gekk
með þeim út á víðavang meðfram lækjarsprænu meðan
við biðum eftir lestinni; þeir lofuðu að senda mér
allar nýstárlegustu fréttir, sem fyrir kæmu. Þeir
voru einstaklega góðir við mig – gamli Sapt var
jafnvel mjög ljúfmannlegur, en Fritz barst lítt af.
Eg hlustaði eins og í draumi á það, sem þeir voru
að segja. Rúdolf! Rúdolf! Rúdolf! Rúdolf! hljómaði
mér enn þá í eyrum. Í þeim fólst ofurþungi harms
og ástar. Loks urðu þeir þess varir, að eg var annarshugar,
og við gengum fram og aftur þegjandi unz
Fritz kom ofurlítið við handlegginn á mér, og eg sá
þá bláa reykinn úr lestinni mílu vegar eða rúmlega
það í burtu. Þá rétti eg þeim sína höndina hvorum.
"Enginn okkar er nema hálfur maður í dag,"
sagði eg brosandi. "En við höfum verið menn. Eruð
þið ekki á því, gömlu vinir mínir, Sapt og Fritz?
Við höfum marga hildi háð saman."
"Við höfum lagt svikara að velli, og gert konunginn
fastan í sessi," sagði Sapt.
Þá var það, að Fritz von Tarlenheim tók ofan,
áður en eg rendi grun í hvað hann ætlaði sér, og laut
mér og kysti á hönd mína eins og hann hafði verið
vanur; og um leið og eg hnykti henni að mér, mælti
hann og reyndi að brosa:
"Forsjónin gerir ekki ætíð réttu mennina að
konungum."
Gamli Sapt beit á jaxlinn þegar hann tók í hendina
á mér.
"Fjandinn á sinn skerf í flestu," sagði hann.
Fólkið á stöðinni horfði býsna forvitnislega á
háa manninn, sem byrgt hafði fyrir andlitið, en við
skeyttum ekkert um hornaugun sem það sendi okkur.
Eg stóð hjá vinum mínum og beið þangað til lestin
kom á móts við okkur. Þá kvöddumst við með handabandi
þegjandi. Og í þetta sinn tóku þeir báðir ofan
– þetta kann að virðast undarlegt af gamla Sapt –
og stóðu berhöfðaðir þangað til lestin var horfin með
mig úr augsýn þeirra. Fyrir því héldu menn, að mikilmenni
eitthvert væri þarna að ferðast með leynd, sér
til skemtunar, þó að sannleikurinn væri sá, að þetta
væri að eins eg, Rúdolf Rassendyll, enskur maður,
yngri bróðir í góðri ætt, en maður ófjáður og embættislaus,
og ekki mjög tíginættaður heldur. Mönnum
mundi hafa brugðið í brún ef þeir hefðu vitað það.
Og ef þeir hefðu nú samt vitað alt um hagi mína,
hefði þeim brugðið enn meir. Því hvað svo sem átti
nú fyrir mér að liggja, þá hafði eg þó verið konungur
um þriggja mánaða tíma, og sé það ekki til að
miklast af, þá má þó telja það töluverða reynslu.
Vafalaust mundi eg hafa hugsað enn meir um það, ef
ekki hefði borist til mín frá turnunum í Zenda, bergmálað
fyrir eyrum mér og níst hjarta mitt ástarópið:
"Rúdolf! Rúdolf! Rúdolf!"
Þey! Eg heyri það núna.
XXII. KAPITULI.
Smáatriði þau, sem fyrir komu á ferð minni heim
eru ekkert söguleg. Eg fór beint til Tyrol og dvaldi
í ró og næði hálfan mánuð. Eg lá þar lengst af
í rúminu með köldusótt; þar að auki þjáðist eg af
taugaveiklun, og varð vanmegna eins og ungabarn.
Þegar eg var þar kominn sendi eg bróður mínum
bréfspjald og lét hann vita, að mér liði vel og byggist
við að koma heim bráðum. Eg vissi að það yrði til
þess að hætt yrði að spyrjast fyrir um verustað minn,
en lögreglan í Streslau hafði alt af verið að grafast
eftir honum. Eg lét skegg mitt vaxa aftur, og af því
að eg hefi óðan skeggvöxt var skeggið á mér orðið
býsna mikið þegar eg kom til Parísar og hitti vin
minn George Featherley. Fundir okkar voru markverðastir
fyrir það, hve marga lýgina eg sagði honum
óviljugur en tilneyddur þó; og eg hæddi hann
meir en lítið þegar hann trúði mér fyrir því, að hann
hefði þózt þess fullvís að eg hefði elt Antoinette de
Mauban til Streslau. Eg heyrði nú að hún væri komin
til Parísar frú sú, og byggi þar á mjög afskektum
stað út af fyrir sig, og varð almenningi ekki skota
skuld að geta sér til um hvernig á því stæði. Var
ekki öllum orðið kunnugt um svikræði og dauða
Michaels hertoga? Eigi að síður hvatti George Bertram
Bertrand til að vera vongóðan og sagði kankvíslega
að "lifandi skáld væri þó betra en dauður
hertogi." Því næst sneri hann sér að mér og spurði:
"Hvað gerðirðu við skeggið á þér?"
"Satt að segja," svaraði eg réttilega, "finst mér
að maður hafi stundum ástæðu til að vilja breyta ásýnd
sinni. Það er nú farið að vaxa nokkuð aftur."
"Einmitt það. Eg hefi þá ekki verið svo langt
frá því rétta. Ástargyðja hefir það verið þó að það
væri ekki Antoinette fagra."
"Það er sjaldan hörgull á ástargyðjunum," svaraði
eg með hægð.
En George var ekki ánægður fyr en hann hafði
þröngvað mér til (hann þóttist meir en lítið góður af
því) að dikta upp ástaræfintýri, er eg hefði lent í, og
þessvegna haldið til allan þennan tíma í friðsælu
héruðunum í Tyrol. Í staðinn gæddi George mér á
því sem hann nefndi "innri fræðsluna" (að eins á vitorði
stjórnfræðinganna). Þetta sem hann sagði mér
átti að vera ítarleg lýsing á viðburðum þeim, sem
orðið höfðu í Rúritaníu, samsærinu og hversu því var
hnekt. Hann kvaðst ætla, að Michael svarti hefði
haft meiri málsbætur, en almenningur héldi, og kinkaði
kolli yfir þeirri getgátu. Hann kvaðst hafa góðar
heimildir fyrir því, að grunur hefði leikið á því að
dularfulli fanginn í Zenda, er svo langar blaðagreinir
hefðu verið skráðar um, hefði alls ekki verið karlmaður,
heldur kona klædd í karlmannsbúning. (Eg
átti bágt með að verjast hlátri, þegar hann trúði mér
fyrir þessu). Deila þeirra bræðranna kvað George
og einmitt hafa risið af því, að þeir keptu báðir um
ástir konu þessarar.
"Kannske þetta hafi verið Antoinette de Mauban
sjálf?" sagði eg.
"Nei," svaraði George alvarlegur, "Antoinette
de Mauban fyltist afbrýði gegn konu þessari, og
sveik hertogann í hendur konungs fyrir þá sök. Og
til sönnunar þessu er það, að Flavía prinzessa sýnir
konunginum nú mjög svo mikinn kulda, en hafði þó
áður verið mjög ástúðleg við hann!"
Þegar hér var komið breytti eg umtalsefninu og
slapp við "innblásturs" hugleiðingar hans. En ef
stjórnfræðingarnir vita aldrei meira um neitt heldur
en þeim tókst að komast að í þessu máli, þá virðist
mér þeir vera býsnadýrir menn og óþarfagripir.
Meðan eg var í París skrifaði eg Antoinette, en
aldrei fann eg hana að máli. Hún svaraði mér aftur
með mjög vingjarnlegu bréfi, og gat þess þar, að
hún teldi konunginn svo göfugan og góðan mann og
þar að auki væri sér svo vel við mig, að eg mætti
treysta því að hún skyldi aldrei ljósta neinu upp.
Hún kvast ætla sér að setjast að upp í sveit, og draga
sig með öllu út úr félagslífinu. Ekki hefi eg um það
heyrt, hvort hún gerði það nokkurn tíma eða aldrei;
en af því að eg hefi aldrei hitt hana eða heyrt neitt
um hana, þá þykir mér líklegt, að hún hafi gert
þetta. Enginn efi er á því, að hún hafði haft mikla
ást á hertoganum af Streslau, og hún sýndi það þegar
hann var veginn, að þó henni væri fullkunnugt um
hvern mann hann hafði að geyma, þá gat velvild
hennar til hans eigi kulnað fyrir það.
Eg átti enn eitt stríðið eftir, og vissi eg vel að
það mundi verða allhart og líklegt að eg mundi bera
þar lægri skjöld. Hafði eg ekki horfið svo frá Tyrol,
að eg átti eftir að kynna mér háttu íbúanna þar,
stofnanir, landslag, skóga, jurtir og alt annað?
Hafði eg ekki eytt tímanum gálauslega og gagnslaust
eins og mér hætti jafnan til? Mér gat ekki
blandast hugur um, að mágkona mín mundi líta á
málið, og ef hún færi út í þá sálma, þá var erfitt um
varnir fyrir mig. Þess vegna geta menn búist við
að eg hafi verið æði skömmóttulegur og kindarlegur
þegar eg kom til Park Lane. En viðtökurnar
voru samt yfir höfuð að tala ekki eins ægilegar og
eg hafði óttast. Vitanlega hafði eg ekki farið eftir
því sem Rósa hafði helzt á kosið. – En hún vonaði,
að betur tækist til í næsta sinn. Hún hafði alt af
búist við því að eg mundi ekkert rita mér til minnis,
né festa mig á neinu efni til að skrifa um. Bróðir
minn aftur á móti hafði verið svo einfaldur að ímynda
sér, að eg mundi nú loksins hafa ásett mér
að taka eitthvað alvarlegt fyrir.
Þegar eg kom heim slyppur og snauður þá lenti
alt í það fyrir Rósu að hælast um við Burlesdon, svo
að eg slapp að mestu við átölur hennar, og þær lutu
mest að Því að ámæla mér fyrir að hafa ekki látið
vini mína vita um hvar eg hefði verið niður kominn.
"Við höfum eytt miklum tíma í að leita að þér,"
sagði hún.
"Eg veit það," sagði eg. "Helmingur brezku
sendiherranna hefir ekki getað um frjálst höfuð
strokið mín vegna. George Featherley sagði mér
það. En því voruð þið óróleg? Eg var svo sem fullfær
um að sjá um mig sjálfur."
"Það var ekki þess vegna," sagði hún háðslega.
"Það var vegna þess, að eg þurfti að minnast á Sir
Jacob Borrodaile við þig. Þú veist að hann er nú
orðinn sendiherra eða verður það að minsta kosti
eftir einn mánuð, og mig langaði til að láta þig vita,
að hann vonaðist eftir að þú færir með honum."
"Hvar verður hann sendiherra?"
"Hann verður eftirmaður Topham lávarðar
Streslau," sagði hún. "Þú gætir ekki á skemtilegri
stað kosið – örskamt frá París."
"Streslau! hm!" sagði eg og leit til bróður míns.
"Æ, það gerir ekkert til!" hrópaði Rósa óþolinmóðslega.
Jæja, ætlarðu þá ekki að fara?"
"Eg held að eg kæri mig ekkert um það."
"Það er gremja í þér við þá!"
"Eg held að eg geti ekki farið til Streslau. Gerirðu
þig ánægða með það svar, Rósa mín góð?"
"Það eru allir búnir að gleyma þeirri óskapasögu
nú."
Þá tók eg upp úr vasa mínum mynd af Rúritaníu-konunginum.
Hún hafði verið tekin einum eða
tveimur mánuðum áður en hann tók við ríkisstjórn
og hann hafði þá verið alskeggjaður. Það fór samt
ekki fram hjá henni hvað eg átti við þegar eg rétti
henni myndina og sagði:
"Ef þú skyldir ekki hafa séð eða tekið eftir
myndum af Rúdolf V., þá sérðu hér eina af honum.
Geturðu ekki ímyndað þér, að gamla sagan rifjaðist
upp fyrir þeim, ef eg kæmi til hirðarinnar í Rúritaníu?"
Mágkona mín virti fyrir sér myndina og leit svo
á mig.
"Hamingjan góða!" hrópaði hún og fleygði ljósmyndinni
á borðið.
"Hvað finst þér, Bob?" spurði eg.
Burlesdon stóð upp, fór út í horn á herberginu
og tók að blaða þar í fréttablaða-hrúgu. Að vörmu
spori kom hann með eitt blað af Illustrated London
News. Hann fletti sundur blaðinu og sýndi okkur
mynd, sem tók yfir heila opnu og var af krýningu
Rúdolfs V. í Streslau. Hann lagði svo ljósmyndina
og blaðamyndina hvora við hliðina á annari. Eg
rendi augum frá myndinni af mér yfir á myndina af
Sapt, Strakencz, á skrautskikkju kardínálans, andlitið
á Michael svarta, og tígulegu myndina af prinzessunni
við hliðina á honum. Eg horfði fast og
lengi á myndina alla, og leit fyrst upp við það, að
bróðir minn lagði höndina á öxlina á mér.
Hann horfði á mig spyrjandi augum.
"Hún er undarlega lík, finst þér það ekki?"
sagði eg. "Heldurðu að það væri ekki réttara af
mér að fara ekki til Rúritaníu?"
Þó að Rósa væri farin að sannfærast vildi hún
ógjarnan falla frá uppástungu sinni.
"Þetta er ekkert nema fyrirsláttur," sagði hún
fýlulega. "Þú vilt ekki taka þér neitt fyrir hendur.
Þetta gæti þó orðið til þess, að þú kynnir einhverntíma
að verða sendiherra."
"Eg held að eg kæri mig ekki um að verða sendiherra,"
svaraði eg.
"Það er þó hærri staða en þú kemst nokkurn
tíma í," svaraði hún snúðugt.
Það er ekki ólíklegt. En það var þó lægri staða
en eg hafði gengt. Mér gat ekki fundist mikil upphefð
í því að verða sendiherra. Eg sem hafði verið
konungur.
Svo þaut Rósa fagra frá okkur í bræði sinni.
Burlesdon kveikti í vindlingi og horfði enn undrandi
á mig.
"Myndin í blaðinu –" sagði hann.
"Já, hvað finst þér um hana? Sýnist þér ekki
að Rúritaníu-konungurinn og auðmjúkur þjónn þinn
vera nauðalíkir?"
Bróðir minn hristi höfuðið.
"Jú, eg býst við Því," sagði hann. "En samt
gæti eg þekt þig frá manninum, sem ljósmyndin er
af."
"En ekki frá myndinni í blaðinu?"
"Eg gæti þekt að ljósmyndina og myndina í
blaðinu. "Blað-myndin er mjög lík ljósmyndinni,
en –"
"Hvað?"
"Hún er miklu líkari þér," sagði bróðir minn.
Bróðir minn er góður maður, alls trausts verður,
og þó að hann sé kvæntur maður og sjái ekki sólina
fyrir konu sinni, þyrði eg að trúa honum fyrir öllum
leyndarmálum mínum. En þetta leyndarmál kom
ekki mér einum við, og því gat eg ekki sagt honum
það.
"Eg held að blað-myndin sé ekki eins lík mér og
ljósmyndin," sagði eg hiklaust. "En samt sem áður
kæri eg mig ekki um að fara til Streslau, Bob."
"Nei, farðu ekki til Streslau, Rúdolf," sagði
hann.
Og ekki veit eg um það, hvort hann grunar
nokkuð eða hefir fengið að vita nokkurn snefil af
sannleikanum. Sé svo, þá flíkar hann því ekki, og
aldrei höfum við minst neitt á slíkt okkar á milli. En
við lofuðum Sir Jacob Borrodaile að útvega sér annan
aðstoðarmann.
Síðan allir þessir atburðir gerðust, er eg hefi
minst á í sögu þessari, hefi eg lifað rólegu lífi í
litlu húsi, sem eg hefi keypt upp í sveit. Alt það,
er menn, sem líkt eru settir og eg, girnast, finst mér
lítilsvert og óeftirsóknarvert. Eg hefi nú orðið enga
ánægju af glaumi félagslífsins, og heldur ekki af
stjórnmála-glamri. Frú Burlesdon er nú farin að örvænta
um mig fyrir fult og alt; nábúar mínir telja
mig tilfinningalausan, dulan og óskemtilegan náunga.
Samt er eg ungur maður; stundum vaknar
hjá mér grunur – hjátrúarfullir menn mundu kalla
það hugboð – um að lífsstarfi mínu sé ekki alveg
lokið enn þá, að einhvernveginn og einhverntíma
muni eg verða bendlaður við stórmál, að eg þurfi að
þreyta heilann á að leggja á snjöll ráð, þrautreyna
hyggjuvit mitt við óvini mína, stæla vöðva mína í
hörðum bardaga, og greiða stór högg. Um þetta er
eg oftast að hugsa þegar eg reika út um víðavang
með byssu eða staf í hendi. Eg legg oftast leið mína
um skóga eða með lækjum fram. Ekki veit eg hvort
þetta hugboð mitt rætist – og því síður það, hvort
eg fæ að beita mér þar sem hugurinn mest þráir, því
að mig langar til að komast í fólksstrauminn á strætum
Streslau, eða undir skuggalegu múrana á kastalnum
í Zenda.
Og þegar eg fer að hugsa þangað hvarflar hugurinn
frá hinu ókomna til þess, sem liðið er. Þá rifjast
upp fyrir mér umliðnir atburðir í langri röð.
Fyrst háværi veizlufagnaðurinn hjá konunginum,
hlaupið með teborðið mitt góða, nóttin í sýkinu, eltingaleikurinn
í skóginum. Þá minnist eg líka vina
minna og óvina, lýðsins, sem elskaði mig og heiðraði
og þeirra manna, er reyndu að ráða mig af dögum
og létu sér ekkert fyrir brjósti brenna. Og meðal
þeirra er að eins einn enn á lífi; og þó að eg viti ekki
hvar hann er niður kominn, þá efast eg ekki um, að
hann er enn að brugga ill ráð, enn að stela hjörtum
kvenna, skelfa karla og gera þá að hatursmönnum
sínum. Hvar er Rúpert Hentzau nú – ungi maðurinn,
er við lá að réði mér bana? Þegar mér kemur
hann í hug, kreppi eg hnefana, og blóðið tekur að
streyma miklu örara um æðar mínar. Og þá virðist
bending örlaganna – hugboðið – skýrast og verða
ákveðnara, og mér finst eins og því sé hvíslað að
mér, að eg eigi enn eftir að etja kappi við Rúpert.
Þess vegna tem eg mér vopnaburð og reyni að halda
við æskufjöri mínu og þreki.
Einu sinni á hverju ári er raskað ró minni, þessu
kyrláta lífi, sem eg lifi. Þá fer eg til Dresden og
þar hitti eg vin minn Fritz von Tarlenheim. Síðastliðið
ár kom Helga, fallega konan hans, með honum,
og fjörugur og skemtilegur krakki, sem þau áttu,
með þeim. Þá erum við Fritz saman vikutíma, og þá
fæ eg fréttir um alt, sem gerist í Streslau. Og á
kveldin, þegar við reykjum og göngum okkur til
skemtunar, tölum við um Sapt, konunginn og oft um
Rúpert unga, og að síðustu leiðist talið oftast að
Flavíu. Á hverju ári kemur Fritz með ofurlitlar
öskjur til Dresden. Í þeim er rauð rós, og við legginn
á rósinni er fest blað og á þau rituð þessi orð:
Rúdolf – Flavía – ávalt. Og samskonar sendingu
fer hann aftur með frá mér. Þessar sendingar og
hringarnir, sem við berum, er það eina, sem tengir
mig og Rúritaníu-drotninguna saman. Hún sýndi
enn meiri göfugmensku, eins og eg sagði henni, með
því að fara að eins og hún fór. Hún rækti skyldu
sína við land sitt og konungsætt sína, og giftist konunginum,
og nú eru allir þegnar hans orðnir honum
dyggir og trúir vegna ástar þeirrar, er þeir báru til
drotningarinnar. Með sjálfsafneitun þeirri, er hún
sýndi, hefir hún veitt þúsundum manna frið og hamingjusama
daga. Stundum dirfist eg ekki að hugsa
um þetta, en fyrir kemur það að hugur minn hvarflar
þangað sem hún sífelt dvelur. Þá þakka eg guði
fyrir að eg hafi unnað göfugustu konunni, sem til er
í víðri veröld, og þeirri hugljúfustu og fegurstu. Og
eg er forsjóninni þakklátur fyrir það, að á engan veg
var ást minni þannig varið, að Flavía félli frá að
rækja þá göfugmannlegu skyldu, er hvíldi á herðum
hennar.
Á eg að fá að sjá hana aftur – föla andlitið á
henni og yndisfagra hárið hennar? Eg veit ekkert
um það. Engin örlagabending hefir mér borist um
það, og ekkert hugboð hefi eg heldur um slíkt. Eg
get ekkert vitað um það. Vera kynni að eg fengi að
sjá hana hérna megin grafar – ónei – líklegast að
það verði – aldrei. Og getur það verið, að sá staður
sé líka einhvers staðar, er við getum ekki gert okkur
grein fyrir meðan andinn er bundinn líkamsfjötrunum,
þar sem hún og eg getum dvalið samvistum?
Þar sem ekkert geti skilið okkur að; ekkert staðið
ást okkar í vegi? Um þetta er eg jafn-ófróður eins
og þeir, sem vitrari eru en eg. En ef þetta verður
aldrei – ef eg fæ aldrei að tala blíðlega við hana aftur
eða sjá andlit hennar, eða heyra hana fullvissa
mig um ást sína, ef þetta verður aldrei, segi eg, þá
ætla eg að reyna að lifa svo sem sæmir manni þeim,
sem hún elskar; og hinu megin óska eg eftir draumlausum
svefni.
Endir.